asis>Ağrılarına ağlamadığımız həmyerlilərimin xatirəsinə
Акрам Айлисли – Народный писатель и заслуженный деятель искусств Азербайджана, кавалер высшего ордена страны “Истиглал” (2002) и ордена “Шохрат” за выдающиеся заслуги перед азербайджанской литературой, давний друг (одно время – член редколлегии) и автор нашего журнала с 1960-х годов. Всесоюзную известность принесла ему в свое время трилогия “Люди и деревья”, которая была напечатана на всех языках республик СССР и стран Восточной Европы. Произведения А. Айлисли переведены на английский, французский, немецкий, испанский языки. Он – автор пьес, поставленных на сценах многих театров Азербайджана, сценариев нескольких фильмов, а также переводчик, сделавший достоянием азербайджан-ских читателей произведения Тургенева, Короленко, Чехова, Паустовского, Белля, Шукшина, Айтматова, Маркеса, Рушди. Широкой популярностью в стране пользуются сейчас его мемуары “От Айлиса до Айлиса”.
Наша публикация романа-реквиема “Каменные сны” совпала с 85-летним юбилеем писателя, с которым мы его горячо поздравляем.
Роман-реквием Акрама Айлисли “Каменные сны” – не просто художественный текст, это исключительно смелый поступок писателя – истинного патриота, ради чести и достоинства своего народа не страшащегося говорить горькую правду. Сказанная соотечественником, в чьей любви к отчизне никто не усомнится, она особенно нужна и полезна. Полезна всем – русским, армянам, грузинам, сербам и албанцам, арабам и израильтянам – всем, мучительно ищущим общий язык.
“С обеих сторон должно идти покаяние, и с обеих сторон люди должны переступать в себе через ненависть. Это – главная, кровоточащая тема романа Айлисли, – пишет Лев Аннинский в своей рецензии (см. “ДН”, 2011, № 12). <…> Есть ли конец у этой беды? Нельзя ли жить, не смешиваясь, не соприкасаясь, не контактируя на этих райских клочках земли, среди гор, населенных шакалами и змеями? Нельзя. Диффузия неизбежна. Из-за любви, кроме которой ничего не захотят знать молодые люди с обеих сторон. Из-за полукровок, рождающихся от этой любви. Из-за общего ощущения, что народам друг от друга никуда не деться, не скрыться, не спрятаться. <…>
Что делать писателю, не умеющему ни молчать, ни понижать голос?
А то и делать, что делает Акрам Айлисли, вставший поперек ненависти”.
Опубликовано в журнале Дружба Народов, номер 12, 2012
Müəllif haqqinda
Əkrəm Nəcəf oğlu Naibov. 1 dekabr 1937-ci ildə Naxçıvan MSSR-in Ordubad rayonunun ermənilər və azərbaycanlıların yaşadığı yuxarı Ailis kəndində azərbaycanlı ailəsində anadan olmuşdur. Anası Leia Ali-qızı kənd hekayəçisi idi, atası Nəcəf Akramın beş yaşı olanda cəbhədə öldü. Yeniyetmə ikən kolxozda işləyib, məktəbdən sonra Moskva ədəbiyyat İnstitutunu bitirib.
Ədəbi fəaliyyətə şeirlə başladı və ilk hekayə "Haşam və kürəkəni" 1959-cu ildə nəşr olundu. "İnsanlar və ağaclar" trilogiyası (1966–1968) SSRİ respublikalarının və Şərqi Avropa ölkələrinin bütün dillərində çap olunmuşdur.
Rus dilində başqa hekayələr və hekayələr çap edildi: "əgər görüşməsəydin", "kölgəsiz ağaclar", "bal qoxusu", "May günü", "toyuq üzərində, isti meşələrdə", "bahar vaxtında deyil", "dəyərsiz", "əncir olmadan payız", "pasport", "anımdan reportaj", "rəngli paltarların mövsümü", "ürək belə bir şeydir", "mavi dəniz", "altı günəşin parıltısı", "Kristal külqabı nağılı", "tarist", "və yalnız söyüdlər parladı", "ağır daş", "bənd", "ağ dərə" və s.
