doğuşu, işte bu “Müslümanlık uygulamalarının” İslam sayılması ve bunun herkese “asıl İslam” diye dayatılmasından ileri gelmektedir. Doğrusunu söylemek gerekirse Peygamber’in ölümünden sonraki Müslümanların tarihi buna benzer örneklerle doludur. Tarihsel pratiklerin ve uygulamaların İslam zannedilmesi nedeniyle “Gerçek İslam nedir?” sorusunu arama imkânını ve ihtiyacını bile yok etmiştir.
Pratiklerin İslam sanılmasından dolayı öyle garip “İslam”lar ortaya çıkmış ki İslam dininin özü ve asıl mesajı arada kaybolmuş durumdadır. Artık İslam’a ilkesel ve teorik bakmak yerine Müslümanların yaşantısına bakılarak İslam hakkında yorumlar yapılmaktadır. Ali Şeriati’nin ifadesi ile artık “İslam dudaklarda mırıltı, tespih tanelerinde gürültü, naralar savrulan mevlit, unvanlar dağıtılan toplantı, üst baş soyulup atılan ayin olunca kimsenin kılına dokunmaz. Çünkü bütün bu saydıklarımız kitleyi oyalamak için sömürücü kudurganların yarattıkları afyondur.”
Peki, İslam nedir? Müslümanlıktan farkı nedir? Bu sorunun yanıtını aslında Kur’an-ı Kerim’den başka bir yerde aramaya gerek yoktur. Kur’an’da İslam’ın nasıl tanımlandığıyla ilgili şu ayetlere göz attığımızda bu açık bir şekilde ortaya konulmaktadır:
1. “Söz verdiklerinde sözünde dururlar.” Bakara Sûresi, 17.
2. “Yetimin hakkını kesinlikle yemezler.” Nisa Sûresi, 2.
3. “Her türlü zinaya asla yaklaşmazlar.” Furkan Sûresi, 68.
4. “Namazlarını huşu içinde ve dosdoğru kılarlar.” Mü’minun Sûresi, 2.
5. “Boş şeylerden tümüyle yüz çevirirler.” Mü’minun Sûresi, 3.
6. “Cahillerle asla tartışmazlar.” Furkan Sûresi, 63.
7. “Kınayıcının kınamasından hiçbir zaman korkmazlar.” Maide Sûresi, 54.
8. “Emanetlerine ihanet etmezler.” Mu’minun Sûresi, 8.
9. “Yolda kalmışlara yardım ederler.” Bakara Sûresi, 177.
10. “İnsanların kusurlarını affederler.” Al-i İmran Sûresi, 134.
11. “Yalnızca Allah’a dayanıp güvenirler.” Mücadele Sûresi, 10.
12. “Yeryüzünde alçak gönüllü olarak yürürler.” Furkan Sûresi, 63.
13. “Hakk’ı bile bile gizlemezler.” Bakara Sûresi, 42.
14. “İnananlara ‘Sen Mü’min değilsin’ demezler.” Nisa Sûresi, 94.
15. “Namuslarını ırzlarını korurlar.” Mü’minun Sûresi, 5.
16. “Anne ve babalarına of bile demezler.” İsra Sûresi, 23.
17. “Kötü zandan ve gıybetten kaçınırlar.” Hucurat Sûresi, 12.
18. “Ahidlerine (Sözlerine) sadıktırlar.” Mü’minun Sûresi, 8.
19. “Zekâtlarını hakkıyla verirler.” Bakara Sûresi, 177.
20. “Mü’minlere karşı alçak gönüllüdürler.” Maide Sûresi, 54.
21. “Darlıkta ve bollukta da infak ederler.” Al-i İmran Sûresi, 134.
22. “Allah’ın ayetlerini az bir menfaatle değiştirmezler.” Al-i İmran Sûresi, 199.
23. “Rasullerden hiçbirini birinden ayırt etmezler.” Bakara Sûresi, 136.
24. “Allah’ın adı anıldığı zaman kalpleri ürperir.” Enfal Sûresi, 2.
