deur die Bos het hy geweet Jozef wil nie hê hy moet sien dat hý ook maar kort-kort huil nie. Jozef was soos hul pa. ’n Barnard met ysterhout onder die bas: hard en sterk en goed. Hy het soms die gevoel gekry dat Jozef en sy pa met mekaar praat sonder dat hulle iets sê; oor wat hulle moes kap, waar die boom moet val en nie val nie …
Jozef was altyd bosmens. Hy wou nooit iets anders wees nie.
Hul ouma het langs die huis gestaan soos een wat wag. Sy het nader gekom en haar oë was bang.
“Julle bring tyding.”
“Die engels het vir Ma en Sara kom vat,” het hy vinnig verby die knop in sy keel gepraat en sonder dink bygevoeg: “En ons het Oupoot langs die pad gekry.”
Hulle kon die volgende dag eers teruggaan huis toe. Sy oupa en sy ma se drie broers het in Lelievleibos gekap en hulle moes Hans Oukas stuur om hulle te roep. Hans Oukas is ’n Outeniekwa soos Maska.
Toe hulle die môre in die pad val, was hulle ag: hy en Jozef, hul ouma en oupa en drie ooms en ou Sanna. Sanna is sommer van die los mense in die Bos en sy gaan graag waar sterfte is. Sy is van Veltmaspad se mense en sy was maar altyd simpel. Oom Willem, sy ma se oudste broer, het voor geloop, toe sy oupa en ouma, toe hy en Jozef, en toe die ander twee broers met Sanna agterna. So asof hulle klaar agter die kiste geloop het. En oom Willem het napad Jonkersberg-Eiland deur gesteel en hulle amper in ’n groot trop laat vasloop. Gelukkig was die wind reg en kon hulle bokant verby.
Kort nadat hulle by die huis aangekom het, het sy pa en oom Anneries van die dorp af gekom met die twee kiste. Die volgende middag het hulle Ma en Sara aan die onderpunt van Groot Eiland begrawe. Die meeste mense van daardie deel van die Bos was daar. Saul het met Magdalena geloop en Jozef met Izak. Magdalena wou weet waarheen die engels met Ma en Sara was en wat dan in die kiste is. Jozef het ’n askoek in sy sak gehou en vir Izak gegee as hy huil omdat die grootmense huil. Izak was toe vyf.
Daar was nie ’n predikant nie. Oom Johannes Pels, wat by Portland tuiemaker was, het die diens kom hou. Hy het mooi gepraat en gesê die mense van Groot Eiland sal Maria Barnard mis; hulle het altyd hul Bybels vir haar gebring sodat sy die geboortes en die sterftes kon inskryf.
Magdalena en Izak is saam met hul ouma en oupa Steyn terug Diepwalle toe en het Diepwallers geword. Jare later, nadat Saul se pa hom weggejaag het, het Izak teruggekom en in Joram Barnard se span kom kap.
Sanna is nie saam terug Diepwalle toe nie. Sy maak so. Trek sommer in waar heenkome is en ouma Steyn het gereken hulle moes haar maar hou; sy kon darem na die tuin kyk, die vark kos gee en so aan.
Een ding moes Saul later van haar sê: sy kon ’n stuk grond net so goed soos enige man omspit en ’n patatrank het net nooit onder haar hande verlep nie. In die huis het hy en Jozef maar soms skoongemaak as dit te erg geword het. Sanna het op die katel in die voorvertrek geslaap en hy en Jozef by hul pa in die kamer.
Teen die laatmiddag drink Saul vir die eerste keer in ’n baie lang tyd die bruin water van die Homtini en proe die Bos daarin. Iewers op hierdie dag het Oupoot ook sy dors by ’n bosstroom geles. Waar? Nie ’n teken of ’n gerug wat waar is, het hy van hom gekry nie. Dis nie vreemd nie; jy kan dae en weke lank in hierdie uitgestrekte bos na ’n spesifieke olifant loop en soek. As jy die tyd het. Gewoonlik weet iemand darem watter kant ’n trop wei of waar Oupoot laas gesien is; jy moet maar net aanhou tot jy sy spoor kry en dan moet jy bid dat dit nie reën nie en op hom bly.
