беш тарабындагы майда элдердин арасында мамлекеттик тартипти орнотууда ар бир элдин өзгөчөлүгү эске алынышы керек, бул өзгөчөлүктөрдү өзгөртүүнүн кереги жок.
«Ли цзи» трактаты («Такыбалык жөнүндө жазуулар»), «Ван Чжи» бөлүмү («Башкаруу системасы»), Чуньцю («Жаздар жана күздөр») мезгили – Цинь жана Хань доорлору
КОММЕНТАРИЙ
«Ли цзи» («Такыбалык жөнүндө жазуулар») – конфуцийчиликтин канондук трактаттарынын бири, анда Цинь жана Хань дооруна чейинки мезгилдеги ар кандай ырым-жырымдардын сүрөттөлүшү камтылган. «Ван Чжи» («Башкаруу системасы») бөлүмү – Байыркы Кытайдын укуктук системасынын кыйла эртеңки системалуу экспозициясы.
«Ван Чжи» («Башкаруу системасы») главасынын текстинде «Кытайдын бардык беш тарабындагы майда элдердин арасында мамлекеттик тартипти орнотууда ар бир элдин өзгөчөлүктөрүн эске алуу жана бул мүнөздөмөлөрдү өзгөртүүгө болбойт» деген пикир билдирилген. Ошентип, улуттук өзгөчөлүктөрдүн бар экендиги тан алынып, улуттар аралык мамилелерди жөнгө салуунун төмөндөгү негизги принциби коюлат: «Элдерге такыбалыктын бирдиктүү стандарттарын үйрөтүү керек, бирок алардын адаттарын өзгөртүүнүн кереги жок. Элдер үчүн бирдиктүү мыйзам түзүлүшү керек, бирок алардын жашоо образын өзгөртүүнүн кереги жок». Билдирүүдө: ар бир жер-жерлердеги элдерге карата такыбалыктын бирдей эрежелерин сактоо жагынан тарбиялык иштерге көңүл буруу зарыл жана алардын түпкү үрп-адатын өзгөртүүнүн кереги жок; бүтүндөй өлкө үчүн бирдей мыйзамдарды сактоого көңүл буруу зарыл жана элдердин күнүмдүк адаттарын өзгөртүүнүн кереги жок.
«Элге такыбалыктын эрежелерин үйрөтүү керек, бирок алардын адаттарын өзгөртүүнүн кереги жок. Элдер үчүн бирдиктүү мыйзам түзүлүшү керек, бирок алардын жашоо образын өзгөртүүнүн кажети жок» деген принцип улуттук саясат чөйрөсүндөгү «көп түрдүүлүктөгү биримдик» маданий парадигмасынын ишке ашырылышын көрсөтүп турат.
Көптөгөн нерселердин баары жаратылыштын биримдигинин аркасында жаралып, жаратылыштын азыктандыруучу ырайымынын аркасында калыптанат.
Цитата Париждеги Климаттык конференциянын ачылыш аземинде «Өз ара пайдалуу кызматташтыкты жана климаттын өзгөрүүсүн адилет жана сарамжалдуу башкаруунун механизмин биргелешип куруу» баяндамасында жана бир катар башка эмгектерде берилген.
ТҮШҮНДҮРМӨ
Салттуу кытай маданиятында орун алган «асман менен адамдын мамилеси боюнча көз караштар системасы» азыркы коомдун экологиялык көйгөйлөрүн чечүүдөгү тажрыйба жагынан өтө чоң мааниге ээ. «Асман менен адамдын биримдиги» жана «бардык нерселердин жанаша жашоосу» жөнүндөгү идеялар адамдардан жаратылышты урматтоону, жаратылыштын мыйзамдарын сактоону, жаратылыш менен гармонияны талап кылат.
Бул байыркы сөздү Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин Климат боюнча Париж конференциясында дүйнөгө Кытайдын «экологиялык саясат баалуулуктар системасын» түшүндүрүү үчүн
