gewaar en sy moet hardloop om hom op te tel voor hy in Hans se pad kom.
Hans keer toe ’n klonkie sy perd wil weglei. “Ek moet nog Jandisselsvlei toe.”
Daardie aand is daar geen vrolikheid om die vuur nie. Voorslag se ooms is kwaad vir hom. “Amper was ons vandag in die stront oor jou liegery dat julle Kaap toe gaan,” wys een vir Voorslag vinger.
“Dis wat die baas vir ons gesê het,” verdedig Ben. “Hoekom slag julle nie julle eie goed nie?”
“Dis wat ek ook wil weet,” klap Hans se stem uit die donker. Sy gesig lyk verwronge toe hy in die flikkerende lig van die vuur verskyn en die sambok lig. Dit klap nog harder as sy stem toe dit oor die naaste man se rug krul. Toe slaan hy woes heen en weer om almal wat probeer vlug, by te kom.
In die warboel word Ouma van haar stoeltjie afgestamp. Rut help haar op en toe die ou vrou se bene knak, sleep-dra Rut haar tot by die matjieshuis. Lammert slaap vas op sy kooi en sy laat vir Ouma op haar en Voorslag s’n lê.
Dis nou stil buite. Rut skrik toe Hans bulder: “Voorslag, môre met eerste lig sorg jy en Ben dat al die Hotnotsvee in die kraal kom. Dis nou myne. Die veldwagmeester sal môre met die skaapslagters kom afreken.”
Rut luister angstig na die stilte wat volg, want Voorslag bly weg. Kort-kort verbeel sy haar dat sy iets buite hoor, maar die werf is steeds verlate wanneer sy by die deur uitloer. Net die warboel van stoeltjies, borde en kalbasse is sigbaar in die lig van die vuur. Is Hans nog daarbuite, reg om weer sy sambok te gebruik as iemand roer? Sy gaan lê by Lammert en raak aan die slaap van Ouma se ritmiese gesnork.
Dis nog donker toe sy wakker skrik. Dis Voorslag se reuk hier by haar. “Ons gaan nou die vee aankeer. As baas Hans vra, sê ek was heelnag hier.”
Die geroesemoes van stemme lok haar later na buite. “Almal moet vroeg fluks wees,” sê Trui. “Miskien versag dit die baas se hart en vat hy nie al onse vee nie. Hy’t mos nou klaar die skuldiges gelooi.”
Maar Hans is nêrens te sien toe hulle by die kliphuis kom nie. Later die oggend sien Rut drie ruiters die vee aanjaag kraal toe; Hans het nie vir Voorslag-hulle vertrou om al die vee bymekaar te maak nie.
Dis nie die veldwagmeester wat opdaag nie, maar die veekoper van ’n Kaapse slagter. Rut en Trui luister hoe die transaksie in die eetkamer beklink word. “Net geluk dat ek jou op Tierfontein raakgeloop het. Nou’t ek ’n goeie slag geslaan,” lag Hans tevrede.
“Daar gaat jarre se bymekaarmaak,” sug Trui toe hulle vee saam met Hans s’n weggedryf word.
Rut is verbaas dat niemand die aand om die vuur kla oor die bees en skaap wat verkoop is nie. “Ons het laas nag van ons osse en ’n paar skaap gaan wegsteek. Somers as die klein riviertjies droog raak, kom mens by klowe in waar Duusvolk nog nie was nie,” verduidelik Voorslag toe hulle alleen is.
“Het jy nie seergekry nie?” wil Rut weet toe sy geen slaanmerke op Voorslag sien nie.
“Baas Hans weet mos ek en Ben was nie hier nie. Hoekom sal hy vir ons wil slaan?”
Toe die wa weer vertrek, weet almal dat hulle dié keer wel Kaap toe gaan, want benewens Voorslag, Ben en die touleier moet Voorslag se twee broers ook saam.
“En hierdie keer is dit my geweer wat gaan praat as ek weer iemand met ’n skaapvel sien weghol,” waarsku Hans voor hy sy perd bestyg.
Ouma sit nie voor haar matjieshuis en rook toe Rut en Trui die middag by die huis kom nie. Trui roep na haar en sy kom op haar kierie uit die huis gesukkel. “Jy moet praat, Trui, hulle wil nie hoor nie.”
“Het die kleingoed weer Ouma se pyp weggesteek?”
