тошлар орасидаги лаъл ва инжуларни айтибди! Лекин бу сандиқларни кимга ясатади? Бу нодир хазинани қаерга яширади? – Али Қушчи ўйлаб-ўйлаб, шу бугуноқ малоно Муҳиддиннинг ҳузурига бориш ва унинг отаси Хожа Салоҳиддин заргар билан маслаҳатлашишга аҳд қилди.
У ўйчан одимлаб биринчи хонага чиқди. Белбоққа тугилган олтин ва жавоҳирларни хонтахтадан оларкан, пиёладай-пиёладай қуйма тиллалар қўлидан сидирилиб тушиб, гиламда юмалаб кетди, сочилган лаъл ва инжулардан нимқоронғи хонада юлдузлар чарақлади…
Али Қушчи бу бойликни қаерга яширишини ўйлаб узоқ турди, ниҳоят, эшик устидаги қалин китобларнинг орқасига яширди, кейин ташқарига чиқиб, таҳорат олди, эртароқ бўлса ҳам бомдод намозини ўқиб, чакмонини кийди-да, энасидан хабар олиб туришни қоровулга топшириб, расадхонадан чиқди.
6
Уфқдаги тоғларнинг усти ғира-шира оқарган, лекин осмонда, сийрак булутлар орасида ҳамон милт-милт ёнган юлдузлар кўринади. Этни жунжиктирувчи совуқ шабада эса, йўл бўйидаги дарахтлар ҳамон тундагидай эгилиб-эшилар, рўпарадаги “Боғи майдон” дарёдай шовуллар эди.
Одатда шаъбон ойи бундай совуқ келмас. Самарқанд боғлари нафис қизил-қирмизи рангга бўялиб, илиқ куз офтобида майин товланиб, эркаланиб ётарди… Ҳар куни бу маҳалда қовун-тарвуз ортилган четан араваларда деҳқонлар ўтар, эшакларига сават-сават новвот ранг узум ортган боғбонлар, қип-қизил ёнган чойнакдай-чойнакдай анорлар, нашвати ноклар солинган тоғораларни бошларига қўйган йигитлар бозор томон шошилишар, сурув-сурув қўйлар, гоҳида эса қўнғироқларини жангир-жунгур қилиб туя карвонлари ўтиб қоларди… Букун катта йўлдаги эмас, четан ва пахса девор билан ўралган боғлар, ҳовлилар, уйлар – ҳаммаси жимжит. Гўё доруссалтана Самарқанд таҳлика остида қолганини одамларгина эмас, парранда ва даррандалар ҳам сезгандай, на қушларнинг сайраши эшитилади, на қўй-қўзиларнинг маъраши! Ҳатто итлар ҳам пана-панага кириб кетганга ўхшайди.
Али Қушчи Қусам ибн Аббос мақбарасидан ўтиб чапга бурилганда олдинда, Регистон томонда, йўқ, ундан ҳам нарида, Кўксарой майдонида ноғоралар гумбурлади, ноғораларга карнайларнинг наъраси қўшилиб, еру кўкни ларзага солди…
“Онҳазрат отланибдур!..” – Али Қушчи хаёлан устодга омад тилаб, юзига фотиҳа тортди.
У тош терилган катта кўчага чиқиб, масжиди жомега бурилганида орқадан, Шоҳизинда қабристонининг рўпарасидаги хонақоҳ томондан, “Ё олло, дўст, ё олло!” деган нидо эшитилиб, бир тўда дарвешлар кўринди.
Эгниларида жанда, бошларида эчки терисидан тикилган учлик кулоҳ, қўлларида исириқ тутатилган качкул, дарвешлар кўзларини юмиб бошларини бир меъёрда тебратишиб, жазава билан зикр тушиб келишарди:
Ё олло, дўст, ё олло!
Ҳақ дўст, ё олло!
Фоний дунё деганлар,
Тақвони тарк этганлар,
Ҳамду сано демасдин,
Кайфи сафо деганлар,
Гуноҳи адад йўқ,
Тонг-ла маҳшар мадад йўқ.
Ё
