mens mag nie te haastig oordeel nie. Tyd en geleentheid om alles uit te vind sal daar wel wees. Maar, ai, hy het darem so gehoop dat daar ’n ouerige, ervare dame op die personeel is om met wysheid te help wat die dogters betref! Al weer die ervaring …
En Annie?
Wie het dit nou ooit kon droom! Wat het ek gedoen om so gestraf te word? Want die man is niemand anders as die vreemdeling wat sy en Piet die vorige middag so skandelik behandel het nie. Die man wie se grys oë haar die hele nag gehinder en uit die slaap gehou het. ’n Oomblik is sy totaal uit die veld geslaan, maar sy besef gou dat dokter Piet en Ben Pienaar haar antwoord met belangstelling afwag. Nou kan sy tog nie die man om verskoning vra nie, dus maar die beste van die saak maak. ’n Ligte blos kleur haar wange, maar sy kyk vas in die grys oë en sê ewe liefies: “Heel moontlik, meneer De Kock. U gesig lyk my baie bekend.”
’n Vlugtige glimlaggie raak die skoolhoof se ferm mond aan, maar hy sê niks nie.
Ben Pienaar en dokter Piet wil nog ewe nuuskierig weet waar hulle dan kennis gemaak het, maar gelukkig daag daar meer mense op wat die nuwe hoof se aandag opeis en Annie kan haar met ’n sug van verligting onttrek aan die geselskap. Maar die hele tyd kook dit in haar gemoed. Natuurlik moes sy geweet het. ’n Jong vreemdeling wat Sondagmiddag aankom met ’n Kaapse motor, wie anders as die nuwe skoolhoof kon dit nou gewees het! Ongemerk dwaal haar oë weer na die man wat nou met meneer Kriek gesels. ’n Baie aantreklike jong man, veral noudat al die tekens van sy vermoeiende reis weg is, en skynbaar heeltemal op sy gemak in die vreemde omgewing. Maar jonk, baie jonk! Te jonk vir die betrekking wat hy aanvaar het. Want al die skoolhoofde wat sy ken, is baie soos meneer Fouché: ouerig, ’n bietjie kaalkop, vol fiemies en baie ervare. Maar dié jong man kom hier met sy jeug, wat nie altyd ’n aanwins is nie, en boonop kom hy nie onseker voor nie. Hy staan daar op sy gemak, vol selfvertroue; sy jeug hou hy hoog, soos ’n vaandel. Dit sal beslis die moeite werd wees om te sien wat hy gaan doen as dinge verkeerd loop, soos seker ’n tiental kere elke week sal gebeur; hoe hy koppige ouers sal paai; hoe hy moedswillige, lui kinders sal hanteer en laat werk; en hoe hy eiesinnige kollegas sal regeer!
Die jong man, seker bewus van haar oë op hom, kyk meteens op en die sweem van ’n glimlag verskyn op sy gesig, asof hy weet wat in haar gedagtes omgaan. Annie voel sy bloos al weer en sy draai onthuts weg en begin met Abie praat. Hulle is nou almal daar en Annie wonder watter indruk hulle op hul beurt op die nuwe skoolhoof maak. Haar oë gaan deur die kamer terwyl sy die res van die personeel gadeslaan.
Daar is meneer Kriek, onderwyser in die natuurwetenskappe, ’n stil, hardwerkende man van sowat veertig jaar. Hy is getroud en het drie jong kinders, al drie in die laerskool. Oënskynlik ’n bedaarde, teruggetrokke mens, is hy nietemin vasbeslote en hardkoppig – soos ou meneer Fouché dikwels tot sy ergernis uitgevind het. Hulle het nooit baie goed saamgewerk nie en meneer Kriek het herhaaldelik gedreig om te bedank, maar twaalf somers het gekom en gegaan sonder dat hy sy dreigement uitgevoer het.
Abie Greef kla gedurig die onderwysberoep sal hom in die malhuis laat beland. Meneer Fouché was nooit baie tevrede met Duits se uitslae nie en Abie moes dit dikwels hoor. Hy is dertig jaar oud, groot, blond, goedgeaard en ’n goeie sportman. Hy is vir sport ook verantwoordelik en het in die begin baie hard geveg om vir die seuns meer voorregte op sportgebied te verkry, maar tevergeefs. Ou meneer Fouché was onversetlik. As die seuns een of twee middae in die week ’n uur of wat oefen, is dit oorgenoeg. Daar is nie tyd vir wedstryde nie, liewers ’n paar ekstra lesse in Latyn of Duits. En Abie moes uiteindelik swig.
