Katolik Prusak Nazista. Adam Wielomski

Скачать книгу

poglądów, wyciągnąć kilka zawsze przyświecających mu idei, to – jak pisaliśmy powyżej – jest to możliwe, a nawet łatwe. Na nich opiera się idea jego bizantyjskiego konserwatyzmu, ogniskująca się wokół problemu panowania i podległości. Jeśli jednak spróbowalibyśmy odtworzyć z licznych pism Schmitta powstałych w ciągu ponad 70 lat całościowy system filozofii politycznej, to otrzymalibyśmy dziwaczny i wewnętrznie sprzeczny amalgamat katolicyzmu z pogańskim nazizmem, fundamentalizmu chrześcijańskiego z myślą o nieuchronnej i koniecznej sekularyzacji, antynazistowskiej dyktatury konserwatysty Hindenburga z totalitarnym przywództwem Adolfa Hitlera, akceptacji demokratycznego Weimaru z poparciem dla III Rzeszy, etc. Próby odtworzenia takiej holistycznej i zachowującej ciągłość przez całe życie filozofii politycznej Carla Schmitta są znane w literaturze przedmiotu25 i, w naszej ocenie, skończyły się zupełnym fiaskiem.

      Żaden badacz nie jest władny odtworzyć szczegółowo jednej filozofii politycznej Carla Schmitta. Można jedynie odtworzyć szczegółowo dzieje jego filozofii politycznych w poszczególnych okresach jego życia. Mamy w tym wypadku do czynienia z wieloma filozofiami politycznymi, chronologicznie po sobie następującymi. Nie przypadkiem w podtytule tej książki znajduje się fraza sekularyzacja w biografii ideowej Carla Schmitta. Stoimy na stanowisku, że zasadniczym uzasadnieniem ewolucji ideowej tego myśliciela jest postępująca sekularyzacja jego otoczenia, jak i jego własnego światopoglądu. Dlatego pierwszym celem niniejszej książki jest udowodnienie hipotezy – czyli przekształcenie jej w tezę – że sekularyzacja stanowi klucz do zrozumienia ewolucji Schmittiańskiej filozofii politycznej.

      Zaangażowanie polityczne i koncepcje prawno–ustrojowe Carla Schmitta można podzielić na kilka etapów, których cezury czasami wynikają z jego osobistej biografii, a czasami z dziejących się historycznych wydarzeń politycznych. Badając poglądy tego konserwatysty musimy zawsze pamiętać, że nie mamy tutaj do czynienia z klasycznym profesorem prawa – poruszającym się pomiędzy salą sądową, kancelarią adwokacką a biblioteką – lecz z intelektualistą mocno upolitycznionym, którego koncepty zawsze mają związek z bieżącymi wydarzeniami. Schmitt nigdy nie funkcjonował we własnym świecie norm prawnych i w oderwaniu od realiów politycznych, społecznych, kulturowych i religijnych.

      Carl Schmitt był nie tyle prawnikiem–konstytucjonalistą, co filozofem prawa. Nie on jeden. Filozofia prawa stanowiła koronną dziedzinę ówczesnej niemieckiej nauki prawa. Właśnie dlatego pisma ówczesnych jurystów, jakkolwiek akty prawne, do których się odnosiły, już od dziesięcioleci nie obowiązują, nadal zachowują aktualność i mogą być czytane oraz pouczające dla współczesnego czytelnika. O ile normy zdezaktualizowały się, to metoda analizy i eksplikacji zachowała swoją aktualność. Uwaga ta dotyczy także Schmitta, a nawet przede wszystkim jego osoby. Jego pisma mogą być nadal przydatne na przykład do analizy polskiego konstytucjonalizmu26. Wiele pisze się o ich wpływie na konstytucjonalizm w rozmaitych krajach świata27. Teksty te analizowały bowiem – jak słusznie zauważył Paweł Kaczorowski – nie tyle literalnie pojęte akty prawne, co holistycznie pojmowaną „ontologię bytu państwowego”28. Niemieccy prawnicy okresu międzywojennego, przekonuje słusznie tenże badacz, głosili, że

      państwo to forma życia zbiorowego z niczym nieporównywalna. Staat als Lebensform (…) można traktować jako wyrażający wspólne przekonanie łączące weimarskich teoretyków państwa29.

