Nuwe perspektief op ’n onderwerp of saak sal jou denkvaardighede stimuleer en jou nuwe idees gee.
Organiseer jou skryfwerk
Maak gebruik van ’n raamwerk sodat jy jou skryfwerk daarvolgens kan kontroleer, kerngedagtes kan identifiseer en uiteindelik kan weet hoe jy jou skryfstuk wil afsluit. Hou die basiese skryfraamwerk in gedagte:
Die inleiding behoort vir die leser ’n idee te gee van jou bedoeling met die skryfstuk en die onderwerp, asook ’n aanduiding van die res van die inhoud.
Die inhoudsgedeelte (liggaam) van die opstel/skryfstuk bevat bewyse wat jou idees ondersteun. Gebruik definitiewe voorbeelde en probeer veralgemenings vermy. Let op jou paragrafering, die samehang van ’n paragraaf en die verband tussen paragrawe.
Die afsluiting (slotparagraaf) behoort opsommend te wees. Jou gevolgtrekking behoort ’n logiese uitvloeisel van al jou bewyse te wees.
Konsepte (eerste weergawes)
Soos die skryfproses vorder, kan nuwe idees by jou opkom wat verskil van dié waarmee jy jou skryfstuk begin het. Indien jou aanvanklike idees/argumente nie meer waterdig is nie, kan jy dit op hierdie stadium nog verander. Indien nodig kan jy jou skryfstuk oor begin of verander. Wysig jou raamwerk (kerngedagtes) en begin van voor af.
Ander belangrike wenke:
Hou die teikengroep in gedagte. Skryf vir die algemene leser, behalwe as dit op ’n spesifieke teikengroep gemik is.
Gebruik woordeskat wat pas by die doel, onderwerp, teikengroep, trant en styl van die skryfstuk.
Hersien en proeflees
Gebruik hierdie kort kontrolelys vir ’n laaste kritiese deurlees van jou skryfwerk:
Is jou idees logies en samehangend?
Kommunikeer jou skryfstuk jou idees of argumente duidelik?
Voldoen jou skryfstuk aan al die vereistes van die opdrag?
Het jy onnodige herhaling van dieselfde idees, woorde of frases vermy?
Is jou sinne, spelling en leestekens korrek?
Het ’n maat jou skryfstuk gelees? Dalk sien hy/sy nog teenstrydighede of foute raak wat jy betyds kan verbeter.
Preskryf
In Aktiwiteit 4 het jy Dana Snyman se vertelling “Biltong en transformasie” gelees. Lees weer die vertelling. Bespreek die volgende vrae en maak notas van jou antwoorde. Ná die bespreking gaan jy jou bevindings aan die klas rapporteer.
Maak ’n kort opsomming van die vertelling – skryf net hoofgedagtes neer.
Lewer kommentaar oor die storie se register (woordkeuse, sinsbou, leestekengebruik en figuurlike taal/uitdrukkings).
Beskryf die toon van “Biltong en transformasie”.
Sluit die inhoud aan by die titel?
Is die inhoud in ’n logiese volgorde of nie?
Skakel paragrawe?
Is die inleiding en slot effektief?
Kenmerke van ’n verhalende opstel
’n Verhalende opstel vertel ’n storie of gebeurtenis uit die verlede en kan vanuit enige perspektief geskryf word. Hou die volgende kenmerke in gedagte wanneer jy dié soort verbeeldingsteks skryf:
’n Sterk, oortuigende storielyn
Skryf deurlopend in die teenwoordige of die verlede tyd – moenie tye verwar nie.
’n Treffende inleiding wat die leser se aandag vasvang
’n Logiese volgorde van gebeure – gewoonlik in chronologiese tyd
Samehangende paragrawe en logiese skakels
’n Buitengewone, verrassende slot
’n Persoonlike styl, kreatiewe woordkeuse en effektiewe stylmiddele
Sintuiglike besonderhede
Helder beskrywing
Hersiening
Die styl, register en toon van ’n skryfstuk
Styl is hoe jy iets sê; inhoud is wat jy sê. Die styl moet by die soort teks en die inhoud pas. Styl kan formeel of informeel wees, persoonlik, bondig, omslagtig, eentonig, sprankelend, oorspronklik, ensovoorts. In skryfwerk word styl bepaal deur woordkeuse, sinsbou, stelwyse en punktuasie.
Register is die woordeskat en die toon wat by die teikengroep pas. Dit word bepaal deur:
Woordkeuse of uitdrukkings: Dit kan wissel van formele uitdrukkings (aansoek doen om ’n betrekking) of die gebruik van vakterme (litotes), of sleng (Dis ’n funky liedjie waarna jy luister) of dialektiese woorde (My bra, hoesit?).
Sinstruktuur: Sinne in die lydende vorm is meer formeel as sinne in die bedrywende vorm: Daar word beweer dat die hewige gestryery die einde van hul vriendskap beteken het./Christine en Maria klets heerlik oor die vryers in die klas.
Spelling: Die manier waarop jy woorde skryf, maak deel uit van die register.
Leestekens: Uitroeptekens pas nie in ’n formele skryfstuk nie, maar in ’n geselsbrief of ’n dagboekinskrywing is dit aanvaarbaar.
Uitleg: ’n Formele brief het ’n vaste, voorgeskrewe formaat; ’n informele geselsbrief kan jy op prettige skryfpapier skryf.
Toon word bepaal deur die houding of gevoel van die verteller (nie noodwendig die skrywer self nie) teenoor die teikengroep. ’n Skrywer het ’n eie skryfstyl, maar pas die toon aan by wat hy/sy beskryf. Die skrywer pas die toon aan by die verteller of die karakter deur wie se oë gekyk word.
Die toon kan formeel of informeel/lighartig, humoristies, komies, laf of ernstig, plegtig, deftig/subjektief, partydig of objektief, saaklik/vurig, hartstogtelik of koel, beredeneerd/eenvoudig, reguit of beeldryk, opgesmuk, oordadig wees. Die toon blyk uit die volgende:
woordkeuse
lengte en struktuur van die sinne
leestekens
die manier waarop idees georden is
die formaat wat gebruik word om idees oor te dra.
Stem is die tegniese term wat gebruik word om persoonlikheid aan ’n skryfstuk te verleen. Dis nie so moeilik om met ’n individuele stem te skryf nie. Ons het elkeen ’n eie, unieke stem. As
