н ар бир кыймылы менен экстатикалык транска чөмүлүшкөн. өз мурдуңуздун учуна тиктеп туруу; мезмеризм феноменин козгоо үчүн экзотерикалык экспозициянын кереги жок экени көрүнүп турат. Ушул процесстердин бардыгынын негизги максаты-абстракциялоо же көңүл буруу адатын калыптандыруу, мында субъект бир идеяга же идеялардын чынжырына толугу менен сиңип калат, ал эми ал башка объект, максат же иш-аракет жөнүндө билбейт же кайдыгер мамиле кылат. Гипноздук абалды сүрөттөөнүн эң алгачкы жазуусун 1027-жылы "транс" жөнүндө жазган персиялык дарыгер Авиценнанын эмгектеринен табууга болот. Заманбап гипноз 18-кылымдын аягында башталып, "Заманбап гипноздун"атасы катары белгилүү болгон немис дарыгери Франц Месмердин аркасында популярдуу болгон. Ошол учурда гипноз Месмердин атынан "месмеризм" деп аталган. Ал гипноз гипнозчудан гипноздолгон адамга агып өтүүчү мистикалык күчтүн бир түрү деп эсептеген, бирок анын теориясын гипноздо сыйкырдуу элемент жок деп сынчылар четке кагышкан.
Гипнозду жана ага байланыштуу кубулуштарды түшүндүргөн ар кандай теориялар бар. Өзгөрүлгөн абал теориялары гипнозду аң-сезимдин өзгөрүлгөн абалы же кадимки аң-сезимдин абалынан айырмаланган аң-сезимдин деңгээли менен мүнөздөлгөн транс деп эсептешет. Тескерисинче, мамлекеттик эмес теориялар гипнозду плацебо эффектиси, терапевт менен өз ара аракеттенүүнү кайра аныктоо же ролду каймана мааниде аткаруунун формасы катары карашат.
Ичеги-карындын синдромун жана менопаузаны гипнозго негизделген дарылоо далилдер менен бекемделет. Башка көйгөйлөрдү дарылоо үчүн гипнозду колдонуу ар кандай натыйжаларды берди, мисалы, тамекини таштоо. Гипнозду эрте травманы калыбына келтирүү жана интеграциялоо үчүн терапиянын бир түрү катары колдонуу илимий чөйрөдө талаштуу. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, адамдын гипнозу жалган эскерүүлөрдүн калыптанышына өбөлгө түзөт жана гипноз адамдарга окуяларды так эстөөгө жардам бербейт.
Гипноз-адамдын жана жогорку омурткалуу жаныбарлардын уйкуга жакын өзгөчө абалы, анын негизинде мээнин жогорку бөлүктөрүнүн ингибирлөө кубулуштары жатат. 60-жылдарга чейин 19-кылымда гипноз жөнүндөгү түшүнүктөр спиритизмдик божомолдорго негизделген, өзгөчө "толкундардын" же магниттик толкундардын – гипнозчу тараткан делген өзгөчө агымдардын. Гипноз жөнүндөгү мистикалык түшүнүктөр орус (в. м.Бехтерев, О. О. Мочутковский, А. А. Токарский ж. б.) жана француз (Н. Бернгейм жана Ж. Шарко) окумуштууларынын эмгектери менен талкаланган. Бул илимпоздордун аттары менен гипноздук мамлекеттердин проблемаларын илимий иштеп чыгуунун башталышы байланыштуу. Алар гипноздун терапиялык маанисин аныкташкан, ошондой эле психологиялык факторду дарылоо максатында колдонуу ыкмасы катары сунуштун өзгөчө ролун аныкташкан. Бирок, гипноз кубулуштарында дагы деле көп түшүнүксүз нерселер бар болчу. Айрыкча гипноз жана СУНУШ туура эмес аралашкан. Психологиялык багыттын жактоочулары азыр да Бернгеймдин "гипноз жок, бир гана сунуш бар, сунуш болсо автосунуш"деген эскирген жана туура эмес позициясын карманып келишет. Ошол эле учурда, гипноз жана сунуш кубулуштары айырмаланат: мамлекеттик гипноз мүнөздүү жана адам жана жаныбарлар болсо, оозеки сунуш кабыл алуу – бир гана адамдын жогорку толкунданып ишинин менчиги. Сунуштун физиологиялык жагы и.П. Павловдун чоң жарым шарлардын сигналдык функциясы, жогорку нервдеги биринчи жана экинчи сигналдык системалардын өз ара аракеттенүүсү жөнүндө (адамдын) окуусунда өз түшүндүрмөсүн тапты.
И. П. Павлов жана анын шакирттери гипнозду жаныбарлардын тажрыйбасында жана клиникада адам байкоолорунда кылдат изилдеп, гипноз кубулуштарына илимий негиздеме беришкен, бул ошол кездеги кабыл алынган гипноздук абалдын субъективдүү-психологиялык түшүнүгүнө катуу сокку урган. Бул үчүн теориялык негиз буга чейин и.м. Сеченовдун нерв системасынын астындагы бөлүмдөрүн мээнин Борбордук тормоздоосу жөнүндө окуусу тарабынан даярдалган. Гипноздук абалдын негизинде, и. П. нын окууларына ылайык. Павлова, мээнин чоң жарым шарларынын кортексинин бети боюнча ингибирлөөнүн бөлчөк жана бирдей эмес өлчөмдө таралышы менен шартталган жарым-жартылай кортикалдык уйку түрүндө өнүгүп жаткан тормоздоо процесси жатат. Ингибирлөө процессинин нурлануусунун жана интенсивдүүлүгүнүн мейкиндиктеги чектелиши гипноздук уйку менен табигый, нормалдуу Уйкунун негизги айырмасы катары кызмат кылат, мында ингибирлөө бүт мээ кыртышын камтыйт (ылдый жана астындагы субкортикалык түзүлүштөргө). Мында жарым-жартылай ингибирлөөдө адатта ВОЗ – душтун өзүнчө очоктору-Павлов айткандай "күзөт пункттары" сакталат, алар гипноздолуучу менен гипноздоочунун ортосундагы байланыш мүмкүнчүлүгүн камсыз кылат. Ошентип, гипноз абалындагы адам, бардык тышкы дүүлүктүргүчтөрдөн корголгондой, оозеки сунушту кабыл алат. Адамга эң мүнөздүү шарттуу стимул катары сөздүн зор маанисин и.П. Павлов баса белгилеген. Ал гипнозчу деген сөз бир жагынан/ мээде төгүлгөн ингибирлөөнү пайда кылса, экинчи жагынан кыжырданууну мээ жарым шарларынын кортексинин белгилүү бир жерине топтоорун көрсөткөн. Ошентип, бардык башка тышкы стимулдардын атаандаш таасири алынып салынат.
Гипноздун өнүгүшү-ар кандай чыңалуу жана ингибирлөө тереңдиги менен мүнөздөлгөн бир нече фазадан турган динамикалык процесс. Алардын негизгилери: теңдөө фазасы, мында стимулдун күчүнө карабастан рефлектордук
