Ma-Fytjie se mond wat nog nie ontslae is van al die opgekropte stoom nie.
“Maar my hande wou ek saamslaan in skandigheid toe jy nou weer soos ’n regte poerakind wydsbeen op die perd sit – en dit voor die werkers! Geen gedagtetjie aan jou-se-mamma nie! Vir wat kan jy nie meer soos nooientjie Lishatjie wees nie?”
Sy druk Deborah op die boudoir-stoeltjie voor die spieëlkas neer en begin haar hare met lang hale borsel. Dan swiep sy dit behendig op en heg dit met kammetjies vas. Sy borsel die haremassa wat los van die kroontjie af hang tot dit soos silwer sy glim in die lig van die koperlamp. Uiteindelik is sy tevrede met haar handewerk. Haar versie is getooi vir aandete.
In die lig van die blink lamp skyn die meisie se oë soos twee donker sterre. Die sagte, vol mond lyk weerloos jonk. Ma-Fytjie vermurwe. Dis háár mooinooi! Weliswaar ’n wille vulletjie, dit kan g’n mens ontken nie, maar dis seker maar die Von Albein-bloed wat so deurslaan. Sy’s altevol net soos meester Heinrich. Maar laat dit wees soos dit wil, Deborah is en bly die vetkant van Fya Fortuin se hart.
Alisha von Albein se slanke hande lê ’n oomblik ledig op haar borduurwerk. Sy kyk peinsend na haar man en dogter. Hulle koppe is na aan mekaar gebuig waar hulle konsentreer op hulle skaakspel.
Alisha het van Ma-Fytjie verneem dat Heinrich Deborah weer toegelaat het om ’n hings in te breek. ’n Effense frons ontsier haar gladde voorkop. Lief soos sy haar kind het, is sy raadop met haar ontembare geesdrif. Daar sal ’n plan gemaak moet word om die kind te verfyn. Miskien ’n afrondingskool in Europa? Sy self was ’n jaar in Switserland saam met haar moeder, kort voor sy Heinrich agtien jaar gelede ontmoet het. Maar sy laat dié idee met ’n sug vaar. Heinrich sal sy lieflingskind nooit so lank van hom af laat weggaan nie. Miskien moet sy maar weer met Heinrich mooipraat.
Heinrich kyk op. Sy gesig verteder. In die lig van die koperkandelare lyk Alisha in haar liggeel organdierok nie veel ouer as die dag toe hy haar hierheen gebring het nie.
“Ons verwaarloos vir Mamma!” Hy kom orent en loop oudergewoonte oor na die okkerneuthoutbuffet waarop die kristalkraffie met Alisha se geliefkoosde port staan. Hy skink vir hul albei ’n glasie en sit die glasies op die tafeltjie langs haar neer. Sy glimlag vir hom. Hy buig en lig haar hand na sy mond toe op. Sy lippe streel oor haar vingertoppe.
Deborah is gewoond aan die liefdesgebaartjies tussen haar ouers en slaan min ag daarop. Sy gaan sit in haar pa se leunstoel en tel die Herald op wat sy vroeër gelees het. Haar oë glip vinnig oor die hoofopskrif:
FERREIRA’S CAMP TO BE NAMED JOHANNESBURG
GOLD RUSH TO WITWATERSRAND
Terwyl sy lees, oorreed Heinrich sy vrou om vir hulle klavier te speel. Alisha gaan sit by die instrument, en sagte, weemoedige klanke klink op uit die vleuelklavier wat hy vir haar uit Duitsland laat kom het.
Deborah is skaars bewus van die musiek wat die kamer vul. Die berig in die koerant fassineer haar. Mense stroom in hul tienduisende na die nuwe goudvelde … goudvelde veel ryker as dié wat in die Oos-Transvaal ontdek is. President Kruger het ’n dorp laat proklameer … sy wonder na watter Johannes dit vernoem is.
Sy lees voort en wonder waarom mense agter goud aanstroom na ’n onherbergsame gehuggie waar daar glo skaars enige water is.
Later die aand, ná Ma-Fytjie haar vir die nag geskik het, lê Deborah nog na die flikkerende kerspit en kyk. Half aan die slaap dink sy weer aan die plek met die naam Johannesburg. Sy probeer haar dit inbeeld: ’n dorpie tussen kliprantjies met te veel mense. ’n Barre vlakte waarop wit tente oral paddastoel.