Ouma skud haar kop. Trane vind ’n pad deur die plooie tot in haar nek, want sy het albei hande nodig om haar op die kierie te stut. “My kinders gaan trek, en ek is te oud om op ’n os te ry.”
Trui help haar eers na die stoeltjie toe en steek die pyp vir haar aan, voor sy antwoord: “Ek weet, Ouma, myne ook. Ouboeta het my vanoggend eers gesê. Hulle wil oor die berg Bokkeveld toe. Ben sal nie waag om weg te loop nie, so ek en Dina bly net hier.”
“En ek,” beaam Rut. “Voorslag het nie ’n woord daaroor gerep nie. Ons sal vir Ouma sorg.”
Daardie nag, toe die maan opkom, gaan haal Ouma se seuns die beeste in die versteekte kloof van die buurplaas. Vroegoggend help almal om die huise af te slaan en die latte en opgerolde matte met rieme aan die osse vas te maak. Mikstokke, om potte en kalbasse water aan te hang, word agter die bondels matte ingewoel. Rut probeer Ouma se aandag aftrek van die naderende afskeid: “Dis lyk of mansmense weet hoe om huise af te breek, al kan hulle dit nie opsit nie.”
Ouma snork: “Van goeters breek hoef mens hulle nie te leer nie, veral nie hulle ma’s en oumas se harte nie.”
Stilswyend kyk die vier vrouens die trek agterna tot hulle net spikkeltjies teen die berg is. Toe tref die werklikheid hulle. Wie gaan die plaaswerk doen tot Voorslag en Ben terug is?
“Ek sal melk,” bied Rut aan. “Hoekom kyk julle so vir my? Ek en Elsie moes van kleins af plaaswerk doen as haar pa-hulle gaan jag het.” Niemand betig haar oor sy Elsie gesê het nie en Rut voel vir die eerste keer tuis tussen hulle. “My rokke sal moet korter kom, soos julle s’n, anders sleep dit in die mis.”
“Ek kan nog groente skil en kospotte dophou,” bied Ouma aan.
“En oog hou oor Bennie en Lammert,” sê Trui, “dan doen ons die ander werk so saam-saam.”
“Ek sal net vir Lammert aan Bennie moet vasmaak met ’n riem, anders gaan hy weghol om vir Aalwyn te soek,” besluit Rut.
Die dae vlieg verby, maar saans kom spook die vrees by hulle: vrees vir hulle veiligheid omdat hier geen mansmens op die werf is nie, maar ook onsekerheid oor wat Hans gaan doen wanneer hy tuiskom.
“As ek die datum van die doop reg onthou en hulle kom reguit terug Holkrans toe, gaan nôi Elsie-hulle môre of oormôre tuis wees,” sê Rut een aand.
“Ja, noudat ons Heitsi-Eibib se wysheid nodig het, het hy al sy lewens opgebruik?” sug Ouma.
“Wie’s dit?” Rut kyk vir Ouma asof sy nie meer reg wys is nie.
Ouma lag: “Vergeet ek skoon jy ken nie ons stories nie. Heitsi-Eibib was ’n goeie man met bowenaardse krag, maar hy was nie die enigste met so ’n krag nie. Gama-Gorib het bose goed met sý krag gedoen. Hy het ’n diep gat gegrawe en daarby gesit, en as iemand verbyloop, soek Gama-Gorib skoor tot hy met ’n klip gegooi word. Dan gebruik hy sy krag om die klip terug te werp na die gooier wat summier morsdood in die gat val. So het baie mense doodgegaan, tot iemand by Heitsi-Eibib gaan kla het. Heitsi-Eibib het net gelag toe Gama-Gorib hom probeer kwaad maak, want dit was nie sy aard om mense met klippe te gooi nie. Sê Heitsi-Eibib vir Gama-Gorib: ‘Kyk ’n bietjie wat’s agter jou.’ Toe hy omkyk, slaat Heitsi-Eibib hom agter die oor. Toe’s dit Gama-Gorib wat dood in die gat lê. Daarna het die mense in vrede saamgeleef. Uit dankbaarheid gooi mense vandag nog ’n klippie of takkie op Heitsi-Eibib se graf as hulle daar verbyloop.”
“Ja,” las Trui by, “toe eet Heitsi-Eibib mos van die rosyntjieboom se bessies en gaan dood. Terwyl hy nou so op sterwe lê, vra hy sy seun om mense te waarsku om nie van die boom te eet nie. Later loop die storie toe dat hy snags onder die klippe uitkruip en in die boom gaan
