style="font-size:15px;"> – Səkkiz il. Biz bir yerdə böyümüşük.
– Bəs nə üçün qabaqca ona ərə getmədiz?
– Özüm də bilmirəm, – qız dedi, – Çox ağılsızlıq elədim. Mən bunu heç olmasa onun xatirinə edə bilərdim. Fəqət elə bilirdim ki, bu cür onun üçün daha pis olar.
– Başa düşürəm.
– Siz heç sevmisiz?
– Yox, – dedim.
– Biz skamyada əyləşdik və mən ona baxdım.
– Sizin gözəl saçlarınız var, – dedim.
– Xoşunuza gəlirmi?
– Çox.
– O öləndə mən bunları kəsmək istədim.
– Nə danışırsınız.
– İstəyirdim ki, ondan ötrü heç olmazsa bir şey edim. Mən belə şeylərə əhəmiyyət vermirdim; o nə istəsəydi edə bilərdi. O nə istəsəydi ona nail ola bilərdi, amma əgər başa düşsəydim. Mən ona ərə gedərdim, ya da elə-belə. İndi mən bunların hamısını başa düşürəm. Lakin o vaxt o, müharibəyə getməyə hazırlaşırdı, mən isə heç bir şey başa düşmürdüm.
Mən susurdum.
– Mən o vaxt, ümumiyyətlə, heç bir şey başa düşmürdüm. Mən elə bilirdim ki, bu cür onun üçün daha pis olar. Mən elə bilirdim ki, bəlkə o, buna tab gətirmədi. Sonra isə onu öldürdü-lər, indi hər şey bitdi.
– Kim bilir.
– Bəli, bəli, – o dedi. – İndi hər şey bitib.
Biz o biri şəfqət bacısı ilə söhbət edən Rinaldiyə nəzər saldıq.
– Onun adı nədir?
– Ferqyuson. Sizin dostunuz, gərək ki, həkimdir?
– Bəli. O, çox yaxşı həkimdir.
– Çox yaxşı. Cəbhə yaxınlığında yaxşı həkimə az rast gəlmək olur. Axı, bura lap cəbhəyanı xətdir, elə deyilmi?
– Əlbəttə.
– Axmaq cəbhədir, – qız dedi. – Amma bura çox qəşəng yer-dir. Nə deyirlər, hücum olacaq?
– Bəli.
– Onda bizim də işimiz olacaq. İndi heç bir iş yoxdur.
– Siz çoxdanmı şəfqət bacısı işləyirsiz?
– On beşinci ilin axırından. O, gedən kimi, mən də getdim. Yadımdadır, başıma belə bir axmaq fikir gəlmişdi ki, o mənim işlədiyim hospitala düşəcək. Qılınc zərbəsindən yaralanmış, başı sarınmış, ya da çiynindən yaralanmış halda. Nə isə, ro-mantik bir şey.
– Bura ən romantik cəbhədir, – dedim.
– Bəli, – qız dedi. – Adamlar təsəvvür edə bilmirlər ki, Fransada müharibə nə deməkdir. Əgər onlar təsəvvür etsəydilər, bu cur davam edə bilməzdi. O, qılınc zərbəsindən yaralanmadı. O, tikə-tikə oldu.
Mən susurdum.
– Siz elə bilirsiz ki, bu həmişə davam edəcək?
– Yox.
– Bəs nə olacaq?
– Bir yerdə üzüləcək.
– Biz üzüləcəyik. Biz Fransada üzüləcəyik. Sommadakı kimi işlər törədəndən sonra, üzülməmək olmaz.
– Burada üzülməz, – dedim.
– Elə güman edirsiz?
– Bəli, keçən yayda hər şey yaxşı gedirdi.
– Üzülə bilər, – qız dedi, – hər yerdə üzülə bilər,
– Almanlarda da.
Qız:
– Yox, – dedi. – Güman etmirəm.
Biz, Rinaldi və miss Ferqyusona yaxınlaşdıq.
– Siz İtaliyanı sevirsizmi? – Rinaldi ingiliscə miss Ferqyu-sondan soruşdu:
– Bura pis deyil.
– Başa düşmürəm. – Rinaldi başını yırğaladı.
– Abbastanza bene8, – tərcümə etdim. O, başını tərpətdi.
– Yaxşı deyil. Siz İngiltərəni sevirsizmi?
– Çox yox. Bilirsizmi, mən şotlandiyalıyam.
Rinaldi sualedici nəzərlə mənə baxdı.
– O, şotland qızıdır, buna görə də İngiltərədən çox Şotlan-diyanı sevir, – mən italyanca cavab verdim.
– Axı, Şotlandiya da İngiltərədir.
Mən onun sözlərini miss Ferqyusona tərcümə etdim.
– Pas encore9, – miss Ferqyuson cavab verdi.
– Hələ yox?
– Heç vaxt da olmayacaq. Biz ingilisləri sevmirik.
– İngilisləri sevmirsiz? Miss Barklini sevmirsiz?
– Axı, bu tamam başqa şeydir. Bu cür hərfi mənada başa düşmək olmaz.
Bir az sonra biz vidalaşıb getdik. Evə gedərkən yolda Rinaldi dedi:
– Miss Barklinin məndən çox sizdən xoşu gəldi. Bu, gün kimi aydındır. Amma o şotland qızı da qəşəngdir.
– Çox, – dedim. Mən o qıza fikir verməmişdim, – O sizin xoşunuza gəlir?
– Yox, – Rinaldi dedi.
BEŞİNCİ FƏSİL
Ertəsi gün mən yenə miss Barklinin yanına getdim. O bağda deyildi, buna görə də mən villanın yan qapısına tərəf döndüm, sanitar maşınları da ora gəlirdi. İçəri girib hospitalın baş şəfqət bacısını gördüm, o mənə dedi, Barkli növbətçidir.
– Bilirsizmi, müharibədir.
Dedim ki, bilirəm.
Pis deyil (italyanca).
Hələ yox (fransızca).
