Blaski i cienie II Rzeczypospolitej. Sławomir Koper

Oryginały i cudaki

      Oryginałów nie brakowało również wśród ludzi bez ambicji artystycznych. Jednym z nich był słynny Ormianin Bodzio, właściciel apteki w domu Pod Siedmioma Cyckami. Podobno zawsze marzył o posiadaniu „własnej wagi osobowej i tysiąca trucizn w słoikach” oraz „amfor szklanych, napełnionych kolorowym płynem”. Praktycznie „znał całe Zakopane i wszystkich przyjezdnych”. Jego pasją był taniec, a w jej realizacji nie przeszkadzał mu nawet bardzo niski wzrost.

      „Dostarczał lekarstw możnym i dziadom, zbijał forsę i tańczył na dansingach na umór – wspominał Malczewski. – Z kim on nie tańczył! Ministrowe, żony szarych eminencji, gwiazdy sportu, sceny dramatycznej i opery, baletu, panie z wielkiego i małego świata i półświatka, literatki i poetki, malarki, kobiety poważne i skądinąd rozsądne, szalone lub zgoła wariatki, spokojne, dostojne damy i podlotki, sławne i niesławne – wszystkie słaniały się w ramionach Bodzia, który niejednej ministrowej sięgał do pasa”⁸⁴.

      Pod Giewontem nawet rabusie działali w specyficzny sposób, o czym osobiście przekonał się dyrektor miejscowego szpitala klimatycznego, Gustaw Nowotny. Późnym wieczorem wrócił z pracy do domu na zboczach Gubałówki, akurat był 6 grudnia.

      „Odezwał się dzwonek wejściowy – opowiadał Malczewski. – Nowotny otworzył drzwi i zobaczył św. Mikołaja, anioła i diabła, co było zupełnie normalne ze względu na datę dnia. Oczywiście, że wpuścił ich do środka, by ugościć i obdarować forsą. Anioł nie namyślał się długo i wyciągnął spluwę spod skrzydła. Obrabowali chirurga, z czego się dało, po czym uszli, śpiewając kolędy”⁸⁵.

Tatrzańskie imprezy

      Znakomitą renomą cieszyły się miejscowe dansingi, podczas których grały modne zespoły jazzowe. Szczególne uznanie wzbudzały występy pionierów polskiego jazzu – zespołu Kantaszka i Karasińskiego. Zresztą inni wiele im nie ustępowali, w efekcie zakopiańskie imprezy taneczne uchodziły za wyjątkowo udane. Bawiono się nawet w biały dzień – w lokalu U Karpowicza dansing zaczynał się w południe (!), a jego uczestnicy często pojawiali się tam w sportowych strojach i z nartami.

      „Świt. Pary nie chcą przestać, tańczą, choć milknie muzyka – wspominał po latach Witold Gombrowicz. – Więc znowu muzyka zaczyna da capo! (…) Takiej zabawy, jaka czasem wybuchała nad ranem w zakopiańskich lokalach, nie zdarzyło mi się nigdy oglądać gdzie indziej”⁸⁶.

      Większość imprez sportowych i towarzyskich pod Giewontem odbywała się pod protektoratem Mariana Dąbrowskiego, właściciela prężnego koncernu prasowego (oprócz „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” wydawał również „Światowida”, „Tempo Dnia”, „Raz, Dwa, Trzy”, „Tajnego Detektywa” i „Asa”). A największą imprezą towarzyską sezonu był coroczny bal prasy w sali pensjonatu Bristol, „na który przyjeżdżały tłumy ludzi z Krakowa”.

      Niełaska Dąbrowskiego – jednej z najważniejszych postaci w polskich mediach – mogła poważnie utrudnić życie, o czym przekonała się Magdalena Samozwaniec, gdy w swych felietonach złośliwie odmalowała stosunki panujące w redakcji IKAC-a. Ale akurat takiej reakcji mogła się spodziewać – zadarła bowiem z potężnym magnatem, dla którego nawet specjalnie układano rozkład pociągów, by poranne wydanie „Kuriera” docierało do czytelników przed rządową „Gazetą Polską”.

      Swoich zwolenników miał w Zakopanem również hazard i z myślą o nich organizowano wyścigi konne na Równi Krupowej. Nagrody były wysokie (osobiście fundował je Dąbrowski), a widzowie obstawiali swoje typy.

      „Kobiety piękne, w bogatych futrach zarzuconych na ramionach – komentował Malczewski – stały na mokrych ławkach i klaskały mocno, gdy jakiś ułan przelatywał im przed nosem. Dąbrowski w beżowym płaszczu, czasem Dobija z cygarem w zębach. Jamontt, prezes Związku Właścicieli Hoteli i Pensjonatów, burmistrz i inni wielcy obijacze mieszali się z tłumem pomniejszych widzów”⁸⁷.

      Dla wczasowiczów organizowano biegi i zjazdy narciarskie, ale największą popularnością cieszył się coroczny samochodowy wyścig tatrzański. Szczególnie lubili go miejscowi górale interesujący się nowinkami technicznymi. Był to czas, gdy w Zakopanem pojawiły się taksówki, a inni przewoźnicy na gwałt unowocześniali swoje pojazdy.

      „Kogo nie było stać na cały samochód, kupował pneumatyki i nimi opatrywał fiakierskie koła. Tak samo zmieniły się nazwy koni do zaprzęgu i do roboty na polu. Coraz mniej było Basiek, Kub, Franków czy Gniadych. Z kozłów rozlegał się krzyk: »Wio, Bugatti, wio, Lancia, Alfa Romeo lub Hispano-Suiza«”⁸⁸.

Rzeźba, rower i alkohol

      „August Zamoyski, rzeźbiarz i oszalały narciarz – wspominał Malczewski – biega po Skibówkach, gdzie wówczas posiadał własny domek, w łowickich portkach. Z daleka widać go zziajanego i rozkrzyczanego, gdy pędzi z pagóra pasiasty jak pomarańczowo-zielona liszka lub wcina »Wiener Schnitzel« u Karpowicza, przerykując jazgot orkiestry, szum potoku i śpiewy pijanych woźniców. Do miasta, czyli do Trzaski, gdzie zbierał się tak zwany świat artystyczny, chodzi, podpierając się zielono pomalowanym kosturem”⁸⁹.

      August Zamoyski pochodził z bocznej linii zasłużonego dla Polski rodu, od dzieciństwa wykazywał zdolności plastyczne, jednak w karierze malarskiej przeszkodziła mu wrodzona wada wzroku (był daltonistą). W efekcie zajął się rzeźbą, i to ze znakomitymi efektami.

      Przebywał głównie we Francji, jednak każdego roku na kilka miesięcy przyjeżdżał do Zakopanego, gdzie miał pracownię. Poza sztuką i alkoholem pasjonował się sportem i w 1925 roku przebył rowerem trasę z Paryża do Zakopanego! Liczyła ona blisko 3 tysiące kilometrów i prowadziła przez Szwajcarię, Włochy, Karyntię, dolinę Wagu oraz Poprad. Dzielnemu cykliście zajęło to trzy tygodnie (dziennie pokonywał około 130 kilometrów), a pod Giewontem przyjęto go jak bohatera.