druk sy vinger teen die kant asof hy ’n bouinspekteur is.
”Maak jy seker dat alles reg is?” vra Newu. “Jy moet sien hoe goed kan hierdie vroue al bou.”
Die vrouens lag skaam, maar een sê: “As ons hier klaar is, kan ons vir julle huise kom bou.”
“Cool,” sê Zander weer en klim uit die sloot uit. “Dit sal nice wees.”
Andine wonder of hy probeer snaaks wees, maar dit lyk nie so nie. Wat ’n eienaardige kind om deur ander mense se toiletslote ge-mesmerise te word.
“Dis ons projek vir die vakansie,” sê Newu. “Die vroue grawe vlak slote vir die fondasiemure. Dis waarvoor ons die sand, bakstene en sement nodig het. Party outjies haal in die middae vir ons klei uit, dan gooi ons water by en dan trap hulle die klei om dit te meng. Wil julle ook help?”
Die trappery vind plaas in ’n gat wat met swart plastiek uitgevoer is. ’n Paar kinders spring daarin rond. Hulle is tot by hul knieë met geel klei besmeer, en dit lyk asof hulle dit baie geniet.
Zander en Thapelo het al klaar hulle tekkies uitgetrek. “Rol julle jeans se broekspype op,” sê Jam.
“Dis lekker!” skree Zander na ʼn ruk. “Kom Andine, spring in.”
’n Klein stukkie van haar hart wens sy is nie al so groot nie. Maar o die horror. Om net te dink hoe die klei tussen haar tone sal deurpeul.
Jam kom staan langs Andine en sit haar arm om haar skouer. “En ek het gedink die eerste ding wat hy gisteraand sou doen, sal wees om sy rekenaar in te prop.”
“Hy het nie eens sy laptop saamgebring nie. Ek dink die kind is siek.”
Jam lol nooit met haar om dinge te doen wat sy nie wil nie. Dis een mens wat verstaan dat haar brein ’n deurmekaar nes van emosies, vrese en idees is. Jam sê haar ma het altyd gesê op twaalf is ’n mens nie vis óf vleis nie. Nóg vis, nóg vlees, het sy dit genoem. Jam en Andine het toe sommer ’n nuwe woord vir daardie stadium uitgedink: Vlis. ’n Vlis is nog nie ’n tiener nie, maar ook nie meer klein nie. Lucia-hulle sal hulle can daaroor, maar Jam kan net vir Andine vra “Vlissie?” of, “Voel jy vlis vandag?” met daardie manier wat sy het om haar een wenkbrou tot amper in haar rooi hare op te trek, dan voel sy al klaar beter.
Almal was hulle hande in die emmers water. Jam hou toesig dat die seuns skoon kom. Toe is sy skielik haastig om terug te gaan na tannie Elize toe.
“Wat van eet?” vra Zander toe hulle weer op die grondpad indraai. Hy praat in ’n kleinseuntjiestem en maak groot, leperige koeioë wat veronderstel is om harte sag te maak. Dit doen niks aan Andine se hart nie, maar dis nie vir haar bedoel nie, want hy kyk in die spieëltjie na Jam. “Ek het gesien jy het ’n piekniekmandjie ingelaai.”
“Ons kon tog nie daar eet nie, en nou is daar nie tyd nie, Otter-Liefie,” sê Jam. “Maar ek het ’n plan, wag net en julle sal sien.”
Tuis loer Jam eers by tannie Elize in. “Ek het haar medisyne gegee,” sê sy toe sy uit haar kamer kom.“Sy lyk darem al ’n bietjie beter, maar sy wil nog slaap. Kom ek wys julle wat ons gaan doen.”
Sy loop met stewige treë na die donker, muwwe sitkamer en pluk die gordyne oop. Stof styg op en hang in die sonstrepe wat deur die vensters inkom. “Help my, asseblief,” sê Jam en begin die stoele na die een kant van die vertrek stoot, voorkante na die muur gedraai.
Andine kry lekker toe sy die stoele tot teen die muur help skuif. Vannag is die aliens gebôl: hulle sal almal vir die muur moet sit en kyk. Met die middagson wat diep inskyn, is sy gelukkig nie meer so bang vir die sitkamer nie.
In die middel van die sitkamer, op ’n mat met horribale bont herfskleure, gooi Jam vir hulle ’n piekniekkombers oop. Daarop skud sy ’n vrolike rooi-en-wit blokkiestafeldoek oop en begin die kos uitpak. Sy pak glasborde en mooi servette, messe en vurke uit en maak Tupperwarebakkies oop, pak ’n broodbord en rogbrood uit en begin die brood net daar op die tafeldoek sny en smeer.
