бик озак сөйләштем инде мин, туйдырган… Бәлки, менә киләчәктә… ана телемә күнегә төшкәч… Халык белән бераз аралашкач…
– Татарча матбугатны укырсың, татар әдәбиятын… Беләсеңме, бүген бит без яшь чакта тыелган һәм китаплары утта яндырылган әдипләрнең дә әсәрләрен баса башладылар. Галимҗан Ибраһимовны әйткән дә юк инде…
– Хәтерлим… – дип куйды Азат шулчагында, – Ибраһимовны хәтерлим мин… Аның китапларын кухняда ботарлап утка якканда, әнинең – китапханәче бит! – ике күзе тулы яшь иде. Шул күз яшьләре кипкәнче, эссе учак каршысында утырды. Ну, Ватанга кайту ниятенә кергәч, мин моңа ике-өч ел әзерләндем. Вакытлы матбугат соратып алгаладым, пластинкалар… Милли моңнарны яратам мин. Ә Илһам Шакировны, ничек диләр әле, үлеп яратам. Көн саен радио тыңладым.
– Казан начар ишетелгәндер бит?
– Юк, Казан анда ишетелми, кыска дулкыннарда Мәскәүне тыңладым. Natьrlich, «Азатлык» радиосын. Кызганыч, бу радиостанциянең дикторлары татарча чиста сөйләшмиләр. Моны хәтта мин дә сизәм. Ләкин ана телен искә төшерү өчен ярап торды.
Озын кыйсса сөйләде миңа Азат. Үзләрен, ягъни әтисе белән әнисен һәм йокылы-уяулы өч баланы «кара козгын» га төяп алып киткән мизгелдән башлады ул.
Таш юлдан машина дырык-дырык сикерткәләп район үзәген чыгып киткәч, ул замандагы техникага хас булганча, мотор ике-өч тапкыр төчкерә дә сүнә, машина ялан кырда шып туктап кала. Сәйдәшевләрне һәм ике якта утырган ике сакчыны дөм караңгыда калдырып, фургон түшәмендәге бәләкәй лампочка да сүнә. Зәңгәр фуражкалы агайлар, сукрана-сукрана, кесә фонарьларын кабызалар. Кабина эченнән өлкәннәренең шофёрга: «Под трибунал захотел?» – дип ырылдавы колакка чалына.
Шофёр, машинадан төшеп, калай капотны күтәреп, нәрсәдер майтарып маташканда, кинәт кузовтагылар ярсып-ярсып эт өргәнен ишетәләр. Музгарка! Азатның бәләкәч Музгаркасы, күрәсең, хуҗаларын алып киткән машина артыннан томырылып чапкан һәм менә хәзер аларны куып җиткән.
– Әти! – дип пышылдый шунда Азат. – Музгарка бит бу!
Нәҗип абый, Азатның иңбашыннан тотып:
– Дәшмә, улым, – ди. – Дәшмә…
Шофёр белән бергә кабинада утырган оперның тагын аты-юлы белән сүгенгәне ишетелә. Аннары опер, машинадан төшеп, эткә: «П-шол!» – дип җикерә. Балалар әтиләре белән әниләренә елышалар. Револьвердан аткан тавышка Музгарканың ачыргаланып чинавы кушыла. Икенче пулядан соң эт инде тавыш бирми. Сәйдәшевләр Музгарканың ничек итеп бер урында бөтерелгәнен күрмиләр…
– Музгарка шунда, басуда күмелгән, – дип бүлдерергә кирәк таптым мин Азатның сүзен.
– Син?..
– Мин аны үзем… җирләдем, Азат. Әрекмән яфрагына төреп… Шул көнне үк, дәресләр беткәч тә.
– Рәхмәт.
Тагын дәшми утырдык.
Машина иртәнге якта Кирмән шәһәрчегенә килеп керә. Урамнарда тулганып йөри торгач, ниндидер ишегалдына кереп туктыйлар. Фургонның арткы ишеге
