açımdan bir sorun yoktu. Bu tür arzulardan tamamen yoksun olmasam da hayallere kapılmıyordum artık.
Bir pastaneye geçip diğer müşterilerin kısık sesli konuşmaları eşliğinde gazete okumaya başladım. Ne de olsa gazeteler basılmaya devam ediyordu. Savaşın zorlu bir iş olduğunu ama bunun bizim savaşımız olduğunu, kendi inanç ve emellerimiz için verdiğimiz bir mücadele olduğunu, tutunabileceğimiz tek varlığımız olduğunu yazmışlardı. Söylenene göre Roma’ya da bomba düşmüş, bir kilise yerle bir edilmiş, bir de mezarlık harap edilerek ölüye büyük saygısızlık edilmişti. Bu olay, yaşayanlar ile ölüler arasında bir bağın kurulmasına yol açmış, tüm dünya medeniyetlerini ayağa kaldıran amansız olaylar dizisinin sonuncusu olmuştu. Yapılan bu son saygısızlığın bizi gayrete getireceği yazıyordu. Daha da kötüye varılamayacak bir noktaya gelinmişti. Düşman çaresizliğe kapılmaya başlamıştı.
Konuşanların arasında tanıdığım şen şakrak, şişman bir müşteri vardı. Savaşta çoktan galip geldiğimizi söylüyordu. “Çevreme baktığımda ne görüyorum biliyor musunuz?” diye bağırarak konuşuyordu. “Tıka basa doldurulmuş trenler, büyüyen toptan ticaretler, kara borsa ve para. Oteller tam gaz çalışmaya, işletmeler ve çalışanlar da aynı şekilde çalışıp harcama yapmaya devam ediyor. Pes eden ya da zayıf düştüğümüzü söyleyebilecek olan var mı? Ne varmış üç beş ev yıkıldıysa? Bir önemi yok bunların. Hem hükûmet zararları ödüyor zaten. Üç yılda bu noktaya gelebildiysek eminim biraz daha dayanabiliriz. Ne de olsa hepimiz yataklarımızda ölmeyi göze aldık.”
“Bu olanlardan hükûmet sorumlu tutulamaz.” dedi bir başkası. “Başka bir hükûmet olsa şimdi kim bilir nerelerde olurduk.”
Oradan ayrıldım. Bunların hepsini önceden de duymuştum. Dışarıda, caddedeki ihtişamlı malikânelerden birinde çıkan büyük yangın sönmeye başlamıştı. Ciddi hasarlar vermişti köşke. Uşakları dışarıya şamdanlar, koltuklar taşıyorlardı. Güneşin altına mobilyaları yığıyorlardı; aynalı masalar, büyük sandıklar gelişigüzel dizilmişti. Bu gösterişli eşyalar pahalı bir dükkânın vitrinini süsleyebilecek cinstendi. Birden eski günleri hatırladım. O evler, o akşamlar, o sohbetler, benim o ani öfke patlamalarım. Gallo bir süreliğine Afrika’ya gitmişti, bense Enstitü’ye okumaya gidiyordum. Bilimsel çalışmaların her vatandaşın hayatında yer etmesi gerektiğine ve laboratuvarları, kongreleri, profesörleri ile akademik bilim camiasında da bir gereksinim olduğuna hâlâ inandığım bir yıldı. Büyük maceralara atıldığım umut dolu bir dönemdi. Aynı zamanda Anna Maria ile tanışıp onunla evlenmek istediğim yıldı. Babasının asistanı olacaktım. Seyahatlere çıkardım. Evinde koltuklar, kırlentler vardı. Bunlar sohbetlerinde tiyatrodan, dağcılıktan söz eden insanlardı. Anna Maria kurnazlığıyla içimdeki köylüye nasıl hitap edebileceğini çok iyi bilirdi. Benim diğerlerinden farklı olduğumu söyleyip köy okulu planımı överdi. Ancak Gallo’dan söz ederken ona karşı mesafeli olduğu anlaşılırdı. Çok söylemeden konuşmayı ben Anna Maria’nın yanında öğrenmiştim. Bir de çiçek göndermeyi. Kış boyunca devamlı birlikte bir yerlere giderdik. Dağda kaldığımız bir akşam beni yatak odasına çağırmıştı. O andan itibaren dizginleri ele geçirip beni parmağında oynatmaya başlamış, hiçbir güven duygusu sağlamadan beni sefil bir köle gibi kullanmaya başlamıştı. Her gün yeni bir kaprisiyle beni sınar, yaptıkları karşısındaki sabrımı görünce de bununla alay ederdi. Ancak ben de bu yaptıklarına haklı olarak tehditler ve öfkeden deliye dönmüş bakışlarla karşılık verince suspus olup çocuk gibi ağlamasını da bilirdi. Beni anlamadığını ve onu ürküttüğümü söylerdi. Bunların hepsine bir çözüm getirmek için onunla evlenmek istemiştim. Ona akla gelebilecek her yerde evlilik teklifi yapmıştım: merdivenlerde, dans partilerinde, kapı aralıklarında. Gizemli bir edayla bana yalnızca gülümserdi.
