Wytyczne DAP i program NSDAP szeroko omawia: M. Maciejewski, Rozwój narodowosocjalistycznej ideologii w Niemczech po pierwszej wojnie światowej, w: Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi. Wrocław 1981, t. VII, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, No 578, s. 58, 73 i n.; zob. też J. Banaszkiewicz, Aneks, op. cit., s. 502.
24
M. Maciejewski, Rozwój narodowosocjalistycznej 1
J. Glenski, Niemcy w opinii własnej i świata, Instytut Zachodni, Poznań 1994, s. 127.
2
Rosjanie, w stosunku do uwielbienia „swojego” wodza, posunęli się dalej, układając tuż przed wojną wierszyk: „Proszła zima, nastupit leto/Spasibo Stalinu za eto” (J. Smaga, Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917–1991, Wydawnictwo Znak, Kraków 1992, s. 123). Niniejsza praca nie tyle akcentuje jednak kult jednostki, ile kwestie struktur, który ów kult umożliwiły i będące jego efektem zbrodnie.
3
F. Bernaś, J. Mikulska-Bernaś, Upadek III Rzeszy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1975, s. 25.
4
D. Irving, Wojna Hitlera. Wydanie milenijne, Prima, Warszawa 2005, s. 656.
5
S. Gowin, II wojna światowa. Berlin 1945, Edipresse 2005 s. 25, 30. W bronionym przez starców i Hitlerjugend Berlinie zginęło ponad 300 tys. nacierających czerwonoarmistów – dokładnie tyle, ile wynosił stan osobowy Volkssturmu w stolicy III Rzeszy (na jednego obrońcę przypadał jeden wyeliminowany żołnierz radziecki).
6
E. Guz, Goebbels o Polsce i sojuszniczym ZSRR, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1999, s. 112–113 (wkładka).
7
Po latach jeden z volkssturmistów pisał, iż obroną Berlina rządziły trzy żywioły: wiara w Wunderwaffe, cudowną broń, którą obiecywał Führer, paniczny lęk przed najokrutniejszą armią świata, którą straszył Führer, i wreszcie – rozkaz Führera (S. Gowin, II wojna światowa …, op. cit.). Realizację starej pruskiej zasady: Befehl ist Befehl, zapewniły dynamicznie działające do końca wojny prowizoryczne sądy polowe kierowane przez terenowych funkcjonariuszy NSDAP i natychmiastowe wyroki śmierci dla tych, którzy wahali się włączyć w struktury narodowosocjalistycznej Partii.
8
J. Glenski, Niemcy w opinii własnej i świata, op. cit., s. 325.
9
F. Bernaś, J. Mikulska-Bernaś, Upadek III Rzeszy, op. cit., s. 27.
10
Znacznie bardziej dosadnie rolę młodzieży w „nowym” państwie niemieckim ujął sam Hitler w swoim programowym dziele (A. Hitler, Mein Kampf, s. 434–455).
11
Szczególną bitnością, posuniętą aż do samobójczych ataków pojedynczych żołnierzy na czołgi wroga, wsławiła się 12. Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend” walcząca u boku 1. Dywizji Pancernej SS „Leibstandarte Adolf Hitler”. Jednostki te były postrachem amerykańskiej armii po inwazji w Normandii (młodzi niemieccy żołnierze chętnie i często biegali z odbezpieczonymi granatami wprost pod gąsienice shermanów), a potem w Ardenach. Przerzucona pod koniec wojny na Węgry, poczyniła znaczne straty wśród podbijających ten kraj oddziałów Armii Czerwonej.
12
R. A. Dahl, Demokracja i jej krytycy, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1995, s. 310–311. Tak rozumiany system (użyjmy pojęcia: demokracja w stylu zachodnim), bazuje na siedmiu filarach: 1) wyborze przedstawicieli; 2) wolnych i uczciwych wyborach; 3) powszechnym prawie wyborczym; 4) biernym prawie wyborczym; 5) wolności słowa; 6) dostępie do informacji; 7) swobody zrzeszeń (ibid.). Ani jedna z tych zasad nie obowiązywała, zwłaszcza po tzw. ustawach norymberskich (1935), w państwie Adolfa Hitlera. Mimo to organizowane „odgórnie” społeczeństwo okazało się – nawet w momentach kryzysu (np. zamach z 20 lipca 1944 r., oblężenie Wrocławia, Szczecina i Berlina wiosną 1945 r.) – zadziwiająco lojalne wobec upadającego reżimu.
13
E. Fromm, Ucieczka od wolności, Czytelnik, Warszawa 2004.
14
E. Zieliński, I. Bokszczanin, Rządy w państwach Europy, Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR, Warszawa 2003, s. 185.
15
J. Pajewski, Niemcy w czasach nowożytnych (1517–1939), Poznań 1947, s. 303.
16
K. Grzybowski, Niemcy hitlerowskie, Kraków 1937, s. 43.
18
Powtórzono za: J. Banaszkiewicz, Powstanie partii hitlerowskiej, Poznań 1998, s. 56.
19
K. Grzybowski, op. cit., s. 43.
20
J. Banaszkiewicz, op. cit., s. 229.
21
„Völkische” – pojęcie oznaczające nurt doktrynalny wyrosły z połączenia pierwiastków romantyzmu z elementami rasizmu, opierający się na założeniu mitycznej wspólnoty germańskiej wywiedzionej z przesłanek kulturowych i biologicznych. Szerzej na ten temat: M. Maciejewski, Ruch i ideologia narodowych socjalistów w Republice Weimarskiej, PWN, Warszawa 1985, s. 42 i 43.
22
Por. J. Banaszkiewicz, op. cit., s. 75.
23
Wytyczne DAP i program NSDAP szeroko omawia: M. Maciejewski, Rozwój narodowosocjalistycznej ideologii w Niemczech po pierwszej wojnie światowej, w: Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi. Wrocław 1981, t. VII, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, No 578, s. 58, 73 i n.; zob. też J. Banaszkiewicz, Aneks, op. cit., s. 502.
24
M. Maciejewski, Rozwój narodowosocjalistycznej ideologii, op. cit., s. 58, 73 i n.
25
Por. J. Banaszkiewicz, op. cit., s. 83.
26
T. Filipiak, Polityczna i społeczna doktryna faszyzmu, wyd. UW, Warszawa 1985, s. 7.
27
Statut NSDAP szeroko omawia J. Banaszkiewicz, op. cit., s. 402 i n.
28
J. Pajewski, op. cit., s. 310.
29
Zob. A. Ramme, Służba Bezpieczeństwa SS, Warszawa 1984, s. 27.
30
W. Schulz, Die Machtübertragung an die Nationalsozialisten in Meldorf, Heide 1986, s. 11.
33
W. Schulz, op. cit., s. 21.
34
F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego. Ossolineum 1985, s. 160 i 161.
35
R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, PIW, Warszawa 1987, t. I, s. 31.
36
Zob. A. Czapliński, A. Galos, W. Korta, Historia Niemiec, Ossolineum 1990, s. 661 i n.
75.