25. “Allah’a asla şirk koşmazlar.” Furkan Sûresi, 68.
Bu ayetler, Kur’an-ı Kerim’de nasıl Müslüman olunması veya Müslümanım diyen bir kişinin hangi nitelikleri taşıması gerektiğine dair ipuçları vermektedir. Dolayısıyla, bir kişinin veya grubun kendi yaşam tarzını ve davranış modelini gözden geçirip kendi Müslümanlığını değerlendirmesi bu ayetler göz önünde bulundurarak pekâlâ yapılabilir. Bir tür “Müslümanlık endeksi” diyebileceğimiz bu kriterler, bize bir kişinin kendisinin veya başkasının hem bireysel hem de toplumsal olarak Müslümanlık oranını ölçme imkânını vermektedir.
Temel insanî değerler üzerinden geliştirilen “İslamilik İndeksi 2020” araştırmasında ilk 40 ülkede hiçbir Müslüman ülke yer almamaktadır. Birçok Müslüman ülkenin İslamilik indeksi konusunda son sıralarda yer aldığı araştırmada Türkiye 100. sırada yer almaktadır. Avrupa ülkeleri İslami nitelikler taşıması bakımından Müslüman ülkelerden çok daha iyi düzeyde görünmektedir. (bk. http://islamicity-index.org/wp/latest-indices-2020/)
Bu acınacak durumu Muhammed Abduh -benzer ifadeler Muhammed İkbal ve Said Nursi’den de aktarılır- şöyle özetler: “Batı’ya gittim ve İslam’ı gördüm ama Müslüman yok; Doğuya döndüm ve Müslümanları gördüm, ama İslam yok.” Bu durumda, Müslüman toplumlardaki durumun rahatlıkla “İslamsız Müslümanlık” olarak tanımlanabileceğini düşünebiliriz. Bu nedenle, elinizdeki kitaba bu isim uygun görülmüştür.
Bazı Temel Kavramlar
1- Kur’an
Kur’an, bir bütün olarak Allah’ın kitabıdır. “Hidayet”, “zikir/öğüt”, “rahmet”, “şifa (arayışlara çare)”, “hikmet” olarak Allah tarafından tanımlanmıştır. Bu kabul, Müslüman olmanın gereğidir. Buna göre Kur’an; bir “hukuk”, “yönetim”, “siyaset” ve “bilim” kitabı değildir ancak hukuka, yönetime, siyasete ve bilime ilişkin referanslar verir.
Tanımlandığı kavramlarla Kur’an evrenseldir, her çağda insanlık için bir rehber ve hikmet kitabı olarak güncelliğini ve canlılığını korumaktadır. Tarihsel, konjonktürel ve Peygamber’e özel boyutları vardır. Uygulanması ve yaşanır kılınması gereken ise evrensel ilkeleridir. İslam da bu ilkeleri esas alır.
Zira Kur’an indirilmeden önce de İslam vardı. Esas itibarıyla İslam; yaratılış ile başlayan ve kâinatı tamamıyla kuşatan bir tanımdır:
“Yedi gök ile yer ve onların içinde yer alan her şey O’nun sınırsız kudret ve yüceliğini anmaktadır; O’nun yüceliğini, aşkınlığını övgüyle yankılamayan bir tek nesne yoktur: ne var ki siz onların teşbihlerini anlayamıyor, kavrayamıyorsunuz! Yine de hem çok bağışlayıcı hem de halim olan O’dur!” (İsra/17:44)
İlk yaratılışından itibaren insan için de şöyle buyurulmaktadır:
“Bir de Rabb’in, Âdemoğullarından, bellerindeki zürriyetlerini alıp da onları kendi nefislerine şahit tutarak: ‘Ben sizin Rabb’iniz değil miyim?’ dediği vakit, ‘Pekâlâ Rabb’imizsin, şahidiz.” dediler. (Bunu) kıyamet günü ‘Bizim bundan haberimiz yoktu.’ demeyesiniz diye (yapmıştık).” (Araf/7:172)
Her iki ayette de ve daha birçok
