mający jednak powiązania z arystokracją. [przypis edytorski]
29
Kondeusz – Ludwik II książę de Condé (1621–1686) z dynastycznej rodziny Bourbonów; marszałek Francji, wybitny dowódca w czasie wojny trzydziestoletniej; sławę przyniosło mu zwycięstwo pod Rocroi. [przypis edytorski]
30
Turenne (1611–1675) – właśc. Henri de la Tour d'Auvergne, wicehrabia de Turenne; dowódca wojsk fr. w wojnie trzydziestoletniej. [przypis edytorski]
31
Colbert, Jean-Baptiste (1619–1683) – minister finansów na dworze Ludwika XIV. [przypis edytorski]
32
Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) – biskup katolicki, nadworny kaznodzieja Ludwika XIV, wychowawca jego syna; teolog, wyraziciel myśli tradycjonalistycznej, wykorzystanej następnie przez konserwatyzm; uzasadniał sakrę władzy królewskiej (absolutyzmu) poprzez wykład porządku naturalnego świata i pochodzenie władzy świeckiej bezpośrednio od Boga oraz przedstawił Kościół jako instrument Opatrzności Bożej pozwalający harmonijnie spoić historię świętą z polityką; jednocześnie stworzył podstawy teorii spiskowej dziejów, występując przeciw jezuitom; prowadził korespondencję filoz. z Leibnizem; dążył do nawrócenia protestantów z powrotem na katolicyzm (nawrócił marszałka Turenne'a). [przypis edytorski]
33
Vauban, Sebastien de (1633–1707) – markiz; marszałek Francji, ekonomista; wybitny inżynier wojskowy i architekt, twórca nowego sposobu budowania fortyfikacji i twierdz oraz technik oblężniczych. [przypis edytorski]
34
pani de Sévigné – Marie de Rabutin-Chantal (1626–1696), markiza de Sévigné, przeszła do historii literatury fr. jako autorka listów do córki stanowiących zarazem barwne odzwierciedlenie epoki, w której żyła. [przypis edytorski]
35
rendez-vous (fr.) – spotkanie. [przypis edytorski]
36
księżnej de Longueville – Anne Geneviève de Bourbon (1619–1679); siostra Kondeusza. [przypis edytorski]
37
angielska monografia Mortona – J. B. Morton, Sobieski King of Poland, London 1932. [przypis edytorski]
38
celowsze – dziś popr.: bardziej celowe. [przypis edytorski]
39
półtrzecia (starop.) – dwa i pół. [przypis edytorski]
40
z nią albo na niej – „Wrócić z tarczą albo na tarczy”: sentencja pożegnania wojownika wyruszającego na wojnę w Sparcie oznaczająca życzenie powrotu zwycięzcą albo poległym, ponieważ uciekając żołnierze porzucali tarcze, aby lżej im było biec, natomiast poległych znoszono z pola bitwy używając tarczy jako noszy. [przypis edytorski]
41
o wszeteczeństwach (…) o Piśmie Świętym – Dokąd posuwała się fałszywa i śmieszna pruderia, świadczyć może fakt, że, spostrzegłszy w pierwszych arkuszach Listów Jana III z wyprawy wiedeńskiej zwyczajny zwrot króla: „Dzieci całuię y obłapiam”, ten sam wydawca wszędzie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
