is die jongste. Die meisie het op haar rug in die graf gelê.
Slagoffer L02-12: Die geraamte van ’n jong man. Hy is met sy bolyf beskermend oor L01-12 uitgegrawe.
Slagoffers L03-12 en L04-12: Ook twee jong mans, maar effe ouer. Hulle het afsonderlik eenkant gelê.
Die beendere van vier jong mense, tussen sestien en vyf en twintig jaar.
Soortgelyke koeëlmerke het hy ook al by ander opgrawings opgemerk. Yola Portia Popela het so ’n skedelwond gehad toe sy op Elandskop gekry is, en Bafana Mxenge by Barberton.
Nou moet Mosman wag vir hulle identiteit. Die Langkloof-Vier, is hulle gedoop totdat hulle hul name terugkry. Nou moet hy ook hulle teregstellers soek sodat geregtigheid kan geskied.
Die joernalis Luther Roets het woord gehou: hy het ’n feitelike storie geskryf, sonder verwysing na Mosman of COD of die NIA. Hy het ook die telefoonnommer geplaas waarheen naasbestaandes van mense wat verdwyn het tydens apartheid en wat voldoen aan die ouderdomme van die Langkloof-Vier kan bel.
5
Jy kan nie glo hoe ’n sessie met Miss Potts jou kon uitput nie, sê Luca vir Luther toe hulle oggendkoffie drink op die stoep, die see ’n blou dam voor hulle. En dis nie dat hy opsetlik astrant of halsstarrig was nie, net dat ’95 nie ’n goeie jaar vir hom was nie. En die laaste ding wat hy nodig gehad het, was dat almal knaend aan sy gat moes staan en krap. Dat hy sommerso opgevlieg en uitgeloop het toe Miss Potts hom van vloekery beskuldig het, het hom verder depressief gemaak.
Hy het teruggeslenter koshuis toe en op sy bed gaan lê. Hy het eers net na die plafon gestaar, toe sy gesig na Ringo se leë bed gedraai. Hy het gedink dis soos om ’n voet te vermis, dis hoe daardie leë bed hom laat voel het. Hy het dit gemis om saans met Ringo te chill. Ringo het gesê alles wat jy in die donkerte vertel, bly vir altyd in die donkerte.
Nog lank voor die ding met die krieketbal het Ringo begin om vir hom allerhande goed in die nag te vertel. En daai stories blý in die donkerte, het Luca besluit, want nagstories is spesiale goed. Dis nie dinge vir die dag nie, nie bedoel vir ander ore nie.
“Hoe het jý hier beland?” het Ringo eenkeer gevra.
Luca hou nie eintlik daarvan om sy persoonlike crap te bespreek nie. Buitendien, wie gee om wat die redes is? In Jan Sass se koshuis het elke ou ’n flippen rede of ’n geheim of iets. En in Jan Sass se koshuis is daar dudes wat grappe maak van jou geheime as jy dit uitlap. Geheime is vir die donkerte.
“Mense hou nie van my nie,” het hy gesê. “Mense verstaan my nie.”
“Mense verstaan my ook nie,” het Ringo gesê.
Ja, het Luca gedink, as mense jou nie wil verstaan nie, dan wil hulle jou nie verstaan nie, dis maar al.
Ringo se bed het gekraak toe hy omdraai. Sy bed kraak nie so baie soos Loftus s’n in die kamer langsaan nie. Die mure is so dun jy kan Loftus hoor poep, onder sy komberse en als. Loftus eet skaars, maar hy is altyd vol poep, en sy bed kraak van al sy draadtrekkery, gewoonlik die aand ná sy sessie by Miss Potts, of wanneer hy Luca se pin-up van C.J. Parker kom leen.
’n Ander nag het Ringo uit die bloute gesê: “Ons was vier kinders.”
Luca het hom op sy sy na Ringo se donker bed gedraai, wagtend. Maar Ringo het niks verder gesê nie.
Toe sê Luca maar: “Ons het net één kind. Ek.”
Van Ringo se bed af het daar ’n sagte gesnuif gekom. Luca het weer op sy rug gedraai.
’n Rukkie later was daar nog ’n geluid.
“Ringo?” het hy gesê. “Is jy oukei?”
Weer ’n gesnuif. Iets is nie reg nie, het Luca gedink. Ringo het met die komberse oor sy kop aan die slaap geraak, hy is besig om te versmoor. Dis ’n snaakse gewoonte van Ringo: om sy kop toe te trek as hy in die bed klim.
“Ringo?”
Hy het na sy penflits op die tafel tussen die twee beddens getas. Geen lig mag dié tyd meer in ’n kamer brand nie. Ou Stottelaar en die prefekte sluip saans in die gange rond op soek na oortreders.
Die ligstraal vang die wit van Ringo se oë, sy vuiste om die rand van die kombers geklem, opgetrek tot oor sy mond. Hy lê daar bevrees soos iemand wat ’n spook gesien het.
Toe merk Luca sy blink wange op.
“Huil jy?”
“Sit af! Ek huil g’n.”
“Jy huil, ek kan sien.”
“Sit af!”
“Sjuut, jy sal die hele koshuis wakker maak.”
Ou Stottelaar en sy prefekte staan oor teen die deur en luister as hulle ’n geselsery hoor of ’n lig sien skyn, en as hulle jou betrap, kom jou naam in die boek. As jou naam drie keer in die boek is, buk jy vir die koshuisvader se lat, of jy kry detensie en mag nie vir die naweek huis toe gaan nie.
Luca sit die flits af. “Jy kan maar vir my sê. Dit bly in die donkerte.”
Ringo klink nou soos ’n kermende klein katjie terwyl hy sy snikke onder die kombers probeer smoor.
“Ek … ek wens hulle was nie weg nie.”
“Wie?”
“Ek wens ek was nie hier nie. My ma het my nodig.”
Luca wonder of sy ma hom ook nodig het. Hy twyfel. Aktrises het niemand nodig nie.
“My broer en suster is net weg.”
“Hoe kan kinders net verdwyn? Het hulle weggeloop?”
“My pa was nooit by die huis nie,” sê Ringo, asof dit alles verklaar.
Luca dink: Sý pa was ook dikwels weg. Op sy missies, het hy dit genoem.
“Waar’s jou pa?”
“Hy was ’n soldaat,” fluister Ringo.
“’n Soldaat? Waar’t hy geveg?”
“Oral.”
“Het hy mense geskiet?”
“Dis wat soldate doen: hulle skiet die vyand.”
“Wie’s die vyand?”
Ringo bly lank stil voor hy sê: “Die wittes. Wat ons land gevat het.”
Luca dink: Ek is ook wit.
“O, jy bedoel die struggle. Is ék die vyand, oor ek wit is?”
“Nee, man. Hulle wat die land gevat het, húlle was die vyand. Het jy miskien die land gevat?”
“Nee, ek het g’n flippen land gevat nie. Wanneer het die wit vyand die land gevat?”
Hy sit weer die penflits aan en skyn die lig op
