style="font-size:15px;"> Horus – bóg nieba, czczony pod postacią sokoła, jeden z najstarszych i najważniejszych bogów Egiptu. Syn Ozyrysa i Izydy, który po śmierci ojca jako następca tronu walczył z Setem o władzę nad światem żywych. Jako bóstwo królewskie był opiekunem faraonów i państwa egipskiego. Według innych wierzeń, syn boga słońca Re, czczony wspólnie z nim jako bóstwo solarne. [przypis edytorski]
72
gwicht (daw., z niem.) – ciężarek u wagi, odważnik. [przypis edytorski]
73
wódz ich, Messu, jest to kapłan zdrajca – biblijny Mojżesz, który został przygarnięty przez córkę faraona i wychowany jako książę Egiptu, a następnie na polecenie boga Jahwe wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Izraelici mieli zabrać ze sobą drogocenne przedmioty pod pozorem pożyczki od Egipcjan. [przypis edytorski]
74
Izis a. Izyda – bogini przyrody, pełna dobroci patronka macierzyństwa, rodziny, sztuki i magii. Siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa. Często przedstawiana jako matka siedząca z małym dzieckiem, Horusem, na ręku. Jako żona władcy Ozyrysa wyobrażana z symbolem tronu na głowie. [przypis edytorski]
75
letkiewicz (daw.) – człowiek lekkomyślny, niepoważny. [przypis edytorski]
76
grali w szachy – szachy były w Egipcie nieznane (powstały w Azji setki lat później). Chodzi najpewniej o senet, egipską grę rozgrywaną pionami na prostokątnej planszy 3x10 pól, bardzo popularną od zamierzchłych czasów, lecz w przeciwieństwie do szachów częściowo losową. Inną grę planszową, mehen (wąż), rozgrywano na planszy w kształcie zwiniętego w spiralę węża. [przypis edytorski]
77
arcaby (daw.) – warcaby. Warcaby w dzisiejszym kształcie są znane od XII w. n.e., ale uważa się, że pochodzą od gry senet, rozgrywanej w Egipcie już w XXVI w. p.n.e. [przypis edytorski]
78
O Baal Tammuz!… o Baaleth!… o Astoreth! – wielkie bóstwa czczone przez Fenicjan. Baal (hebr.) – dosł.: Pan, tytuł bóstw używany również w zastępstwie imienia głównego boga ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu; Tammuz – starożytny mezopotamski bóg umierającej i odradzającej się przyrody, którego kult rozpowszechnił się na Bliskim Wschodzie; Baaleth (hebr.) a. Baalat – Pani, tytuł bogini Astarte jako głównego bóstwa fenickiego miasta Byblos; Astoreth (hebr.) a. Astarte, a. Asztarte – zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]
79
Sydon – miasto nad Morzem Śródziemnym, w dzisiejszym Libanie. Jedno z najstarszych i najważniejszych fenickich miast kupieckich, rywalizujące z Tyrem. [przypis edytorski]
80
Chetem (egipskie chetem: warownia) – faraonowie zbudowali sieć ufortyfikowanych placówek broniących Egiptu także od wschodu; w Biblii jako jeden z przystanków podczas wędrówki Izraelitów z delty Nilu na półwysep Synaj wymieniono Etam, „na skraju pustyni”. [przypis edytorski]
81
Migdol (z hebr.: wieża, warowne miasto) – zapewne wymienione w Biblii Migdal-Gad w Judzie lub Migdal-El, kilkadziesiąt km na wschód od nadmorskich miast fenickich. [przypis edytorski]
82
parch – strup na skórze wywołany chorobą grzybiczą; tu: daw. pogardliwe określenie osoby narodowości żydowskiej. [przypis edytorski]
83
Takens – Ta-Seti, 1. nom Górnego Egiptu, najdalej wysunięty na południe. [przypis edytorski]
84
Ses – zapewne Set, 11. nom Górnego Egiptu, na południe od dzisiejszego Asjut. [przypis edytorski]
85
Neha-Ment – zapewne Am-Chent, 18. nom Dolnego Egiptu, w południowo-wschodniej części Delty, lub Atef-Chent, 20. nom Górnego Egiptu, graniczący od północy z obszarem oazy Fajum. [przypis edytorski]
86
Neha-Pechu – Am-Pehu, 19. nom Dolnego Egiptu, w północno-wschodniej części Delty. [przypis edytorski]
87
Sebt-Het – Ka-Heseb, 11. nom Dolnego Egiptu, w centralnej części Delty. [przypis edytorski]
88
Habu – A-bet, 8. nom Dolnego Egiptu, w południowo-wschodniej części Delty. [przypis edytorski]
89
morg a. morga (daw.) – hist. miara powierzchni ziemi, równa 0,56 hektara, używana w Europie w XIX w. [przypis edytorski]
90
koszerny – w religii żydowskiej: nadający się do spożycia zgodnie z żydowskimi przepisami religijnymi. [przypis edytorski]
91
Sotis (gr.) – gwiazda Syriusz, najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba. Pierwsze po okresie niewidoczności pojawienie się Syriusza na wschodnim horyzoncie tuż przed wschodem słońca zbiegało się w czasie z początkiem przyboru wód Nilu. Dzień ten wyznaczał w starożytnym Egipcie początek nowego roku. [przypis edytorski]
92
arfa (daw.) – harfa. [przypis edytorski]
93
Jesteś piękniejsza od wszystkich dziewcząt […] i słodyczy moich owoców nie psuję czczym paplaniem… – autentyczne. [przypis autorski]
94
Bądź pozdrowiony, o Nilu […] ty dajesz odpoczynek rękom milionów nieszczęśliwych i na wieki utrwalasz świątynie – autentyczne. [przypis autorski]
95
