in puberteit nie. Dieselfde hormone wat verantwoordelik is vir liggaamlike groei en seksuele rypwording, hits ook die vel se talg- of oliekliere tot oorafskeiding aan. Talg (olie) smeer die vel en beskerm dit, maar kan in oormaat ’n las wees. Dit is veral die kliere van die gesig, skouers en rug wat te veel talg afskei.
Die buise van die ooraktiewe oliekliere en hulle porieë (velopeninge) neig dan om te vergroot. Die opeenhoping van olie en ander onsuiwerhede kan ’n verstopping in die klierbuis vorm. Die suurstof in die lug veroorsaak dat dié proppie swart verkleur. Vandaar die naam swartkoppie.
’n Dieper verstopping vorm ’n witkoppie. Deur die inwerking van ’n ensiem (’n stof wat chemiese reaksies bevorder) in die klierbuis, verander die velolie in ’n vry vetsuur wat in die vellae op die oppervlak uitlek wanneer die klierbuis bars as gevolg van druk weens die verstopping. Hierdie suur gee dan aanleiding tot inflammasie en puisievorming.
Moet jou dus nie laat wysmaak dat vuil bloed of inwendige gifstowwe die oorsaak van puisies is nie – dit is net ’n wolhaarstorie. Dit is ook onsin dat vry puisies veroorsaak. Puisies kan egter wel deur kieme op die vel of aan jou vingers tot infeksie lei en rooi, seer siste word.
Die swartkoppies gee aanleiding tot vlak, geel puisietjies wat genees sonder om littekens (merke) te laat, maar met witkoppies kan dit anders wees as hulle nie behoorlik behandel word nie. Iemand met puisies is dikwels self sy grootste vyand omdat hy dit self verder oor sy vel versprei.
Baie min tieners beskou aknee as ’n nietigheid. Dit laat hulle maklik selfbewus en minderwaardig voel. Jy moet probeer om puisies te aanvaar as ’n normale verskynsel, maar as dit soveel ongelukkigheid veroorsaak dat dit jou hele persoonlikheid aantas, moet daar werk van gemaak word.
Omdat puisies so lelik is en velirritasie veroorsaak, is dit moeilik om nie aan jou puisies te peuter of daaraan te druk nie. Meestal lei dit tot kneusing en sekondêre infeksie, wat puisies en littekenvorming net vererger.
Puisies laat self geen littekens op die gesig nie. Dit is die kneusing en kwaai infeksie wat tot beskadiging en blywende, lelike merke lei. Volg dus dié goue reël: Hou jou vingers van jou gesig af!
Wat gewoonlik gebeur is dat aknee vanself teen die einde van die tiener- of vroeë twintigerjare uitwoed. Die puisies verdwyn dan spoorloos, tensy dit verkeerd behandel of die vel ernstig beskadig is deur infeksie en oorywerige tuisbehandeling, of diep letsels ontwikkel het. Selfs al sou jy letsels oorhou, kan die vel deur ’n plastiese chirurg “gladgeskuur” word nadat die puisies opgeklaar het.
Daar is nog ’n paar feite oor aknee waarin jy sal belang stel:
’n Olierige vel is oorerflik. As jy hierdie veltipe – wat geneig is tot puisies – het, moet jy vroegtydig voorsorg tref deur die vel gereeld te reinig.
Velkleur en geslag speel geen rol in aknee nie.
Aknee dui nie op bloedonsuiwerheid nie. Die vervaardigers van middels wat in die apteek oor die toonbank verkoop word en die publiek met advertensies mislei om so iets te glo, behoort aan die pen te ry.
Sport en ander liggaamlike aktiwiteit in die buitelug vererger aknee beslis nie. Natgeswete klere moet egter nie te lank gedra word nie en jy behoort na oefening te bad of te stort. Vuil klere, veral dié wat ’n growwe tekstuur het, kan wel teen die vel skuur en aknee, veral op die skouers en rug, vererger.
Haarskilfers het ’n negatiewe uitwerking op aknee. As jy skilfers opmerk, behoort die toestand gelyktydig met die aknee behandel te word. Gebruik ’n medisinale sjampoe.
