pek ilgisi olmayan bir figür vardır. Seyirciler ve özellikle çocuklar heyecanla beklerler, ancak bir türlü oyun başlamaz. Bu sırada çocuklar, hep bir ağızdan tuttururlar:
“Başlar mısın, başlayalım mı?
Karagöz’ün evini taşlayalım mı?”
Çocuklar bu tekerlemeyi birkaç kere söyledikten sonra “Göstermelik” , Nareke’nin çıkardığı sesler arasında ağır ağır yerinden kalkar, perdenin arkasından bir def gürültüsü başlar ve Hacivat, semaî okuyarak gelir. Semai bitince “Hayy Hak!” der ve Perde Gazeli’ni okur:
“Nakş-ı sun’un remzeder hüsnünde rü’yet perdesi
Hâce-i hükm-ü ezeldendir hakîkat perdesi,
Bu hâyal-i âlemi gözden geçirmektir hüner
Nice kara gözleri mahvetti suret perdesi.
Ooof, Hayy Hakki Perdemi sanmayın bezden.
Hisse alın siz bu sözden.”
Sonra, kendi kendine, “Ooof! Bir yâr-ı vefakâr olsa… O söylese, ben dinlesem. Yâr bana bir eğlence, medet…” demeye başlar. Bu sırada Karagöz, perdenin kenarında görünür ve kendi kendine bir şeyler söylemeye başlar. En sonunda, bulunduğu köşeden aşağı atlar ve Hacivat’a bir tokat atar; bir süre boğuşurlar. Sonunda Hacivat kaçar; Karagöz yerde kalır. Kendi kendine, “Uuf, bayıldım… Muşmula gibi yerlere yayıldım. Amanın kafam, omuz başlarım, samur kaşlarım, diz kapaklarım, kırmızı yanaklar…” tarzında birtakım sözler sarf eder. Sonra ayağa kalkar ve sözlerine devam eder: “Hay utanıp arlanmaz adam. Kapının önüne gelmiş; bir gürültü, bir patırtı, ben değil komşular bile rahatsız oluyor…”
Bu sırada Hacivat tekrar gelir ve aralarında “Söyleşme” başlar.
2– Muhavere (Söyleşme): Karagöz ile Hacivat arasında geçer. Bu bölümde Hacivat söyler, Karagöz onun dediklerini ters anlar. Birtakım söz oyunları, tekerlemeler yapılır. Bu bölümden sonra Fasıl bölümüne geçilir.
3– Fasıl (Konu): Oyunların konusu, çoğu kere tek cümle ile ifade edilebilir. Oyunlar; örf ve âdetlerimizin mizahi uygulamaları, millî ve dinî gelenekler, taşlamalar, halk hikâyelerinden uygulamalar, karmaşık olaylar veya dramatik gerilim üzerine kurulmuştur. Bu bölümden sonra Netice bölümü gelir.
4– Netice (Bitiş): Bu bölüm Karagöz ile Hacivat arasında geçer. Konuşmalar aşağıda görüldüğü şekildedir:
Hacivat: Hoş olsun sağlığa!
Karagöz: Hak bereket versin Kâğıthane’deki sazlığa! (Hacivat’a tokat atar).
Hacivat: Karagöz’üm bana vurdun, elin kırılsın!
Karagöz: Ekler, kenetler yine vururum. (Vurur)
Hacivat: Karagöz, bana vurdun; iki yakan bir araya gelmesin!
Karagöz: Söker, diker yine vururum! (Vurur)
Hacivat: Yıktın perdeyi eyledin vîrân, varayım sahibine haber vereyim hemân. (Gider)
Karagöz: Her ne kadar sürç-i lisan eyledikse affola. İnşallah, (…) oyununda yakana yapışırsam vay hâline, der ve perdeden çekilir. Oyun biter.
ÇOK SEVİLEN KARAGÖZ OYUNLARI
1– Kütahya Çeşmesi
2– Ağalık
3– Aptal Bekçi
4– Yalova Safası
5– Esirci (Bahçe Safası)
6– Balıkçılar
7– Baskın
8– Çifte Cadılar (Câzûlar)
9– Cambazlar
10– Ferhâd ile Şirin
11– Kâğıthane Safası
12– Kanlı Kavak
13– Kanlı Nigâr
14– Mandıra (Mal Çıkarma/Hımhımlı Mandıra)
15– Pehlivan
16– Tahir ile Zühre
17– Tahmis
18– Karagöz’ün Gelin Oluşu (Ters Evlenme/Ser-hoşa Hile)
19– Salıncak
20– Bakkallık
21– Çifte Hamamlar
22– Sünnet (Hayal içinde hayal)
23– Orman
24– Tımarhane
YALOVA SAFASI
“Allah yardım ederse kuluna Her iş girer yoluna”
(Hacivat, semai okuyarak gelir. Sonra, “Of Hayy Hak” der ve perde gazelini okur. Ardından)
Hacivat: Huzur-u erhab-ı safada nazargâh-ı ehl-i dehâda; şu bezm-i şevk-efzade bir yâr-i vefa-şiarım olsa, geliverse buraya, o söylese, ben dinlesem, ben söylesem, o dinlese…
Karagöz: (Evin penceresinden) Şu Hacivat da benim burnumu yese!
Hacivat: Biz söyleşirken, bizi seyretmeye gelen muhterem seyirciler de eğlenseler. Diyelim, ne iş imiş? İşimizi, Mevla’m onara. Yâr bana bir eğlence medet! Aman, bana bir eğlence medet!
(Karagöz, pencereden atlar, boğuşmaya başlarlar)
Hacivat: Aman birader, çenemi kırdın!
Karagöz: Sakalımı bırak kerata!
Hacivat: Aman gözümü çıkaracaksın!
Karagöz: Canın da beraber çıksın!
(Bu sırada Hacivat kaçar; Karagöz yerde sırtüstü kalır)
Karagöz: Aman, amanın; öldüm, bayıldım, eski hasırlar gibi yerlere yayıldım. Amanın kaburga kemiklerim, karnım, kuyruk sokumum. (Ayağa kalkar) Amanın ense köküm, kulak tozum, ille de kel başım.
