die kerslig kreatief! Die lewe is te kort om op beswaardheid te vermors. Jy weet, my ma het twee credo’s gehad. Een daarvan was: Jy kan nie onder ’n hoenderstellasie loop sit en verwag om skoon te bly nie.”
Ek skater die hele bank vol! Die rooikopvrou spring so vinnig van topic na topic dat alles later kraaines in my kop. Van doerie tyd in haar kinderjare se geskinder as die dorpspruit skielik in die nag afkom en party manne aan die ander kant vaskeer, hoe die hele dorp dan gekwetter het oor wie watter kat waar geknyp het. “En ’n kind weet sulke goed. Mens moet hul waarnemingsvernuf nie onderskat nie. Ook nie vroue se intelligensie nie.” Tot by Abraham wat Isak moes offer. En wat dink ek daarvan en verstaan ons ooit ’n snars van wat die verhaal eintlik probeer sê?
“Jy weet,” sê sy, “mense gebruik mos lekker die Bybel nes dit hulle pas. ’n Man kan dit goed inspan as hy ’n vrou onderdanig wil hou. Wie was daai ou nou weer wat sy dogters aangebied het om die manne te paai? Lot? Ek wil hom darem ’n paar dinge loop vra. Geduldig, gedienstig, gedwee … se voet! Daar is ’n klomp goed wat ek wil vra as ek anderkant kom. Maar wat sal al die kennis my dan help? Dan is ek nie meer hier om dit toe te pas nie. Maar,” vervolg sy met ’n skalkse laggie, “watch my as ek weer verbykom!”
Sy was ’n onderwyseres. “Jong, ek kon ’n hele laerskool se dogtertjies stil kry met net een van my kyke. Nou kan ek nie eens meer ’n man en drie honde beheer nie. Ek het my touch verloor, dis duidelik. Ek is ’n Hugenoot-nasaat. Ella le Roux, née (lank uitgerekte neeeeee, soos in ’n doodsberig se née) du Toit. Vrydenkende, rebelserige bloed loop dubbeldik in ons are. Ja, ons het oorspronklik hiernatoe gekom oor ons nie saamgestem het nie. Ons is maar hollers van herkoms. Kyk nou net hoe vat ons alweer die pad Nieu-Seeland en Australië toe. Dit sit in ons gene. Ongeduldig, ongedienstig, ongedwee.
“My ma se ander credo was: Daar is iets goed in alles wat sleg is. As jy dit nie sommer met die eerste kyk kan sien nie, loop soek dit totdat jy dit kry. Dit is waar, weet jy? Kyk nou net hoe goed is hierdie waggery in vanmôre se banktou vir ons twee. Die osse staan saam in die stowwe. Geduldig, plesierig, tevree …”
Boetie se rosies
BOETIE SE ROSIES
Dit was so ’n lui niksdoendag en ons het besluit om sommer ’n ent te gaan ry. Toe kom ons op die klein dorpie af. Dertig, veertig huise. ’n Kerk. Nogal groot. En ’n handelshuis. Die drankwinkel lê buite die dorp en liqour store is verkeerd gespel.
Ek het stadig straataf gekruie. Die huisies gekyk soos mens gesigte bestudeer wanneer jy iets van die mens daarbinne wil ontdek. Dit is toe dat ek die toegerankte ene sien. Net rankrose waar jy kyk. Langmanhoogte. Bo dit sien jy nog net die daknok. Van die huis sien jy niks. Net rose, rose, rose. Van daai klein pienketjies wat so styfgepak vol blaartjies is dat hulle lyk soos die tossels op my kinderdae se pantoffels. En donker, amper rooipienkes. Oper. Minder blare. Met ’n geel hartjie wat gelukkig lyk. En wittetjies. Met hier en daar so ’n ligte pienk skynsel asof hulle met rooswater bedruip is. En hulle ruik net so lekker soos vroeër jare se ouma-rose wanneer my oupa hulle teen skemertyd natgelei het.
Ek stop terstond. Laat die kar luier. “Gaan steel gou vir my ’n roos,” sê ek vir Pa, wat agter sit. “Maar as die antie in die tuin is, vra voordat jy vat,” skree ek agterna deur die venster toe hy al met Ma se knipmes in die hand by die roosheining staan.
Dit is toe nie die antie in die tuin nie, maar die oom. Hy staan vriendelik nader. Nee, wat, ons kan maar pluk, hier’s mos baie, beduie hy met ’n swaai van die kop wat die hele heining insluit. En toe ons weer sien, loop haal hy ’n graaf en kom spit vir my ’n loot of twee uit wat ek in my eie grond kan gaan druk en aan die groei kry. Sommer so kaalvoet trap hy daai skerpkant van die graaf in die klipgrond. Die roosdorings krap sy skene dat die bloed loop.
