ошди, тўрам.
– Яхши. Халққа яна нималар керак бўлади?
– Гўшт-ёғ, тўрам!
– Уни нима қилдинг?
– Уям ошди, тўрам.
– Ерни нима қилдинг?
– Унга ҳали тегмадик, тўрам.
– Аҳмағ! Энг даромадлиси шу-ю? Гап бундоғ, қарз-васиқа эвазига ерни тортиб оласан, кейин ошиғич нархда пуллайверасан. Нима кўп – ер кўп, бир четдан сотуврасан.
Четда буларни томоша қилиб турган бояги деҳқон халқдан сўради:
– Муни нима қиламиз, халойиқ?
– Буниям ур биқинига!
Саҳна яна алмашиб, энди домла почча пайдо бўлди.
– Кўрган кунингизга шукур қилинг, муҳтарам аҳли муслим! Дунё молиға ружу қўйманг, нега менинг ризқим ундоқ, фалончиники мундағ деб куфрга кетиб қолманг. Билсангиз, еттинчи осмонда бир фаришта бор, етмиш минг кўзли, етмиш минг қанотли, ана ўша фаришта айтган ҳар сўзингизга доимо “Омин” деб турғайдир. Сизга яна бир гапни айтай, ҳурматли аҳли муслим! Бизнинг аждод нафаси ўткир пирлардан бўлиб, отамиз суф деганларида ариқда жилдираб турган сув тескари оқиб кетган экан. Ундан ҳам қизиғини айтайми?
– Айтинг-айтинг, мулла тўра, сазангиз ўлмасин! – гувиллади халойиқ.
– Отамизнинг хислатлари каминага ҳам ўтган. Бир куни бир касал киши дам солиб қўйсалар, деб келди. Аҳволи хийла оғир эркан. Таҳоратимни янгилай деб чиқиб-қайтиб, нимани кўрдим денг? Азроил беморнинг жонини эндигина олиб чиқиб кетаётган экан. Ҳайт дедим-у, шартта оёғидан ушлаб олдим!
– Аҳай-аҳай!
– Халойиқ, ҳиммат эшигини кенг очинг, дуоларимизни олиб қолинг!
Бояги кетмончи деҳқон яна чиқиб келди:
– Халойиқ! Бу сўфи нима деяпти?
– Еттинчи осмондан гапиряпти!
– Ҳой сўфи! Уйингда туриб кўчада нима бўлаётганини билмайсану еттинчи осмондан лоф урганингга уриб қўяйми?
Халойиқ қотиб-қотиб кулади.
Оломон орасида кўк салла ўраган қотма бир киши – сўфи ҳам турган эди, у “Астағфируллоҳ! Астағфируллоҳ!” деб этагини йиғиштириб жўнаб қолгани яна кулгига сабаб бўлади.
Шундан сўнг саҳнага узунчоқ юзли, қўй кўзли, ихчам мошгуруч соқол-мўйловли киши чиқиб:
– Муни эшитинг, аҳволимиз қандай эканига қулоқ тутинг, – деб, қўйнидан бир қоғоз чиқариб, ўқиб берди:
– Эҳтимол, бизнинг халқ илму маърифатни, тарбия ва таълимни, ҳунар ва саноатни яхши кўрар, деб ўйлайдурғондурсиз? Йўқ, бу фикрингиз янглиш.
Эшонларимиз тоат ва ибодат, панду насиҳат, зикру тасбеҳ ўрниға тўйлардан тўн киюб, кўб ошаб, кўп ухлашни яхши кўрурлар.
Уламоларимиз дарсу таълим ўрниға, бир-бирлари ила ўрун талашиб, муқаррир ва мударрис бўлишни, ўзлари бўлолмай қолсалар, эшикма-эшик юруб сайловни бузишни яхши кўрурлар.
Имомларимиз, халойиққа ваъз ва насиҳат ўрниға, тўй ва жанозаларда юруб, жома кийишни яхши кўрурлар.
Бойларимиз орқа-ўнглариға қарамасдан, фойда ва зарарларини айирмасдан бир-бирлариға рақобат қиламан деб, «бонка» ва «кридит»ларини кўпайтириб, дўппилари