      W życiu Carla Schmitta wyodrębnić można kilka faz, którym odpowiadają rozmaite filozofie prawa i filozofie polityczne, acz periodyzacja ta różni się pośród poszczególnych biografów, a warunkowana jest przyjętymi kryteriami tegoż podziału30. W naszym przekonaniu, w sposób logiczny jego życie można podzielić na 4 etapy, odpowiadające 4 filozofiom politycznym i częściom niniejszej książki:

      1) Schmitt nr 1: katolik (1888–1925). Mamy tutaj na myśli wczesny, katolicko–ultramontański okres jego twórczości, gdy związany był politycznie z chadecką partią Zentrum, choć sam za chadeka nigdy się nie uważał. Jego związki z Zentrum wynikały z tożsamości konfesyjnej: innej partii katolickiej w Niemczech nie było, więc Schmitt kolaboruje z chrześcijańskimi demokratami, acz sam Republiki Weimarskiej nie wspiera, krytykując ją z pozycji katolicko–kontrrewolucyjnych. W Schmittiańskiej filozofii politycznej dominuje wówczas nieskrywana fascynacja romańskim tradycjonalizmem politycznym (J. de Maistre, L. de Bonald, J. Donoso Cortés) oraz pisarstwem politycznym Charlesa Maurrasa i jego grupy skupionej w Action Française, wydającej w Paryżu dziennik o takiej samej nazwie.

      2) Schmitt nr 2: Prusak (1925–1933). To stosunkowo krótki okres życia Carla Schmitta, lecz niezwykle burzliwy. Rozpoczyna się od aktu kanonicznej bigamii (1925), gdy rozchodzi się z pierwszą żoną i, mimo braku uzyskania stwierdzenia nieważności związku małżeńskiego w sądzie kościelnym, wchodzi w powtórny związek, już tylko cywilny, z inną kobietą (1925). Oznaczało to odejście z Kościoła katolickiego, stan permanentnej ekskomuniki, intelektualnie skutkujący absolutną sekularyzacją i laicyzacją jego filozofii politycznej, z której znika pojęcie Boga. Skutkiem politycznym tego kroku było odejście ze środowiska Zentrum, naukowym – porzucenie tematyki teologii politycznej, a światopoglądowym – odżegnanie się od prawicy katolickiej. Schmitt wsiąka w środowisko pruskiej i luterańskiej prawicy, zdominowanej filozoficznie przez prawicowy heglizm. Wtedy powstaje jego arcydzieło prawnicze w postaci teorii decyzjonizmu, przygotowane na użytek prezydenta Paula von Hindenburga, gdyby ten przeprowadził zamach stanu, zdelegalizował NSDAP i rozwiązał Reichstag, zaprowadzając własną dyktaturę.

      3) Schmitt nr 3: nazista (1933–1945). Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera (1933) Schmitt wstępuje w szeregi NSDAP, którą aż dotąd zwalczał jako populistyczną i antykonstytucyjną, domagając się jej delegalizacji. Swoją autorytarną doktrynę decyzjonizmu szybko przekształca w doktrynę porządku konkretnego, dostosowaną do ideologii i wymogów ustrojowych narodowego socjalizmu. Nie waha się także udzielić poparcia działaniom Hitlera po rzezi konkurentów w trakcie Nocy Długich Noży (1934) oraz wygłaszać teorii antysemickich i poprzeć piórem wprowadzenia Ustaw Norymberskich. Po spektakularnym upadku politycznym w 1936 roku pozostaje w NSDAP, dystansując się delikatnie od oficjalnej ideologii. Popiera jednak politykę zagraniczną Hitlera, szczególnie zbrojny podbój Europy. Będąc dalekim od zachwytu polityką wewnętrzną i oficjalną ideologią III Rzeszy, całkowicie szczerze popiera jej politykę zagraniczną, do samego końca zachowując lojalność wobec nazistowskiego państwa.

      4) Schmitt nr 4: emigrant wewnętrzny (1945–1985). W początkowym okresie okupacji Niemiec przez aliantów Schmitt jest przesłuchiwany, internowany. Nieudolnie próbowano go postawić przed Trybunałem w Norymberdze. W efekcie, pruski konserwatysta do końca życia uznaje powojenną Republikę Federalną Niemiec za formę polityczną narzuconą narodowi niemieckiemu na zachodnich bagnetach i za pomocą żydowskich uciekinierów z 1933 roku, co skutkuje jego prywatnym brakiem uznania prawowitości RFN. Ta z kolei widzi w nim zwolennika nazizmu, który odmówił poddania się procesowi denazyfikacji, co skutkuje zakazem wykonywania pracy zawodowej i przymusową emeryturą. W tym czterdziestoletnim okresie Schmitt zajmuje się publikacją licznych nowych tekstów i reedycjami starszych. Wraca także do zarzuconej w połowie lat dwudziestych tematyki teologii politycznej.

      Musimy

Скачать книгу