Die wyfiekreef het nog eier gehad. In dié tyd het hy geleer om kreefnetsakke te brei en om nette te bas, hy het geleer om ’n netsak hoepel om te sit, hoeveel maste op ’n simsteek kom, hoeveel vaam tou vir elke net, hoe jy die hanepoot knoop, hoeveel aastoutjies aan ’n hanepoot, hoe lank jou bottou kom. Hy het die skuit help regmaak, die ou kalfaatsel met ’n knipmes uit die nate gekrap en nuwe met ’n beitel ingekap, ysterwerk skoongekap en ou verf afgebrand, papegaai afgemaak en geskilder.
Toe het hulle begin kreef vang. Hy het ’n skof gekry van bakkie opdra. Sy rug het breed geword en sy arms seningrig, sy lyf fors van mannewerk.
Die blare in sy hande word bloedblare. Hy voel die tamheid deur sy lyf sonder dat hy weet hy’s moeg; hy ken nie vir moeg word nie. Hy hou aan met pomp. Dit help nie jy gaan lê nie, slaap slaap jy tog nie as die seë so rol nie.
Alles is buitendien deurnat; kooigoed en klere. Die brood word klam. Dit muf. Die blou skimmel staan op die geruite doek en hy moet die brood weggooi.
Hulle eet kreefkerrie, en toe die aartappels en uie gedaan is, eet hulle gekookte kreef. Kreef en pap. Dit val soos ’n klip in jou maag. Waar was sy gedagte dat hy nie van die snoekpense ingesout het nie? Al was hulle maer … dis beter as niks.
Want die kreef word stink.
Die rook trek daaruit toe hulle Vrydagnag in die Baai aankom. Die yslike dekvrag kreef vrot. Dit word net so weggery doppiesveld toe, ver buite die dorp, waar die brommers daarop pak.
Hulle word wel daarvoor betaal. Frits weeg die hand vol geld wat die skipper Saterdagoggend vir hom aftel. Hy en Dampies het toe nie veertien kis gevang nie, maar wel vyftien.
In sy gedagte maak hy vlugtig somme. Soveel vir sy pa, soveel vir die huis. Hy koop gewoonlik ’n bietjie provisie by die plaaswinkel op Wolfhuis, maar dit beteken ’n yslike draai padlangs. Die Baai se winkels is wel effens duurder …
Hy gaan binne en koop oor die toonbank: koffie en suiker, vuurhoutjies en kerse, ’n tol swart gare, peper. Dan kyk hy rond. Wat nog? Hy staan besluiteloos voor die verskeidenheid, dis ’n bietjie anders as Wolfhuis. Dan sien hy die tee. Sy ma sal bly wees oor die Engelse tee. Hulle brand vyeskille by hul pittekoffie en dit gee haar sooibrand. Hy koop ook kaas en rys. ’n Blikkie kondensmelk.
Met sy knipmes druk hy twee gaatjies in die deksel en suig sy mond vol. Hy gooi sy sak oor sy skouer. Dit sal toonnael trek kos as hy nog voor die middag by die huis wil wees. Hy sit af op ’n drafstap.
Die klam kooigoed in sy sak is swaar en hy trap diep weg in die los duinesand. Die sand val bo by sy velskoene in en skaaf sy voete. Is die sand swaarder as Sondagmiddag toe hy hier deur is? Weeg die winkelgoed soveel meer as sy ma se groot bruinbrood? Of voel dit maar so omdat hy lank laas goed geëet het? Dis ongelooflik dat kreefstert, wat so ’n kragtige kos is, ’n mens so flou kan laat voel.
Hy sleep homself teen die laaste steilte uit en sien dan hul huis op die gelykte tussen die twee koeltebome, die houthoop en die hoenders, die takkrale en bokkamp, die kafhok en tuinerye, die vleikamp waarin Pronk loop …
Heuwel af gaan dit voorspoediger en dan is hy in die skaduwee van die kombuisdeur.
Sy ma keer brood uit. Toe sy opkyk, staan hy daar. “Frits!”
Met kwistige hand skud hy die sak op die kombuistafel uit. Kerse en gare, rys en kaas en tee.