Ek wil dankie sê, maar ek weet nie mooi hoe nie. Druk maar so agteraf ’n R20-noot in Pa se hand en sê: “Gee vir die oom.” Pa maak seker die oom verstaan dis nie vir betaling nie, dis sommer net oor ons so dankbaar is vir sy vriendelikheid en mededeelsaamheid. “Nee,” sê die oom, “dis ek wat vir julle moet dankie sê,” en die klem wat hy op sy dankie lê, dra die geur van ’n hele bos ruikrose. Waarvoor, wonder ek? Vir die onverwagte gemeensaamheid?
Die tannie lê siek daar binne, vertel hy. Suiker. Ja, hy woon nog maar al die jare hier. Gebore, grootgeword, geskool, gewerk. En nou afgetree met ’n minder as niks pensioentjie. Hy het nie meer tande nie. Ek vra sy naam. Hy lyk ’n bietjie verleë. “Hulle sê sommer vir my Boetie.” Kop onderstebo. Kaalvoet in die stofstraat.
Ek vra of die handelshuis oop is. “Ja,” sê hy, “natuurlik. En hulle maak die lekkerste wors in die land! Skoon vleis. Niks gemors nie.” Trots.
Ons laai die roossteggies in die kar. Sluit en loop oor na die winkel toe. Binne ruik dit na twak, meel en paraffien. Vars uie lê in bossies, nog met die grond aan hulle. Toe ons uitkom, wag Boetie ons in. Hy’t vir ons ietsie op die kar neergesit, sê hy en loop weer weg. Dis ’n 2 l-roomysbak vol appelkose van sy eie boom. Sy enigste rykdom. Dit ontroer my. Dit sing!
Dalk het hy later die middag vir hom R20 se wors gaan koop.
Vanoggend is ek in die vars vroegdaglig uit tuin toe. Die nuut geplante rankrosies stoot sagte jonggroen blaartjies. Hulle sing!
Mens moet van geweet wees
MENS MOET VAN GEWEET WEES
Die klein liefie het net ongemerk stil geraak. Toe ons weer sien, is haar laggie weg en haar lyftaal bot. “Wat is verkeerd?” vra ons. Sy antwoord nie. Staan net op en loop uit tuin toe. Dit help nie om haar agterna te sit en te probeer uitlok om te praat nie. Sy sê eenvoudig niks. Selfs nie eens ’n roomys kry die woordstaking gesmelt nie.
Later kom sy weer in, maar loop reg tussen ons deur en trap op. Ek agterna. Wat is dan fout, skattebolkind? Jy lyk hartseer. Wat het gebeur? Ek sien hoe sy soek na woorde. “Eintlik voel ek ’n bietjie kwaad,” sê sy. Hoekom? “Want Simoné wou my nie saam met haar in die badkamer laat kom nie.”
Ek gaan sit op die bed se rand en buk vooroor sodat ek reguit en diep in haar groot, seer oë kan kyk. Het jy al gehoor van privaatheid? vra ek en begin verduidelik dat dit eintlik soms baie goed is, selfs noodsaaklik, dat mens ’n deur kan toetrek en ander mense kan uitsluit. Dat sy self ook op privaatheid en haar eie ruimte geregtig is, al is sy nog klein.
Sy knik gewigtig. Sy verstaan en dit is goed so. “Maar,” sê sy dan, “Noa was ook in die badkamer.” Toe eers verstaan ek. Dit gaan nie oor een mens se reg op privaatheid nie. Dit gaan oor twee maatjies agter ’n koue, ontoeganklike deur. En enetjie daarbuite. Jy het uitgesluit gevoel, sê ek. Toe loop haar trane.
Mens is nie gemaak om misgekyk te word nie. Mens moet van geweet wees. Nie sommer net so bolangs en vlugtig en van agter ’n toe deur nie. Mens moet ingetrek word by ’n behoortkring wat jou teenwoordigheid begeer en jou waarde onderskryf.
Verlede week bel tannie Trudie om my te groet. Sy trek die einde van die maand uit ons kompleks na ’n versorgingsoord. Vroeër jare het ons dit ’n ouetehuis genoem en die gange het na Deep Heat en valstandwater geruik. Dit is gelukkig nie meer so nie. Ten minste nie oral nie. Nie by tannie Trudie se nuwe woonplek nie. Dit is mooi en
