en driehonderd tree dryf. Dis waar jong meisies hul prinse trou en mans hul maagdelike madonnas se teerste liefde ervaar.
Dis waar ons agterkom wat ons eintlik wou gehad het. Sy dit geld, mag, sukses, roem, totale liefde, skoonheid, en groter persoonlike dapperheid as Tarzan.
Wonderlik hoe dinge in drome altyd reg uitval vir die dromer.
So dramaties-reg, so oomblik-reg, so effektief-reg.
Net af en toe praat ons daaroor, net af en toe word een dalk regtig waar.
Soms slaan hy deur oppervlak toe wanneer kinders hul verbeelstorietjies speel, of ’n jong mens voor ’n spieël betrap word.
Dis nie goed om jou drome ontbloot te sien nie.
Die vrou kom by my en sy vra of ek haar kan help.
Die seun by haar in die rystoel is verlam, en hy moet na die toilet gaan. Dis ’n publieke plek. ’n Man moet dus help.
Daar is uiteraard geen weiering vir so ’n versoek nie, en ek stoot die rystoel na die toilet, sukkel in my ongewendheid met die ding deur die te nou deure. Help waar ek meen hulp nodig is.
Die seun sê ek moet hom maar ’n rukkie daar laat, want dis ’n kunsmatige aanbring van die storie en dit moet gewoon gebeur omdat dit tyd is, omdat hulle op reis is, en omdat dit die enigste geleentheid is wat verbygekom het.
Ek laat hom daar en weet ek sal hom later moet kom haal.
Dit sê ek vir die vrou buite, en ek sê ek sal wag, want wag moet ek in elk geval.
Sy vertel my van die ongeluk, van hoe die kind kleintyd atleties en woelig was, van hoe hy teen alle beserings en alle prognose in, nog droom van sy selfstandigheid, sy verlore bewegings, maar veral van sy selfgenoegsaamheid oor eet, loop, doen.
Ons praat dus oor drome en oor helde.
Dis in die jare toe Naas Botha die rugbywêreld verstom geskop het.
Sy vertel my hoe die seun Naas se dinge volg, sy rekords sukkel-sukkel in ’n heilige boekie opteken – met sy nog ongeoefende mond. Dit was ’n manier om hom weer aan die skryf te kry.
Het ek dan nie gesien nie, sê sy, dat hy met ’n tydskrif toilet toe is nie?
Ja, sê ek, ek het dit vir hom by ’n artikel oor Naas Botha oopgemaak.
Hy droom dikwels hy speel soos Naas, sê die vrou. Al weet hy seker dit kan tog nooit nie.
Ek sê vir haar drome is maar so. Vir almal in die vierde span is dit ewe onmoontlik.
Net so af en toe, in ’n oomblik van besef, daag die bitterheid op en slaan die werklikheid hom terneer, sê sy. Tot die droom weer vat.
Ek gaan haal die seun, voel hoe die spiere om die gebeente deur onbruik sening-min geword het. Vervul ’n plig wat ek nog nooit vir ’n ander mens moes doen nie. Wonder of die vrou die plig in berekening gebring het vir die ongewone toiletbesoek.
Sy het, want toe ons uitkom, skets sy hul omstandighede en die manier waarop die goeie man wat sou help, nie kon kom nie. Sy is op reis. Daar’s min deure wyd genoeg. Dis kunsmatig … Maar dit kan nie vir ewig uitgestel word nie.
Ek sê dis niks.
Sy stoot haar seun weg. Voor sy gaan, val daar ’n paar dinge uit haar woorde wat in my vassit:
Die wreedste mens wat bestaan, is dié wat met onaangename werklikhede tussen ander se redelose drome boer; helde en drome is reddingsgordels; en sy self droom soms haar seun se Naas Botha-droom. Vir hom en vir haar.
