my siel verder versondig nie.”
Toe het sy afgelui, vir die laaste keer oor haar ma en pa gehuil en aangegaan met die proses van leef in die vreemde wat later die bekende geword het. Of nee, die dag by die Van Gogh-museum was die laaste keer dat sy oor haar ma gehuil het. En oor haarself. Want toe sy die skilderye sien, het iets met haar gebeur wat sy nie ten volle kon begryp nie. Die penseelstrepe en kleure het stemme gekry en van die mure af met haar begin praat. Eers suutjies, skaars hoorbare fluisteringe. Ná ’n ruk het die stemme harder, dringender geword, totdat dit naderhand oorverdowend in Nederlands en Afrikaans in haar ore opgeklink het.
Maar dit was nie met haar wat hulle wou praat nie. Hulle het na Emmerie geroep.
6
By die huis maak sy eers koffie; sommer van die Douwe Egberts-sakkies wat ’n goeie alternatief is om die koffiemasjien te systap. Die oproep in die restaurant het veroorsaak dat hulle hul koffie gemis het, want Adriana het haastig geraak en haar, en daarmee indirek ook vir Saskia, verskoon.
Saskia het niks verder gesê nie, maar haar een van daardie ondersoekende kyke gegee waarmee sy in mens se siel inkyk as jy nie in jou pasoppens is nie. Die jy-sê-dis-nie-belangrik-nie-maar-ek-weet-van-beter-kyk wat waarskynlik die een of ander tyd op ’n direkte vraag gaan uitloop.
Die vyftigjarige Saskia vervul toenemend die rol van ’n ouer suster in Adriana se lewe. Een wat nogal reguit is wanneer sy reken dis nodig om uit te vra. En, soos die meeste susters, hou sy nie daarvan om ’n spesmaas te hê dat sy doelbewus uitgesluit word of dat iets vir haar weggesteek word nie. Ná Adriana en Stijn se egskeiding het Saskia die taak as Adriana se kulturele beskutter by hom oorgeneem – om haar te beskerm voordat vele jare van Nederlands probeer wees in een oomblik ongedaan gemaak word deur die sê of doen van iets ondeurdags. Nie dat Adriana die soort mens is wat sommer iets onbesonne sal aanvang nie. Sy probeer haar bes, maar ’n nuwe nasionaliteit op papier bied nie outomatiese immuniteit teen die slaggate wat nog steeds opduik nie. Hoewel die mense in jou land van herkoms jou heel gou nie meer as een van hulle beskou nie, word mens nie sommer as ’n ware Nederlander aanvaar nie. Jy moet jou gedurigdeur bewys en jou bedoelings motiveer.
Sy wens Woudstra wil nou bel en sy pratery agter die rug kry sodat sy kan gaan stort. Haar klere ruik na rook en sy haat dit. Hulle kon nie die groepie mense vryspring wat digby Saskia se motor staan en rook het nie en moes letterlik deur die rookdampe stap om by die kar uit te kom. Daar is min dinge wat haar so ongewas laat voel as ou nikotienwalms wat uit wie weet watse verrinneweerde longe aan haar liggaam kom kleef. Om te dink mense kies uit vrye wil om elke dag, as’t ware elke minuut van hul rokerslewe só te ruik, sonder dat hulle weet hoe afstootlik dit vir ander kan wees. Sy vind dit moeilik om te glo dat sy self ook so na rook geruik het in die eerste paar aanpassingsjare in Delft. Stijn het weer begin rook en toe sy haar oë uitvee, het sy so ewe saam gerook.
Op skool en universiteit het sy nooit eens een keer gewonder waarna smaak sigarette nie. Maar, losgelaat tussen andersoortige Europeërs waarvan feitlik elke mens wat sy leer ken het ’n roker is, het sy besluit om dit ook te probeer. Dalk sou daardie gemeenskaplikheid haar meer deel laat voel van die omgewingskarakter waarin sy gesukkel het om behoorlik opgeneem te word. Dit het nogal goed gewerk. Sy kon dit presies nes honderd duisende ander Nederlanders doen. Want sy het hulle fyn dopgehou en al hul rookgewoontetjies nageaap. Met die sigaret tussen haar vingers en die dralende rookwolke rondom haar kop het sy ingeskakel by die rokerskultuur rondom haar. En gehoop dit sou haar meer aanvaarbaar maak vir diegene wat die Zuid-Afrikaner taamlik aardig gevind het en haar gedurig wou stenig oor apartheid.
