турк ақолимин айлаб рақам,Аз алда насиб айламиш якқалам.
“Тақдири азал ҳукми асосида қаламинг билан турк иқлимларини “якқалам” қилиш пешонангда бор. Шундай экан, кўнглингдан хавотирни ҳайдаб, енг шимариб ишга кириш”, – дейди илоҳий олам элчиси.
Ботирхон Акрам Навоийда ғайб сирларининг намоён бўлишини қуйидагича тасвирлайди.
“…Айладим ҳужра азми –тинмоқ учун,
Кўзларим уйқудин… исинмоқ учун.
Жилва қилди назар фазосинда,
Навм (уйқу) – у уйғоқлик орасинда!
Мутаҳаййирки, не мисол эркин?..
Мана бу – тушму ё хаёл эркин?..
Ҳа, бизлар ҳам лоақал бир неча дақиқа буюк заҳматкаш шоиримиз кечирган бундайин руҳоний-мъўжиз ҳолатларни шахсан (вужудан) кечиролмасакда, фақат баҳоли имконожизона тасаввур этиб кўрсак. Қалам ва бори аҳли қалам илҳомчи фариштаси илтифот ва шафқат кўрсатиб, фақат бир неча дақиқа “тинмоқ учун… ҳужра азми айлаган” шунчалар улуғлиги билан чунонам “ҳақиру фақир” Навоий кечирган ажабдан булъажаброқ ҳолатни аниқроқ шарҳлашга қаламимиз ожиз.
…Тил анинг васфидин эрур ожиз,
Сеҳр худ бор, агар эмас мўъжиз…
Биз айни шу байт орқали улуғ ижодхонанинг икки муҳим жиҳатини ”сеҳр” нима-ю, “мўъжиз” ҳолат нима, ўртадаги бор сиру синоат, оддий назар, ўзимиз кўниккан, ишонган тафаккур илғамас, илғай олмас ажаб нозик тафовутни фақат ботиний кўз – басират (“ҳавоси хамиса” – беш руҳий сезгининг аввалгиси) нигоҳи ё ўткир-пурдон фаҳм-фаросат ажрата биладиган, фасоҳат ва балоғат илми зурафолари тасарруфидаги нозик нуқта, нозик хаёл маъносини англай оламиз” (Б.Акрам. “Фасоҳат мулкининг соҳибқирони” .Т. “Ўзбекистон”. 2016 й. 327-б). Такрор бўлса ҳам бу ҳол комил инсонларда намоён бўлишини айтиш билан кифояланамиз.
Муҳаммаджон Маҳмуд Навоий доимо Аллоҳнинг назарида бўлганлиги тўғрисида сўз юритади.
“Барчадин айру Навоийга қилиб васлинг насиб,
Қилмағил, ё Раб, ани мундин, муни ондин жудо.
Шундан сўнг Тангри таоло уни (Навоийни) кўкка кўтариб, осмон сирларидан воқиф этади. Яширин сирларни кашф этувчи ва осмон рамзларини ҳал қилувчи улуғ инсон мақомига кўтаради”. Демак, Аллоҳнинг дўстларидан бўлмиш авлиё Навоий доимо Яратганнинг назарида бўлган.
“Бадоеъ ул-бидоя” дебочасида ҳам Мунҳийи роз Навоий билан суҳбатлашгани қайд қилинади:
Нидо еткурди ногаҳ мунҳийи роз (сирлар даракчиси),
Ки: – «Эй афсунгару афсонапардоз,
Балоғат кишварининг нуктадони,
Фасоҳат мулкининг соҳибқирони,
Равон хоманг учун айлаб мураттаб,
Аторуд кўз қаросидин мураккаб,
Маоний хайликим, маръий эмас ул,
Ҳамоно қилди хоманг жавфидин йўл.
Улус табъинг саҳоби ёмғуридин,
Бўлуб сероб, бал назминг дуридин.
Сўзунг бир авж уза чекти аламни,
Ки сурдунг арш лавҳиға қаламни.
Агарчи