Andine sit op die mat met haar pienk-en-blou strepiesbene en tekkies voor haar uitgestrek. Zander en Thapelo sit amper op die tafeldoek, hulle is soos brommers om ’n miskoek. Sy eet net so lekker saam aan die koue vleis en slaaie.
“Daar is naastenby presies 6,6 biljoen mense op die aarde,” sê Zander terwyl hy kou. “Ek wonder hoeveel van hulle het toilette?”
“Dis ’n interessante vraag,” sê Jam met haar mond op ’n plooi getrek, “maar ek dink nie dis ’n onderwerp wat ons moet bespreek terwyl ons eet nie.” Sy slaan Zander liggies met die vuis teen sy boarm, daar waar hy veronderstel is om spiere te hê. “Het jy nie vandag genoeg van toilette gehad nie, jou otter? Kyk op die internet wanneer ons weer by die huis is.”
Andine sit en wonder of sy vir Lucia en vir Angelique moet BBM en sê dat sy vandag besluit het om eendag ’n argitek te word. Maar Lucia-hulle praat altyd oor klere en goed, hulle wil glo designers word. Sy wil nie anders wees nie, maar dis partykeer boring om so saam met die stroom te swem. Dan los sy dit maar.
Sy’s self verbaas toe sy na ete die skottelgoed kombuis toe dra, warm water in die wasbak tap, seep inspuit en dit meng totdat daar hoë skuimbolle bokant die wasbak uitstaan. Sy kyk oor die werf vol gemors uit. In die kampie agter die skuur wei ’n swart hings. Dit voel vir haar asof sy wil huil, want niks, maar niks, is nou vir haar mooier as hierdie swart perd op ’n geel land vol grasstoppels nie. Jam kom langs haar staan. Haar een wenkbrou vlieg tot in haar rooi pennetjieshare. Andine weet nie of dit is omdat sy huil of omdat sy skottelgoed was nie. Sy skouer Jam liggies. “Loop net,” sê sy. Haar trane drup in die skottelgoedwater en sy vee dit met haar mou af. “Gaan gesels met jou tannie. Vlisse kán skottelgoed was.”
Die res van die middag gaan gou verby. Die twee seuns loop die hele plot plat met Skroef al agter hulle aan. Thapelo wys vir Zander ’n kaskar wat aan tannie Elize se kinders behoort het, en die res van die middag stoot hulle mekaar in die grondpaadjie op en af. Andine sien hulle later in die ou bakkie sit met Skroef agter op, regop soos ’n spietkop by ’n tafel langs die pad.
Sy slaap ’n rukkie, lees haar storieboek, en gaan gesels dan by tannie Elize in die kamer. Nie uit eie vrye wil nie, maar net omdat Jam besluit het die tannie sal van geselskap hou.
Soos Andine gedink het, is daar nie ’n televisiestel in die huis nie, maar Jam grawe die aand na ete ’n horingou Compendium of Games uit, waarvan die boks se kante al afgeskeur is. Hulle sit tot laat by die kombuistafel en speel Ludo en dambord en Tiddly Winks, games waarvan sy nog nooit gehoor het nie. Lucia en Angelique BBM haar albei, maar sy ignoreer dit. Gewoonlik kan sy vyf goed gelyk doen, maar sy ken nie die speletjies nie en moet konsentreer.
En ook, wat moet sy vir hulle sê? Moet sy gaan: Ons het vandag gaan kyk hoe mense toilette bou. Dit was lekker. Dûh! Hallóó! Lucia en Angelique sal mekaar dadelik bel en oor haar skinder, miskien dink dat sy ’n bietjie crazy geword het.
Terwyl Jam gaan koffie maak, wys Zander vir Thapelo ’n paar van die tekeninkies wat hy en Andine gebruik wanneer hulle in hul geheime taal vir mekaar skryf. Haar ma sê altyd wanneer sy dit sien: “O my liewe, my kinders skryf in hiërogliewe,” en lyk dan baie trots op haar rympie.
Toe hulle gaan slaap en Andine verby die sitkamer na haar slaapkamer loop, sien sy dat iemand, seker Jam, die stoele weer in ’n netjiese vierkant geskuif het. Die muwwe reuk is terug. Dit voel of klein handjies aan haar nek vat toe sy die donker gang afloop, en sy moet haarself keer om nie te begin hardloop nie. Sy is so moeg en vaak toe sy die
