trong>Bismillahirrahmanirrahim,
Resul aleyhisselam zamanlarına yakın, Bayat Boyu’ndan Korkut Ata derler, bir er kişi varmış. Oğuz’un erenlerindenmiş. Gaipten türlü haberler verir, o ne derse o olurmuş. Allahuteala, onun gönlüne ilham edermiş.
Korkut Ata: “Ahir zamanda hanlık tekrar Kayı’ya geçecek. Ahir zaman olup da kıyamet kopuncaya kadar kimse ellerinden alamayacak.” demiş.
Bu dediği Osman neslidir, işte sürüp gidiyor. Ve daha nice buna benzer sözler söyledi.
Korkut Ata, Oğuz Kavmi’nin müşkülünü hallederdi. Her ne iş olursa olsun Korkut Ata’ya danışmadan yapmazlardı. Her ne buyursa kabul edilir, sözünü yerine getirirlerdi.
Dede Korkut: “Allah Allah demeyince işler düzelmez. Kadir Tanrı vermeyince er zenginleşmez. Ezelden yazılmazsa kul başına kaza gelmez, ecel vakti ermeyince kimse ölmez. Ölen adam dirilmez, çıkan can geri gelmez. Bir yiğidin kara dağ yumrusunca malı olsa yığar, toplar, nasibinden fazlasını yiyemez… Gürüldeyip sular taşsa deniz dolmaz. Kibir eyleyeni Tanrı sevmez, gönlünü yüce tutan erde devlet olmaz. Eloğlunu beslemekle oğul olmaz, büyüyünce bırakır gider, gördüm demez. Kül tepecik olmaz, güveyi oğul olmaz. Başına gem vursan kara eşek katır olmaz, hizmetçiye elbise giydirsen hanım olmaz. Lapa lapa kar yağsa yaza, yapağılı yeşil çimen güze kalmaz. Eski pamuk, bez olmaz; eski düşman, dost olmaz. Kara koç ata kıymayınca yol alınmaz, kara çelik öz kılıcı çalmayınca hasım dönmez, er malına kıymayınca adı çıkmaz. Kız, anadan görmeyince öğüt almaz oğul, babadan görmeyince sofra çekmez. Oğul babanın yerine yetişendir, iki gözünün biridir. Devletli oğul olsa, ocağının korudur. Oğul da neylesin baba ölüp mal kalmasa… Baba malından ne fayda başta devlet olmasa… Devletsiz şerrinden Allah saklasın, Hanım sizi!
Dede Korkut bir daha söylemiş: “Sert yürürken cins bir ata namert yiğit binemez; binince binmese daha iyi. Çalıp keser öz kılıcı namertler; çalınca çalmasa daha iyi. Çalabilen yiğide ok ile kılıçtan bir çomak daha iyi. Misafiri gelmeyen kara evler yıkılsa daha iyi. Atın yemediği acı otlar bitince bitmese daha iyi. İnsanın içmediği acı sular sızınca sızmasa daha iyi. Baba adını yürütmeyen hoyrat oğul, baba belinden inince inmese daha iyi ana rahmine düşünce doğmasa daha iyi. Baba adını yürütünce devletli oğul daha iyi. Yalan söz bu dünyada olunca olmasa daha iyi. Gerçeklerin üç otuz on yaşını doldursa daha iyi. Üç otuz on yaşınız dolsun, Hak size kötülük getirmesin, devletiniz devamlı olsun, Hanım hey!”
Dede Korkut bir daha söylemiş, gelin bakalım ne demiş: “Gittikte yerin otlaklarını geyik bilir. Yeşermiş yerlerin çimenlerini yaban eşeği bilir. Ayrı ayrı yolların izini deve bilir. Yedi dere kokularını tilki bilir. Geceleyin kervan göçtüğünü çayır kuşu bilir. Oğulun kimden olduğunu ana bilir. Erin ağırını, hafifini at bilir. Ağır yüklerin zahmetini katır bilir. Nerede acı varsa çeken bilir. Gafil başın ağrısını beyni bilir. Kolca kopuz yükseltip elden ele, beyden beye ozan gezer. Erin cömerdini, erin cimrisini ozan bilir. Karşınızda çalıp söyleyen ozan olsun. Yolunu şaşırıp gelen kazayı Tanrı savsın, Hanım hey!”
Görelim bakalım Dede Korkut, bu sefer ne söylemiş: “Ağzım açıp över olsam üstümüzde Tanrı güzel. Tanrı dostu din ulusu, Muhammed güzel. Muhammed’in sağ yanında namaz kılan, Ebubekir Sıddık güzel. Ahir otuzuncu cüz başıdır, Amme güzel. Hecesince düz okunsa Yasin güzel. Kılıç çaldı, din açtı erlerin şahı, Ali güzel. Ali’nin oğulları, Peygamber torunları, Kerbela ovasında Yezidiler elinde şehit oldu, Hasan ile Hüseyin iki kardeş, beraber güzel. Yazılıp düzülüp gökten indi, Tanrı ilmi Kur ’an güzel. O Kur ’an’ı yazdı düzdü, ulemalar öğreninceye kadar bekledi biçti, âlimler sultanı, Osman Affanoğlu güzel. Çukur yerde duran Tanrı evi, Mekke güzel. O Mekke’ye sağ varsa, esen gelse, imanı bütün hacı güzel. Hesap gününde cuma güzel. Cuma günü okuyunca hutbe güzel. Kulak verip dinleyince ümmet güzel. Minarede ezan okuyunca müezzin güzel. Dizini bastırıp oturunca helalli güzel. Şakağından ağarsa baba güzel. Ak sütünü doya doya emzirse ana güzel. Yanaşıp yola girince kara erkek deve güzel. Sevgili kardeş güzel. Yan tarafta, ev yanında dikilse gelin odası güzel, uzunca çadır ipi güzel. Oğul güzel. Hiçbirine benzemedi cümle âlemleri yaratan, Allah güzel. O övdüğüm yüce Tanrı dost olarak medet eriştirsin, Hanım hey!”