By ’n meisie is aknee geneig om net voor menstruasie te versleg, omdat sy dan meer van die vroulike hormoon progesteroon in haar bloed het. ’n Dokter kan ’n sekere soort voorbehoedpil vir haar voorskryf wat teen aknee kan help. Dit sal ’n seun egter nie help nie, want dié pil kan vroulike veranderinge aan sy liggaam veroorsaak.
Geen deurslaggewende bewyse is nog gevind dat sjokolade, gaskoeldrank, vetterige kos en gebak, die oormatige gebruik van melk en ander suiwelprodukte soos roomys aknee by tieners veroorsaak nie. Volgens die jongste studies kan die gebrek aan ’n gebalanseerde dieet, wat kan lei tot verhoogde insulienvlakke in die bloed, moontlik egter verband hou met die oorproduksie van talg.
Emosies soos spanning en bedruktheid veroorsaak nie aknee nie. Selfbewuste akneelyers kan egter omgekrap en moedeloos word. Waak teen ’n oorgretige gepeuter aan puisies. Om gedurig die rofie van ’n uitgedrukte puisie af te krap, vertraag die genesing en stel dit weer bloot aan sekondêre infeksie.
Alhoewel daar spottenderwys na “vrypuisies” verwys word, het dié kwaaltjie niks met jou liefdesake te make nie.
Daar is raad vir jou. Daar is eintlik net twee soorte behandeling vir aknee: dié wat jy self toepas en dié wat ’n dokter voorskryf. By die tuisbehandeling van aknee geld die volgende reëls:
Reinig jou vel. Die gesig en aangetaste liggaamsdele moet elke dag twee tot drie keer deeglik met water en seep gewas word. Gebruik enige goeie seep. Die probleem met sommige “spesiale” velmiddels is dat hulle die vel kan irriteer of uitdroog. Skoonheidsmiddels kan in die meeste gevalle gebruik word, maar olierige en vetterige middels vererger beslis die toestand.
Net voor menstruasie toon aknee gewoonlik ’n neiging om te versleg. Dis bewys dat ’n verhoogde bloedvlak van progesteroon ’n bydraende faktor is.
Moenie aan die puisies krap en druk nie. Vingernaels dra kieme wat die puisies besmet. ’n Ryp puisie kan liggies uitgedruk word nadat die gesig en hande vooraf met seep, water en ’n ontsmettingsmiddel gereinig is. Om velkneusing te verminder, kan ’n stukkie skoon sneespapier of watte om die vingerpunte gehou word.
Volg ’n gebalanseerde dieet met genoeg vars groente en vrugte en vermy te veel vetterigheid en soetgoed.
Was jou hare gereeld om vetterigheid te vermy. As jy skilfers het, moet dit behandel word.
Mediese hulp moet verkieslik verkry word as die aknee hardnekkig is en vererger. Die soort puisies wat groot siste (vogblasies) vorm, is veral rede om dokter toe te gaan. Voorskrifte moet noukeurig gevolg word indien ’n dokter geraadpleeg word.
Indien tuisbehandeling nie slaag nie en jou puisies jou onderkry, behoort jy ’n geneesheer te raadpleeg. As jy werklik ’n probleemgeval is, sal jou dokter jou dalk na ’n dermatoloog (velspesialis) toe verwys. Geneeskundige behandeling kan die volgende inhou:
Die versigtige en steriele dreinering van puisies.
Die voorskryf van antibiotiese en ander middels (mondeliks en/of vir velaanwending) op ’n langtermyngrondslag om die vorming van suur in die klierbuisies teen te werk.
Vitamien A in ’n behoorlik voorgeskrewe dosis kan nuttig wees, maar dit moet slegs vir ’n vasgestelde tydperk onder toesig van ’n geneesheer gebruik word. Waak daarteen om te veel daarvan te neem, aangesien dit skadelik vir die liggaam kan wees.
Ultraviolet-bestraling in spesiale gevalle.
Hormoonpreparate word vir sommige pasiënte aanbeveel.
Chemiese afskilfering is soms nodig vir die verwydering van lelike littekenweefsel.
Daar is dus alle rede om goeie moed te hê. Aknee is meestal ’n onbelangrike en verbygaande kwaal. Dit moet net nie verwaarloos word nie. As tuisbehandeling nie slaag nie, is daar altyd doktershulp beskikbaar. Onthou net, die belangrikste bydrae wat jy kan lewer is om jou hande so ver moontlik van jou puisies af te hou.
Jou