Meneer Nieuwenhuys is ’n kort, gesette man met ’n pankop en swart ogies wat kan blits as hy die dag kwaad is. Die leerlinge, sy seun Frederik in die matriekklas inkluis, is vir hom en sy rottang amper so bang soos hulle vir meneer Fouché was. Hy het sekerlik gedink hy sal meneer Fouché se opvolger word. Hy beskou dit dan ook, heeltemal tereg meen hy, as ’n groot skandaal en ’n gruwelike belediging vir sy jare en die diens wat hy so getrou aan die skool gelewer het dat ’n ouer, bekwamer, meer ervare man soos hy oor die hoof gesien word vir ’n snuiter van agt en twintig jaar wat as skoolhoof aangestel word omdat hy ’n Springbok was. Natuurlik die invloed van Ben Pienaar, wat nog sy hele lewe gedweep het met rugby. Hy het dan ook al vir meer as een ouer voorspel dat dit nie lank sal wees voor die skoolkomitee besef wat ’n flater hulle begaan het deur hom so smadelik oor die hoof te sien nie.
Meneer Du Pré, onderwyser in Geskiedenis en Engels, is ’n wakker, energieke man met ’n lelike, aantreklike gesig – mooi van lelik, soos die skooldogters hom so paslik beskrywe. Miskien besef hy beter as enigiemand anders op die personeel, met die moontlike uitsondering van haarself, wat ’n onaantreklike plek hul skool was. As daar ooit geluk en vrolikheid binne die somber mure van die skool was, was dit net omdat geluk en vrolikheid so ’n onafskeidbare deel van die jeug is. Die leerlinge is nie daartoe aangemoedig nie en hulle het gewoonlik met ’n sug van verligting hul skooldae vaarwel gesê. Meer as een dag is meneer Du Pré tot in die diepste van sy siel gepynig deur die onverstandige en onsimpatieke optrede van die ou hoof teenoor die kinders se onskuldige pret, en dis net die wete dat die ou man se heerssugtige bestuur vinnig einde se kant toe staan wat meneer Du Pré laat afsien het van sy voorneme om sy seun Francois na ’n ander skool toe te stuur. Wat hom betref, het die skoolkomitee ’n goeie keuse gedoen en die nuwe hoof sal in hom ’n getroue helper vind.
En dan syself: twee en twintig jaar oud, ’n jaar lank al onderwyseres in Afrikaans aan Saailaagte se hoërskool. Meneer Fouché se metode van onderwys en sy behandeling van die kinders het haar dwars in die krop gesteek, maar sy het nie durf teëpraat nie. Sy het self by meneer Fouché skoolgegaan en hy het haar nog altyd soos ’n skooldogter behandel behalwe dat hy haar altyd baie stiptelik ge-mejuffrou het. In sy geselskap het sy gevoel soos ’n lomp skooldogter, onbelangrik, en sy het ook maar die drome en ideale waarmee elke jong onderwyser begin, opsygesit vir ’n beter en ’n gelukkiger dag. En nou die noodlottige ontmoeting met die nuwe hoof! Wat hy van haar dink, kan sy goed raai. En sy kan daar niks aan doen nie, niks meer as om ’n geskikte oomblik af te wag om hom om verskoning te vra nie.
Die skool heropen dié môre soos gewoonlik.
Die skoolterrein is ’n blok erwe aan die dorpsgrens waarop die laer- en die hoërskoolgeboue geleë is. Die skoolgeboue, wat sowat honderd tree van mekaar af staan, is modern en goed toegerus. Die hoërskoolgebou is sowat drie jaar tevore ingewy en die ruim perseel is omring met jong boompies wat al lekker skaduwee maak. Die speelterrein is ruim, maar stowwerig. Dit is die gebruik op Saailaagte dat albei skole se leerlinge en personeel aan die begin van ’n kwartaal by die hoërskool vergader. In die saal staan die skoliere in ordelike rye toe die komiteelede en die personeel hul plekke op die verhoog inneem.
Dominee Marais begin deur Psalm 23 te lees: “Die Here is my Herder; niks sal my ontbreek nie.”
Sy stem is sterk en gevoelvol en dis vir Johan asof die dominee, bewus van sy huiwerende gees, net vir hom lees. In die gebed wat daarop volg, vra die dominee ook om krag en leiding vir die jong man op wie daar so ’n groot verantwoordelikheid rus, en Johan, diep onder die indruk van die opregte en ernstige woorde, sê met ’n ongekende kinderlikheid “Amen” in sy hart.
En toe kom Ben Pienaar aan die woord. Luimig omskep hy gou die atmosfeer en die erns van ’n paar oomblikke gelede vervaag. Hy is ’n goeie spreker en die skoliere luister aandagtig. Hy gesels lekker oor die vakansie wat verby is, hieroor en daaroor, en net teen die einde van sy toespraak word hy ’n bietjie ernstig: “Seuns en dogters, ek wonder of julle besef wat ’n belangrike mylpaal julle skool vandag bereik het. ’n Nuwe prinsipaal is altyd ’n groot gebeurtenis in die geskiedenis van ’n skool, maar ek voorspel vandag dat meneer De Kock se koms na Saailaagte die grootste gebeurtenis in die hele geskiedenis van ons skool sal wees.” Hy glimlag. “Weet julle wat meneer De Kock julle kom leer?”
’n See jong gesigte, maar niemand sê ’n woord nie.
“Toe,