Sy vang na haar mond. “Frits!”
Hy gooi die sak eenkant toe, die suur klere en die bedompige kombers. In die punt van die geruite kosdoek het hy sy geld geknoop. “Waar is Pa?”
“Jou pa is by sy rieme.” By die paal waar hy sy rieme met ’n swaar klip opwen en loswentel en brei tot hulle sag is. “Jy is seker honger,” sê sy.
“Honger ja, en vuil ook, Ma. Ek wil bad. Ek wil nog vanmiddag basaar toe gaan.”
“Maar, Frits!”
“Ek sal self vir Pa gaan vra, Ma.” Hy drink die soetmelk wat sy vir hom skink en vee sy mond met die agterkant van sy hand af. ’n Oomblik kry hy die wilde ruik, olierig en visserig, wat heelweek reeds aan sy hande kleef, en hy dink: Ek sal moet skrop.
Hy gaan maak ’n vuur en dra die seeppot vol water. Dan gaan soek hy sy pa.
Hy knoop die geld wat hy verdien het uit die kosdoek los en sit dit in sy pa se hand. By die vier pond in silwer en note.
Sy pa kyk na die geld en dan na hom.
Sy pa kyk na hom asof hy vra: Hoe kom jy aan soveel geld? Waar kom dit alles vandaan?
“Ons was die week in die Wes op, Pa,” sê hy.
“O,” sê sy pa asof hy alles verklaar het, en hy steek die geld in sy sak.
“Pa,” sê hy, “kan ek vanmiddag vir Pronk kry, asseblief, Pa?”
Sy pa se velskoene het voor by die neus gaatjies in die sole waar die sand uitloop wat bo inval. “Om waarheen te ry?”
“Ek wil vir die Nagmaal dorp toe gaan, Pa …”
Sy pa draai die rieme op tot ’n stywe knoets. “Dorp toe? Om vir Pronk heelnag in die koud te laat staan?”
“Ek sal hom op stal sit by oom Daantjie-hulle. Tant Geesie het gesê net wanneer ek wil, kan ek by hulle kom oorbly, sy’t oestyd so gesê, Pa.”
“Op dié voorwaarde dan kan jy vir Pronk kry,” sê sy pa.
“Dankie, Pa.” Hy fluit vir die perd en vat hom stal toe, hy roskam hom en gee hom ’n bietjie hawervoer. Dan dra hy die sinkbad in buitekamer toe.
Sy ma kook ’n harpuisseep wat kapok maak soos dit skuim. Hy seep sy kop in en sy lyf, hy was die week se sout en sweet van hom af. Hy vat die skropborsel en skrop sy voete en naels. Hy spoel hom skoon af. Dan skud hy sy hare los en die druppels van hom af. Sy klere lê op die katel: Sondagsklere en ’n wit hemp. Sy beste skoene.
Hy kam ’n sypaadjie in sy hare. Hy skeer nog nie gereeld nie; daar is slegs die beduidenis van ’n snor op sy bolip, die res van sy gesig is blosend en glad.
Hy keer die badwater uit en dit loop oor die werf weg en sak in die sand in.
Nou is hy reg om te ry. Hy gaan saal vir Pronk op. Hy haak die halterriem om ’n paal en stap na die breiplek agter die kafhok.
In sy dorpsklere staan hy voor sy pa. “Is jy dan nog nie weg nie?” vra sy pa brei-brei.
“Nee, Pa, ek wil nou ry.”
“Goed, Frits,” sê sy pa sonder om sy oë van die rieme af weg te haal.
“Pa … dis basaar, Pa.”
“O.” Sy pa los die riembondel en die opwensel slinger los. Hy steek sy hand in sy sak. Hy voel met sy vingers tussen die silwer rond. “Hier,” sê hy en lê ’n geldstuk in Frits se hand. Dan vat hy weer die riem en begin wen.
Frits kyk na die sjieling in sy oop hand waarin die bloedblare swart geword het. Die seesiekknop waarteen hy heelweek gesluk het, sit hoog in sy keel. Die moegheid wat hom langs pad oorval het, pyn deur sy lyf.
Dis