Bu durum üç yıl böylece devam etmişti. Sonunda intiharın eşiğine gelmiştim. Ancak uğruna ölünecek biri değildi. Bunun ardından bilime, topluma ve bilim enstitülerine olan hevesimi yitirmiştim. Sanki yeniden bir köylüye dönüşmüştüm. O yıl savaş daha çıkmamıştı, (O zamanlar savaşın işleri yoluna sokabileceğine hâlâ inanıyordum.) bu yüzden öğretmenliğe başvurup şimdi sürdürmekte olduğum yaşama başladım. Artık bu çiçeklerden, kırlentlerden gülümseyerek söz edebiliyorum ama en başta bunları Gallo’ya anlatırken acısı hâlâ çok tazeydi. Üzerinde üniformasının olduğu bir gün, “Hepsi çok saçma. Bunlar er ya da geç hepimizin başına geliyor.” demişti. Ancak “başımıza geliyor” dediklerinin şans eseriyle oluşmadığının farkında değildi. Aslında Anna Maria’yı özlediğim için değil, tüm kadınların bende artık aynı tehlike hissini uyandırdığı için acı çekmeye devam ediyordum. Bu düş kırıklığına her geçen gün biraz daha sığınıyorsam bunun nedeni, bu düş kırıklığının artık benim için bir gereksinim hâline gelmiş olmasıydı çünkü aslında bu düş kırıklığının peşinden her zaman koşmuştum, yalnızca Anna Maria ile birlikteyken değil.
Darmaduman olmuş malikânenin önünde dikilirken bunları düşünüyordum. Caddenin ilerisinde, ağaçların arasından, yaz mevsimini yaşayan o yeşil, yüksek tepelerin sırtı görünüyordu. Akşam olmadan neden oralara kaçmayıp da kasabada kaldığımı sordum kendime. Sirenler genelde akşamları öterdi ama geçen gün Roma’da öğle vakti ötmüştü. Savaşın ilk günlerinde sığınağa inmeyip kendimi sınıfta kalmaya zorlamış, titreye titreye bir aşağı bir yukarı yürümüştüm. O zamanların hava saldırıları gülünecek boyuttaydı. Şimdikiler çok daha büyük ve korkutucu ölçüdeydi; artık sirenlerin çığlığı bile beni paniğe sokmaya yetiyordu. Akşama kadar kentte kalıyorsam kesinlikle bunları deneyimlemek için değildi. “Kalburüstü” dediğimiz o şanslı insanlardan oluşan kesim kırsallarda veya sahil kenarlarındaki köşklerine ya çoktan taşınmış ya da şimdi taşınıyorlardı. Oralarda yaşamlarına kaldıkları yerden devam ediyorlardı. Köşklerine göz kulak olup çıkabilecek yangınlardan eşyalarını kurtarma görevi ise hizmetçilerine, uşaklarına, yani yoksul kesime kalmıştı. Hademelere, erlere, mühendislere kalmıştı. Sonra onlar da akşam olunca ormana, meyhanelere kaçarlardı. Fazla uyumazlardı ama bol bol içerlerdi. Sayıları onu bulabilen gruplar hâlinde bir deliğe sığınıp birbirleriyle dalaşırlardı. Bu insanlara dâhil olmadığım için kendimden utanıyordum. Onlarla caddelerde karşılaşıp sohbet etmek isterdim. Ya da belki göze aldığım o küçük tehlikeden zevk alıyor, hâlihazırdaki yaşamımı değiştirmemek için kılımı kıpırdatmıyordum. Yalnız olmak, dönüşümü bekleyen birilerinin olmaması hoşuma gidiyordu.
IV
O akşam ay ışığının eşliğinde eve dönüp akşam yemeğimi yedikten sonra tam da yaşlı ev sahibelerimin istediği gibi meyve bahçesine geçip onlarla sohbet ettim. Elvira’nın bakımından sorumlu olduğu on beş yaşındaki Egle adlı liseli kız, komşu evden çıkıp gelmişti. Okulların kapanmasının gerektiğinden söz ediyor, çocukları hâlâ kente gitmek zorunda bırakmanın suç olduğunu söylüyorlardı.
“Peki ya öğretmenler? Bakıcılar?” diye ekledim. “Tramvay görevlileri? Meyhanelerde çalışan kadınlar?”
Bu esprilerim Elvira’yı rahatsız ediyordu. Egle ise gözlerini kısarak bana bakıyordu.
“Söylediklerinde ciddi misin?” diye sordu. “Yoksa bu akşam da yine espri havanda mısın?”
“Savaş dediğin askerin işidir.” dedi Elvira’nın annesi. “Daha önce hiç böyle olmamıştı.”
“Hepimize