Stijn het haar gewaarsku, as sy later wou ophou rook, sou dit nie maklik wees nie. Hy kon met gesag praat nadat hy blykbaar lang periodes van onthouding en swig ervaar het. Maar sy was vas van plan om net ’n geleentheidsroker te wees. Aan die begin was die smaak van sigarette buitendien so aaklig dat sy nie kon begryp hoe enigeen daaraan verslaaf kon raak nie. Tot dit jou vat. Dan is jy in tel. Gereken. Een van die menigte. Een van die verslaafde fools, al weet jy dit nog nie dan nie. Want jy’s Europees, jy’s Hollands, in bleddie Nederland waar jou heil nou lê.
Woudstra se een uur het al byna twee geword. Sy kan die rookreuk wat nog in haar neus opstuif nie langer uitstaan nie. Maar as sy nou gaan stort, sal sy nie die selfoon kan antwoord indien dit Sy Edele behaag om juis dan van hom te laat hoor nie. Kyk net hoe gooi hy haar nou weer rond. Sy sal moet bad sodat sy die foon binne vatafstand kan neersit. Daarna sal sy haar hare apart moet was en droogmaak. Drie stappe wat twee kon gewees het. En dis al weer ná tien.
Sy moet seker getik wees om haar soveel onnodige moeite te laat aandoen deur die man wat haar so te sê voor die kansel gelos het. Hy kan sy oproep hou, dit sal sy skade wees. Sy gaan buitendien nie gehoor gee aan wat hy te sê gaan hê nie. Sy gaan nou dadelik stort, haar hare droogblaas en in die bed kom. Nog ’n slapelose nag is heeltemal uit.
Die eurogrootte kolletjie sjampoe is pas op haar kop ingeskuim toe sy onder die watergeraas deur die klanke van “Für Elise” registreer.
Verdomp! Sy gly amper met haar nat voete op die badkamer-vloer, kry die foon betyds beet en antwoord terwyl sjampoestraaltjies haar oë brand. In Nederland beantwoord mens ’n telefoon hoogs beskaafd deur jouself by naam en van te identifiseer. Enigiets anders word as werklik onbeskof ervaar. Maar Woud is nie Nederlands nie en, net soos gisteraand, kom hierdie oproep op ’n uiters ongeleë tyd.
“Jy weet, Woudstra, jy maak my so die vieste in! Ek wil eintlik glad nie met jou praat nie, maar ek het nog minder lus daarvoor wanneer my kop vol sjampoe is.”
“Ekskuus, iets het voorgeval. Ek is regtig jammer oor die ongerief,” probeer hy verskoning maak.
“Ongerief is nie ’n sterk genoeg woord nie. Ek moes papsopnat uit die stort en die sjampoe brand my oë iets vreesliks. So jou nuus beter die moeite werd wees of …”
“Of wat, Adriana? Onthou, ek mag jou net bel in ’n noodgeval. Ek ken die reëls. Dié ís ’n noodgeval. En hoe moet ek nou geweet het jy is in die stort? Loop spoel af jou kop, ek sal aanhou.” Die irritasie het ook in sy stem begin deurslaan.
Haar brandende oë dwing haar terug badkamer toe voordat sy kan terugkap en sê dat sy haar beslis nie deur hom gaan laat rond order nie. Sy weet hy gaan seker dink sy het opsetlik lank geneem, maar dis noodsaaklik om die duur opknapper wat sy vir haar getinte hare moet gebruik, reg aan te wend – sodra die sjampoe afgespoel is – en dan moet dit vir drie minute aanbly. Sy gaan sit toegewikkel in haar kamerjas op die bed met ’n handdoek om die kop.
“Is jy nog daar?” vra sy terwyl sy aan die een kant hoop hy het moed opgegee en afgelui. “Jy kan nou maar praat. Ek brand nie van nuuskierigheid nie, maar jy het my aandag.” Gelukkig is daar darem nog asemhaling aan die ander kant van die lyn. Daar beter wees, anders het sy haar verniet laat aanjaag en boonop ’n half-minuut van die conditionertyd afgeknyp.
“Ek weet nie mooi waar om te begin nie en sal daarom so min as moontlik sê. Ek moet jou ’n ontsettend groot guns vra. Is daar enigsins ’n moontlikheid dat jy Suid-Afrika toe kan kom vir so tien dae, twee weke op die langste? Dan kan jy terselfdertyd jou ma ook kom besoek,” vra hy so gewoon moontlik.
Dit is die toppunt van opportunisme. Sy kan sweer sy het so pas verkeerd gehoor. Die arrogansie om dit so nonchalant te laat klink asof sy op sy versoek gereeld na ander kontinente reis! “Jy is seker nie ernstig nie. Want as jy is, hoef jy nie eens verder te praat nie. Van wanneer af skuld ek jou ’n guns?” Haar stem het gestyg en hy kan daarvan maak wat hy wil.
“Ek weet maar alte goed, Adriana, jy hoef my nie daaraan te herinner nie. Dis net …”
“Net wat?” knip sy hom kort. “En moet dit asseblief nie ’n guns noem nie.”