Maar uiteindelik is dit Vlam wat haar gedagtes oorheers. Net môre sal sy die belangrike gebeurtenis in haar dagboek aanteken: Op die 16de September 1886 het Pa vir my Vlam present gegee … Sy raak aan die slaap met ’n glimlag om haar mooi, jong mond.
Hoofstuk 2
Kurt Gottfried Mannheim se leeuekop buig oor die brief uit die dekaanskantoor van die universiteit van Oxford wat hy pas ontvang en gelees het. Met misnoeë op sy gesig soek hy na die datumstempel. 30 Junie 1887. Dit het meer as vier maande geneem om Johannesburg te bereik.
Die enkele vel deel Kurt beleef mee dat sy seun, Karl Mannheim, versoek is om die universiteit vanweë onbetaamlike gedrag te verlaat.
Geskors! Vernedering en woede brand in Kurt se bors. Hoeveel keer in die verlede moes hy nie al sy seun se kastaiings uit die vuur krap nie?
Hy kom orent agter die olmhoutlessenaar wat onvanpas lyk in die byna Spartaans gemeubileerde sinkkantoortjie van Mannheim Enterprises. Sy skouers is geboë. Ingedagte kies hy koers na die deur wat uitloop op ’n smal veranda.
Met oë wat weinig waarneem, betrag hy die myners wat ’n swaar ertstrollie op die blinkende ysterspoor nader sleep. Die span Zoeloes wat hy twee maande gelede in Natal gaan werf het, sing ’n eentonige beurtsang wat hy nie verstaan nie. Die sweet blink op die donker, gespierde lywe wat krom beur aan die swaar massa van die vrag gouderts.
Goud. Sy goud.
Hy het grond opgekoop lank voor die spul rowe snuf in die neus gekry het omtrent die ryk rif van die Witwatersrand.
Hy onthou die gevoel van onrus destyds. Het hy moontlik ’n oordeelsfout begaan met sy spekulasies? Was hy ’n gek om die stories te glo van die Duitse prospekteerder, Carl Lausch, wat hy in Kimberley raakgeloop het?
Drie jaar lank het die gerugte dag vir dag gewissel van blote versinsels oor towergoud tot legendes oor onontginde rykdomme wat net wag om blootgelê te word.
Kurt het ná sy gesprek met Lausch die risiko geneem en plase begin aankoop. Eers was dit Langlaagte en Rietfontein, daarna het vier ander gevolg. Grond was in daardie dae betreklik goedkoop.
Toe begin die gewag.
Die plase het gaandeweg verwaarloos. Onkruid het deur die misvloere van die verlate opstalle opgekom en saadgeskiet. Kurt se ongemak het toegeneem, nie soseer oor die geld wat hy moontlik kon verloor nie, maar omdat hy nie die moontlikheid kon verduur dat hy dalk ’n oordeelsfout begaan het nie.
Kort voor Desember het hy in sy kantoor in Kimberley gehoor van ’n suksesvolle nuwe jong geoloog, George Harris. Hy het Harris dadelik laat opspoor en hom oorgehaal om op die Mannheim-grond te kom prospekteer.
Skaars ’n maand later kom Harris opgewonde by Kurt aan met bonkige mineraalmonsters, ruimskoots gestreep met die edelerts. Lausch se teorie is bevestig! Die gouderts op Kurt se plaas, Langlaagte, was van ’n ongeëwenaarde ryk gehalte. Die geheime rykdom van die Witwatersrand is ontdek.
Kurt was tevrede. Sy Midas-instink het hom vir die soveelste keer nie in die steek gelaat nie. Van jongs af het hy in die ruwe skool van oorlewing waarin hy gebore is, geleer dat oordeelsfoute ’n luukse is wat hy hom nie kan veroorloof nie. Daarom is hy wat hy vandag is: ’n baie ryk man.
Afgesien van sy belang in sy goudmyne, is daar die Mannheim Enterprises-aandele in die Krupp-wapenfabriek in Duitsland, wat tans deur die Bank van Berlyn vir hom behartig word. En verder is daar die florerende klerefabriek in Aachen.
Kurt frons. Hy oorweeg dit in hierdie stadium sterk om die fabriek te verkoop. Kort gelede het hy juis ’n goeie aanbod daarvoor ontvang. Aachen is ’n gedeelte van sy verlede wat hy wil toesluit soos mens ’n grafkelder toesluit ná jy iemand daarin weggelê het. Dit was daar waar hy sy eerste fortuin gemaak het.
Dit is ook daar waar Kurt,