Ailisli ' nin əsərlərinin əksəriyyəti doğma kəndi Ailisdə (tez-tez Buzbulak adı altında gizlənir) qurulur.
İsmayıllının pyesləri dəfələrlə Azərbaycan səhnələrində səhnələşdirilib. Onun ssenariləri əsasında bir neçə film çəkilib.
Tərcüməçi kimi çox çalışmışam. Aytmatov, Bell, Korolenko, Markes, Paustovski, Rüşdi, Turgenev, Çexov, Şukşinin əsərlərini azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir.
"Başlanğıcda burada yazmaqdan çox çəkinirdim, əvvəldən bəyənmədilər. Ancaq çox sayda tərcümə etdim – Şukşin, Belya, Markes – insanların belə yazıçıların olduğunu bilmələrini istədim…"
Qırx ildən çoxdur ki, əkrəm əylisli redaktor vəzifəsində çalışır. 1962 – ci ildən Azərbaycan Dövlət mətbəəsində, 1964 – cü ildən "Kommunist" qəzetində, 1968-ci ildən "Gənclik" mətbəəsində. 1971-ci ildə "Mozalan" satirik jurnalının baş redaktoru, 1973-cü ildə isə Azərbaycan Dövlət Kinematoqrafiya Komitəsinin baş redaktoru olmuşdur. 1978-1983-cü illərdə "Azərbaycan" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışıb. 1988-1989-cu illərdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi olub. 1992-2003-cü illərdə "yazıçı" mətbəəsinin direktoru vəzifəsində çalışıb.
Əkrəm əylisli 2005-ci ildə Ordubad Culfa seçki dairəsindən Azərbaycan Milli Məclisinin (Milli Məclis) deputatı seçilib. "Şöhrət" ordeni və Azərbaycanın ali" İstiqlal" ordeni ilə təltif edilmişdir.
Kitab haqqında
2012-ci ilin dekabr ayında "Xalqlar Dostluğu" jurnalında 1989-cu ildə Bakıdakı erməni qırğınlarına və 1918-ci ildə Ailisin erməni əhalisinin məhvinə həsr olunmuş "Daş yuxular" Rekviyem romanı nəşr olundu. Roman 2006-2007-ci illərdə yazılmışdı, lakin müəllif onu çap etməyə cəsarət etmədi. Müsahibədə yazıçı romanın nəşrinə 2012-ci ildə Azərbaycana ekstradisiya və sonradan Macarıstanda erməni ordusunun zabitini öldürməkdə ittiham olunan leytenant Ramil Səfərovun əfvi ilə sövq edildiyini iddia etdi:
"Mən ermənilərlə azərbaycanlılar arasında hər cür çərçivədən kənara çıxan çılğın reaksiya və süni nifrətin artdığını görəndə romanımı dərc etmək qərarına gəldim."
Rus dilinə tərcümə müəllifin özü tərəfindən edildi, Roman Azərbaycan dilində nəşr olunmadı. Daha sonra, 2013-cü ilin yazında "Daş yuxular" ın erməni dilinə tərcüməsi çıxdı. Roman Türkdilli ədəbiyyatda erməni soyqırımına həsr olunmuş ilk əsərdir.
31 yanvar 2013-cü ildə bir neçə onlarla gənc yazıçının evinin qarşısında bir nümayiş təşkil edərək şüarlar səsləndirdi: "əkrəm, ölkədən çıx!", şəkillərini yandırdı. Mitinqdə hakim "Yeni Azərbaycan" Partiyasının fəalları iştirak ediblər. Ertəsi gün Bakının mərkəzi küçələrindən birində Aylislinin kitabının simvolik
