Туоһахта уонна Лэкиэс. Василий Гоголев-Уйулҕан
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Туоһахта уонна Лэкиэс - Василий Гоголев-Уйулҕан страница 12

Сэгэйик кыыс көстөр дьүһүнүнэн, кырдьык да, ис киирбэх мөссүөнэ, арылыччы көрбүт хараҕа, истиҥ мичээр саспыт обуйук уоһа хайа да уолан сүрэҕин долгутар буола, ситэн-хотон испитэ. Саха кыыһа симик эбит буоллаҕына, Сэгэйик оннук буолбатах этэ. Комсомуолга киирэн, аныгы ыччат бэрэстэбиитэлэ буолан, сытыы-хотуу этэ. Сороҕор хоһоон суруйарга холоноро. Лэкиэс Туоһахтанан сүүрдэрин астына көрөрө. Ол иһин аҕатын сымнаҕас атыгар мииннэрэргэ үөрэттэрбитэ. Ийэтэ барахсан намыын куолаһынан:
– Бу кыыс даҕаны, акка дэҥнэнээри, тугун эмиэ акаары быһыытай, – диэтэҕинэ: – Ийээ, аныгы киһи барыны-бары сатыыр, кыайар буолуохтаах, – диэн чаҕаарара. Инньэ гынан, убайын ыстаанын уларсан, уоллуу таҥнара. Аттара сымнаҕас буолан, сатаан ыҥыырдыырга үөрэттэрбитэ. Бастаан чугастааҕы чөҥөчөккө атын сиэтэн илдьэн миинэр идэлэммитэ. Оннук кыра-кыралаан миинэн хаамтара үөрэммитэ.
Туоһахта хааччахха хаайыллан, көҥүл сүүрбүтүн-көппүтүн суохтаан, бастаан туоххаһыйар этэ. Кэлин сыыйа Лэкиэскэ үөрэнэн, иччи оҥостон күүтэр буолла. Лэкиэс кэлэн моонньуттан таптайа-таптайа тугу эрэ саҥарара да, ону Туоһахта өйдөөбөт этэ. Аччыктата-аччыктата, кыра-кыралаан аһатан, дэлби хатарбыттара. Күҥҥэ хаста да хаамтараллара. Онтон эмиэ да сиэллэрэллэрэ. Сороҕор сүһүөҕэ дэлби кычыгыланан, күүскэ түһүнүөн баҕарара да, Лэкиэһэ тэһиинин кытаанахтык тутан бохсоро. Ол быыһыгар дьэ баҕата ханыар диэри тыынын-уоҕун, харалҕанын таһааран сүүрдэллэрэ. Оччоҕо Туоһахта Лэкиэс киксэрэн биэрэрин истэ-истэ, өссө эрчимирэн биэрэрэ. Бастаан били туталларыгар быатын быһа түһэн күрүөнү үрдүнэн көтөн күдээритэн, быыппаста да ойуолаабыта ээ. Сотору аҕылаан көлөһүнэ сарт түһэн, эстэн хаалаахтаабыта. Онно холоотоххо, билигин олох атын туруктаммытыттан Туоһахта хайдах эрэ астынар буолбута. Төбөтүн күөрэччи өрө көтөҕөн, күөкэгэр моойун токурутан, уу дьоруонан сиэлэн иһэрэ олоҥхо бухатыырын атын санатара.
Биирдэ атын үөрдэртэн икки соноҕоһу эбии аҕалан, эмиэ баайан барбыттара. Анараа соноҕостор чырбалдьыһан түһэн сүрдээхтэрэ. Саастарынан киниттэн аҕалар этэ, ол иһин хайдах эрэ кинини сэнээбиттии көрөллөрө-истэллэрэ. Кини да хааныгар аҕатын Харачаас хаҥыл хаана хайҕахтаах тойон сүрэҕин түллэҥниир ньиргиэригэр тиҥиргэччи тыгыахтыыра. Түөрт түөрэм үктэл туйахтарыгар сааскы күн чаҕылыйа оонньуура. Күөнэ кэтитэ, арҕаһа үрдүгэ, саала халыҥа, быакаҕар быһыылааҕа, тупсаҕай тууралааҕа. Атахтарын сүүрүккэ холоонноох быччыҥнара бөлтөрүһэ оонньууллара.
Биирдэ үһүөннэрин биир киэҥ соҕус хааччахха киллэрэн баран, Лэкиэс, тус-туспа солуур аҥаардыытынан өлүү-өлүү эбиэс кутуталаан биэрбитэ. Анараалара үлүмнэһэн урут тиийэн өлүүлэрин кимигирэтэн барбыттара. Туоһахтаҕа Лэкиэһэ