Dede Korkut dilinden ozan der: Karılar dört türlüdür. Birisi solduran soptur. Birisi dolduran toptur. Birisi evin dayağıdır.1 Birisi ne kadar dersen bayağıdır.
Ozan, evin dayağı odur ki kırdan yabandan eve bir misafir gelse, kocası evde olmasa, o onu yedirir içirir, ağırlar, azizler gönderir. O Ayşe, Fatma soyundandır, Hanım. Onun bebekleri yetişsin. Ocağına bunun gibi kadın gelsin.
Geldik o ki solduran soptur… Sabahleyin yerinden kalkar, elini yüzünü yıkamadan dokuz bazlama ile bir külek yoğurt bekler, doyuncaya kadar tıka basa yer, elini böğrüne koyar, der: “Bu evi harap olası kocaya varalıdan beri daha karnım doymadı, yüzüm gülmedi, ayağım pabuç, yüzüm yaşmak görmedi! Ah n’olaydı, bu öleydi, birine daha varaydım, umduğumdan daha uygun olaydı.” Onun gibisinin, Hanım, bebekleri yetişmesin. Ocağına bunun gibi kadın gelmesin.
Geldik o ki dolduran toptur… Dürtükleyince yerinden kalktı; elini yüzünü yıkamadan obanın o ucundan bu ucuna, bu ucundan o ucuna çırpıştırdı; dedikodu yaptı; kapı dinledi; öğleye kadar gezdi. Öğleden sonra evine geldi, gördü ki hırsız köpek, ahırı birbirine katmış, tavuk kümesine, sığır damına dönmüş; komşularına seslenir ki: “Kız Zeliha, Zübeyde, Rüveyde, Çan Kız, Çan Paşa, Ayna Melek, Kutlu Melek ölmeye, yitmeye gitmemiştim, yatacak yerim gene bu harap olası idi, n’olaydı benim evime birazcık bakaydınız, komşu hakkı, Tanrı hakkı…” Bunun gibisinin Hanım, bebekleri yetişmesin. Ocağına bunun gibi kadın gelmesin.
Geldik o ki ne kadar dersen bayağıdır: Uzak kırdan yabandan bir edepli misafir gelse, kocası evde olsa, ona dese ki: “Kalk ekmek getir yiyelim, bu da yesin. Pişmiş ekmeğin bekası olmaz, yemek gerektir. ”
Kadın der: “Neyleyeyim, bu yıkılacak evde un yok, elek yok, deve değirmeninden gelmedi.” der. “Ne gelirse benim kalçama gelsin.” diye elini arkasına vurur. Yönünü öteye, kıçını kocasına döner; bir söylersen birisini koymaz, kocanın sözünü kulağına koymaz. O, Nuh Peygamber’in eşeği asıllıdır. Ondan da sizi Hanım, Allah saklasın. Ocağınıza bunun gibi kadın gelmesin.
DİRSE HANOĞLU BOĞAÇ HAN
Bir gün Kam Ganoğlu Han Bayındır, yerinden kalkmış; otağını yeryüzüne diktirmişti. Alaca gölgeliği gökyüzüne yükselmişti. Bin yerde ipek halıcığı döşeliydi. Hanlar hanı Han Bayındır, yılda bir kere ziyafet verip Oğuz beylerini misafir ederdi.
Gene ziyafet düzenleyip attan aygır, deveden erkek deve, koyundan koç kestirmişti. Bir yere ak otağ, bir yere kızıl otağ, bir yere kara otağ kurdurmuştu.
“Kimin ki oğlu kızı yok, kara otağa kondurun; kara keçeyi altına döşeyin; kara koyun yahnisinden önüne getirin; yerse yesin, yemezse kalksın gitsin. Oğlu olanı ak otağa, kızı olanı kızıl otağa kondurun; oğlu kızı olmayanı Allahuteala hor görmüştür, biz de hoş görmeyiz, bunu böyle bilsin.” demişti.
Oğuz beyleri bir bir gelip toplanmaya başladı.
Meğer, Dirse Han derler bir beyin oğlu da kızı da yokmuş. Söylemiş; görelim, bakalım, Han’ım ne söylemiş:
Serin serin tan yelleri estiğinde
Sakallı boza çalan çayır kuşu öttüğünde
Sakalı uzun müezzin ezan okuduğunda
Büyük cins atlar sahibini görüp kişnediğinde
Aklı karalı seçilen çağda
Göğsü güzel koca dağlara gün vurunca
Bey yiğitlerin, kahramanların birbirine
Koyulduğu
Desteğidir, direğidir.