’n Paar keer deur die dag wou hy omdraai en teruggaan, maar elke keer het Freek Terblans se gesig hom laat voortsoek na ’n teken van Oupoot. Nie dat die ou ivoordief ’n oulap se omgee of steur werd sou wees as hy hom in die Bos moes raakloop nie; dis die geweer wat Freek dra wat hom met al groter onrus laat voortsoek …
Kort duskant die plek waar hulle die slag die groot kalander afgekap het, besluit hy om slaapplek vir die nag te soek, en kry dit in ’n holte tussen ’n witpeer en ’n assegaai waar die onderbos dik onder ’n man se moeë lyf sal wees.
In die laaste lig van die dag trek hy sy klere uit en loop in die koel water van die Homtini in. Dis soos ou lafenis waarvan sy liggaam al byna vergeet het … Die hele dag was vol ou dinge. Miskien is dit goed dat hy ’n laaste keer deur hierdie bos moet loop sodat sy siel ontlaai kom van alles en hy leeg aan boord van die Pictor kan gaan.
Sou hulle teen dié tyd weet dat hy terug is? Jozef-hulle? Die Bos het eenmaal ’n manier om dinge te weet. Toe hy en Jozef klein was, het ou Anneries altyd gesê die bosbokke vertel die bosloeries, die bosloeries vertel die groot loeries en die groot loeries vlieg met die nuus van tak tot tak, van boom tot boom en van kloof tot kloof, en voor jy weet, weet die grootvoete waar jy is! Mens-nuus het sy eie manier om deur die Bos te trek.
Die volgende môre is sy lyf seer van die harde slaap. Daar is drie dae oor waarin hy hom moet kry. Teen die tyd dat Freek begin soek, moet alles verby wees.
Hy sal hoër langs die rivier op soek; die olifante is lief om op ’n plek omtrent vier myl noord deur die rivier te gaan wanneer hulle wes trek.
Dis weer ’n warm dag. Ná omtrent twee uur se soek kry hy tekens waar ’n trop die nag deur is en besluit om ’n oostelike rigting in te slaan. Dis amper halfdag toe hy suid van hom byle hoor en nader stap. Hy moet kos kry.
“Is meneer van die dorp af?” Hulle herken hom nie. Dis ou Diepwallers met seuns wat intussen groot manne geword het: pa, oupa, drie seuns. Hy onthou die ou man goed.
“Ek wag vir ’n skip om klaar te laai, oom.”
“Lekker geweer wat meneer het. Meneer kan gerus vir ons ’n bosbok skiet.”
“Oupa kan mos sien die meneer soek grootvoete met daardie ding,” merk een van die seuns onderlangs op.
“Wat sal die meneer dan alleen loop en grootvoete jag?” brom die jonger een.
“Ek verneem daar is Sondagnag ’n kind deur een van hulle gedood,” sê Saul asof hy nie seker is nie.
“Saterdagnag gewees, meneer,” help die ou man hom reg. “Dis ’n vreeslike ding. Nogal Jozef Barnard se oudste seun. Maar net twaalf jaar oud gewees. Ons ken hulle goed. My suster is met ’n neef van hom getroud. Hulle sê die grootvoete is dwarsdeur die skerm, die tand is agter by sy rug in en voor by sy maag uit. Verskriklike ding. Ons slaap nie een nag nie. Hulle het die kind dorp toe gedra, maar hy was af voorlat hulle daar was. Dis goed lat meneer ’n swaar geweer by meneer het. Die boggher loop nog hier in die Bos.”
“Wie?” lok hy hulle uit.
“Oupoot,” gee die een seun antwoord. “Hulle sê dis hy wat die kind geskep het. Al baie kwaad in hierdie bos aangerig … Kry vir meneer van die patat. Kleinkoos, gee vir die meneer jou katotjie … Dis ’n verskriklike grootvoet meneer. Meneer moet lig loop vir hom. Ons is juis ’n man te wagte wat hom moet kom skiet.”
“Watter kant toe is hy?”
“Hulle sê hy’s Kwê-se-Draai se kant toe,” gee die ou man antwoord. “Watter rigting stap meneer?”
“Gouna se kant toe,” lieg hy.
“Meneer ken die Bos?”
“Ja. Ek ken die Bos.”
“Ek wou sê meneer se gesig lyk bekend,” sê die pa en kyk agterdogtig op.
“Maar ek was lank weg,” keer Saul vinnig en vra: “Hoeveel