Ek bedink haar waarheid toe sy wegstap agter die rystoel met die gebeente van ’n kind voor haar. Opperman se “gebeente van haar skoot” flits deur my, en ook ’n nuwe definisie van die liefde.
Om vir ’n ander mooi dinge te droom, is dalk die enigste plek waar die liefde onselfsugtig sit.
Rondstoot en afvee is plig; die droom dat hy weer self sal kan regkom, het dalk selfsug by. Die Naas-droom móét die liefde wees.
Die dood se kleim
Dit word vir enige man in sy middeljare soms nodig om te ontken dat hy mal is.
Ek doen dit vandag hiermee. Ek is nie.
My stadsvriende se betoog dat ek mal is om my langs die Mooirivier te vestig, verwerp ek; die valleibewoners wat meen ek is mal om my aan die toemaak in plaas van oopmaak van delwersgate te vermoei, kan ek begryp; die feit dat Mattewis, my handlanger en gesant op die plaas, dit dink, kan weerlê word.
Om te weet hoekom ek nêrens anders as in die Mooirivier se plat vallei wil sit nie, moet jy Hendrik Potgieter verstaan.
Hy, Potgieter, die onrustigste onder die onrustiges, het die hele Transvaal en Natal gehad om van te kies, want struikelblokke sou hy wel oorkom het. Dit was sy aard. Maar dit was hier waar hy sy wilgerboom langs die rivier ingesteek het om die plek te merk waarheen hy wou terugkeer. Wys. Potgieter het helder water gekies – in standhoudende strome, genoeg vir enige Voortrekkerdorp met name Zilverstroom; Vryburg; Potchefstroom.
Net die onsienlike het Potgieter soms gevang. Soos die koors wat in die miste van Ohrigstad rondgedamp het, of die longsiekte waarvan hy nie kon weet nie, of die hawe-obsessie wat hom weggetrek het van die vallei. Of die verborge waters wat die Oudedorp van Potchefstroom onvas onder voet en fondasie gemaak het, sodat hulle bietjie stroomaf moes skuif. Maar nie ver nie.
Toe, later, het die vallei pokke gekry, want die spoelgrond had diamante.
Dus is die vallei, en my beskeie plekkie daarin, nou pokdalig en pok-hopiesrig. Die vet rooi bogrond is onuitsifbaar verwar met die spoelklippe en Jonasrotse van onder. Toetsgate, noem die delwers die kleintjies, en hulle het nie gedink aan latere tuine en landerye toe hul pikke die orde versteur het nie.
Ek, laatkommer, probeer nou, ten minste rondom die huis, die ouer orde herstel: bogrond bo, spoelklip onder. Jonasklip verkieslik uit die pad gerol, vir sover ’n Jonasklip aan hom laat rol.
Ons is dus besig om tailings terug te werk in ’n gat waar dit vandaan kom, toe Mattewis sy werk staak, graaf neersit, verseg en gaan loop natlei.
Met een woord verklaar hy die finaliteit van sy staking: grafte.
Dis nie maklik om die langwerpige hopies tussen al die hope raak te sien nie, veral nie as jy besig is om toe te gooi nie. Die masjien moes half op die een gestaan het, werk ek uit en ontdek mettertyd meer. Vier om presies te wees. En ek sien die blokkie grond waarin dit lê.
Jy kan ook nie anders nie, want dit was glo ’n ryk kolletjie dié en dis die enigste blokkie wat nie uitgedelf is nie.
Ek en Mattewis het dus een van ons gewone lewensbeskoulike konfrontasies. Dis nou wanneer ek die wyer wêreld aan hom bekend stel.
In dié geval gaan staan ek by hom waar hy die watertjie verskuiwe om die vroe-blomme aan die gang te kry.
Ek vertel hom van begraafplase, van die grêndes waar die Amerikaners so gras plant en gelykmaak, van die katakombes, van die opgrawing van Napoleon, van die plekke waar hulle jou later opgrawe en
