Hiermee wordt niet bedoeld gewone eerlijke argumentatie;
cultuurverschillen, opvattingen, dogma’s, vooroordelen;
verschillende definities bij gebruik van dezelfde begrippen;
negatieve emoties
jaloezie, haat, afkeer, oneerlijkheid, valse angst, bitterheid, wraaklust;
verkeerde houding/instelling
onwil, dubbele agenda, dubbele maat (willekeur, voorkeur, discriminatie, egoïsme), hoogmoed/arrogantie, manipulatie, obsessie, laag inlevingsvermogen, weinig zelfinzicht/zelfkritiek (geen of weinig kijk naar en in zichzelf), geen geweten;
persoonlijke beperkingen
onmacht, onkunde, verstandelijke handicap. Een bemiddelaar is dan gewenst;
onder invloed van middelen zoals alcohol of drugs;
problemen die door elkaar heen lopen;
onopgeloste problemen uit verleden, die mede op komen spelen.
Er is altijd communicatie
Bij niets zeggen (iemand doodzwijgen) communiceer je dus ook. Je kunt niet ‘niet communiceren’ (Watzlawick [1]). Het lost meestal geen conflict op en is zeker niet assertief.
Gedrag is ook communicatie en heeft weer invloed op het gedrag van de ander. Boosheid roept meestal boosheid op. Neiging tot samenwerking roept samenwerking op. Een volgzame instelling roept vaak leidinggevende impulsen op bij een dominant ingesteld iemand. De rol die we aannemen is van belang voor hoe anderen op ons reageren.
Emotie tonen is ook communicatie
Emotie kan anderen wakker schudden over hoe ons iets raakt of beleven. Uitspreken is soms onvoldoende en (sterkere) emotie is dan nodig voor meer duidelijkheid. Lang niet altijd hoeft dat met een heftige uitbarsting. Het helpt al om te vertellen over hoe we ons voelen.
93% van alle communicatie in een gesprek is non-verbaal
Albert Mehrabian ([2], [3]) heeft aangetoond, dat 7% van wat wij communiceren, bestaat uit de letterlijke inhoud van de boodschap. Stemgebruik (toon, intonatie en volume) neemt 38% in beslag en lichaamstaal 55%.
Van onze reacties en besluiten is 85% onbewust van tevoren al bepaald. (Benjamin Libet [4]: Hersenen besluiten een halve seconde voor de bewustwording. Voor men het bewust weet dus. Een echt nieuw besluit, zeker in een conflict waarin alles vaak heel snel gaat, vergt inspanning en een bewuste houding om dit onbewuste proces tegen te gaan. Ons lichaam wil op die manier op basis van ervaring heel snel een oplossing aanreiken zodat wij zo spoedig mogelijk kunnen reageren.
Nadeel hiervan is dat als we een verkeerde manier van communiceren ontwikkeld hebben, we steevast automatisch op die wijze reageren. Vandaar dat onderzoek naar onze motieven of beweegredenen zo belangrijk is. Zoals zelfinzicht, in jezelf kijken (Mattheüs 15:18) en (zelf-) reflectie (kijken naar jezelf met betrekking tot handelen, gedrag en motivatie). Als het ware jezelf een spiegel voorhouden, die jou reflecteert. De Heer Jezus heeft het ook over je innerlijk en zelfonderzoek:
Mattheüs 15:18:
Maar wat de mond uitgaat, komt uit het hart, en dat maakt de mens onrein.
Onderzoek dus wat in je hart zit, in je binnenste. Aanvaard dat, denk daar over na en evalueer al biddend (wat was goed en wat niet). Dat leidt ook tot meer zelfkennis, groei en een diepere relatie met jezelf, de ander en God (niet per se in deze volgorde).
1.1.1 Wat is een conflict
Een conflict hoeft niet altijd met ruzie gepaard te gaan. Als volwassenen onder elkaar kan dit ook heel rustig uitgesproken worden. Mijn gehanteerde definitie van conflict:
Een meningsverschil en/of onenigheid tussen twee of meer personen.
Conflictloze relaties zijn vaak een aanwijzing voor ongezonde verhoudingen. Op zijn minst één past zich dan altijd aan of cijfert zichzelf regelmatig weg. Er is niet veel voorstellingsvermogen nodig om te weten dat dat een keer goed mis zal gaan. Soms pas tientallen jaren later.
De meeste conflictbesprekingen leiden achteraf tot een betere verstandhouding en band met de ander, inclusief met jezelf. Door te communiceren over conflicten ga je elkaar, als het goed is, beter begrijpen. Leer je de ander beter kennen dan leer je ook beter met de ander om te gaan. Een dieper contact is het gevolg wat mensen dichter tot elkaar brengt. Leren kennen van elkaar is onderdeel van conflictbesprekingen. Het klinkt wat raar, maar het uitspreken en het bespreken van conflicten hoort bij het natuurlijke proces van elkaar leren kennen. Communicatie is juist daar nodig waar er geen begrip is. Enerzijds om begrip te kweken. Anderzijds om op zijn minst tot een compromis te komen waar beide partijen baat bij hebben. Ook in het geval dat het onderling onbegrip blijft bestaan, kunnen dingen worden afgesproken om toch rekening te houden met elkaar. “To agree to disagree” zeggen de Engelsen dat zo mooi. Zo wordt het leven een stuk aangenamer.
Communicatie werkt alleen bij wederzijds respect. Is dit er niet bij een van de partijen, dan werkt het averechts en verergert het conflict.
Gesprekken hebben meerdere communicatielagen, meerdere soorten informatie (Watzlawick, [1]):
de zakelijke, feitelijke, inhoudelijke informatie
de boodschap zelf. Bijvoorbeeld: Mag ik de melk hebben? Inhoud: echt geven van de melk;
de onderliggende boodschap vanuit het verleden
bijvoorbeeld afwijzing uit het verleden die getriggerd wordt bij de gevraagde persoon. ‘Waarom gun jij mij de melk niet?’ kan door de toon doorklinken. Inhoud: je wijst me af;
de emotionele informatie
via intonatie, gevoeligheid en mimiek. Vrolijk zingend ‘Mag ik de melk van je?’ klinkt anders dan met boosheid vragen: ‘Mag ik de melk hebben?’. Inhoud: ik heb goede zin vandaag;
de lichamelijke informatie
‘mag ik de melk hebben?’, terwijl een vies gezicht wordt getrokken en nee wordt geschud. Inhoud: ik wil de melk niet echt. Ik maak een grapje;
de relationele informatie
geef mij die melk. Je moet me gehoorzamen. Over het algemeen liggen problemen en conflicten tussen mensen meer op relationeel dan op inhoudelijk niveau (Watzlawick, [1]);
metacommunicatie
communicatie over de communicatie (Watzlawick,
