tik-ja, tik-ja,” sê die Oupahorlosie toe hy klaar geslaan het.
Katrientjie kruip saggies uit die bed en by die deur uit, en toe staan sy op die bont tapyt langs die eetkamertafel. Die Oupahorlosie is nou net so groot soos sy, en sy ou wit gesig lyk net soos een wat stilletjies lag, maar Katrientjie staan nou net soos hy altyd staan, so en asemhaal en luister.
“Katrientjie,” sê hy, net soos een wat stilletjies praat, “jy het gewens om my ure te sien, maar hier agter my gesig is baie ure, en wat moet ek jou wys?”
“Watse baie ure, Oupatjie?” vra Katrientjie, ook soos een wat stilletjies praat.
“Ou ure van lankal, en nuwe ure van nou, en blink ure van mooi dinge en vaal ure van lelike goed. Ek moet hulle almal volmaak en ek moet hulle almal bêre,” sê Oupahorlosie.
“Ag, wys my ’n ou uur, Oupatjie, ’n ou uur van lankal en ’n blink uur van mooi dinge,” sê Katrientjie. “Wys my die uur toe Oupatjie van die anderland af oor die see na ons land toe gekom het.”
“Nee, Katrientjie,” sê die Oupahorlosie en dit lyk of hy sy kop ook swaai, “dit kan ek jou nie wys nie, want dit was leë ure. Ek het toe mos stilgestaan en nog nie die ure volgemaak en weggebêre nie.”
“Maar al die ure wat so vol word en agter Oupatjie se gesig weggebêre kom, word hulle nie te baie nie? Die kassie is so klein,” sê Katrientjie, en sy maak haar nek krom om agter Oupatjie se gesig te loer na die bêrekassie.
Oupatjie lyk weer soos een wat stilletjies lag. “Maar Katrientjie,” sê hy, “kyk hoe baie, baie ure het jy om elke dag weg te bêre. Jy het die eerste uur as dit nog donker is en die ou kapokhaantjie raas met sy dun stemmetjie naby die appelkoosboom. Jy het die uur as die son stadig oor die donker berg begin uitglip en jy saggies stoep toe draf om te gaan kyk. Jy het die uur as Tina Tierat jou skoon rokkie bring om aan te trek en sy sing vir jou van die bokkie met die wipstertjie en die snoetjie wit soos room! En jy het al die oggendure as jy speel, onder die akkerbome en teen die skuinste waar Pa die olyfboord geplant het, en die middagure as Ouboet huis toe kom uit die skool en jou leer tel en letters lees, en die uur as die son ondergaan – kyk, Katrientjie, kyk hoe baie ure van baie dae het jy wat jy moet wegbêre, almal in jou koppie, en kyk hoe klein is jou ou koppie.”
Katrientjie vat aan haar kop, al in die rondte om haar kop vat sy, tussen die krulle deur. Dis regtig nie ’n baie groot kop nie.
“Maar, Oupatjie,” sê sy, “wys my nou regtig een van die ure agter Oupatjie se gesig, asseblief, Oupatjie. Wys my die uur toe Oupatjie en die goue pond van Ma se borsspeld saam met die wa Vrystaat toe gery het. Dit was ’n blink uur.”
“Tik-ja, tik-ja,” sê die Oupahorlosie, en dit lyk of hy niks weer gaan praat nie. Katrientjie gaan sit op haar hurke styf teen sy bruin houtkassie, trek haar nagrokkie oor haar knieë en luister, luister net dat hy weer iets moet sê. Teen die eetkamerruit tik ’n akkertakkie van die nagwind, en teen die berg hoe-hoe ’n uiltjie. Toe voel dit of die Oupahorlosie ’n krakie gee.
“Ek moet eers daardie uur agter uit my kas uit vorentoe laat kom,” sê hy, “want hy lê darem baie ver agter, Katrientjie, die uur toe die goue pond en ek saam Vrystaat toe gery het.”
“Hoekom het Oupatjie en die Oom Paul-pond dan Vrystaat toe gery?” vra Katrientjie, en sy dink: Dalk sê Oupatjie ook soos Ma: “Maar, my duifie, die ou storie ken jy mos lankal!” Maar die Oupahorlosie het haar seker nie eers gehoor nie, want hy begin sommer vertel.
“Ek het lank en goed gestaan in die groot huis daar ver in Transvaal. Ou-ou-Oupa se huis was dit. Elke oggend en elke aand het hy voor my kom staan en gekyk of ek nog goed loop en reg staan, en elke week het hy my opgewen. Ek het nooit een slag gaan staan en leë ure gehad nie. Toe kom staan hy eendag voor my met sy kierie en hy kyk lank na my, maar hy wen my nie op nie, hy kyk net. Ek tik-tak, tik-tak maar, en af en toe gee ek ’n krakie. Toe sê hy saggies: ‘Ja, ou matie, ek dink ek stuur jou maar vir die klein Katerina terwyl die kans nou daar is. Ek wil graag hê jy moet eendag by haar woon.’ Net so sê hy, en hy draai om en stap weg.”
“Maar dis mos ek, Oupatjie! Die klein Katerina, dis ek, Ouma Vrystaat sê altyd vir my so!” sê Katrientjie en sy gee ’n wippie op haar hurke.
“Ai, Katrientjie, jy praat van vandag se dag en vandag se klein Katerina, maar kyk, ek praat van ou, ou, óú dae se dag en ou, ou, óú dae se klein Katerina. Weet jy wie was toe die klein Katerina? Ouma Vrystaat self. Daardie ou-ou-Oupa was haar oupa wat in Transvaal gewoon het, maar sy het by haar pa en ma in die Vrystaat gewoon op Klipplaat, daardie plaas met die doringbome en die spruit waar jy nou nog vir haar gaan kuier. Jy was toe mos nog nie daar nie en Ma en Pa ook nie.”
“Maar wie se Ouma Vrystaat was sy toe?” vra Katrientjie met haar oë sommer baie groot en rond.
“Sy was nog nie ’n ouma nie, Katrientjie, sy was maar nog ’n klein Katerina en net so groot soos Ouboet, so groot was Ouma Vrystaat toe. Sy was daardie ou-ou-Oupa se klein Katerina, en nou is jy haar klein Katerina,” sê die Oupahorlosie.
“Was daardie ou-ou-Oupa baie lief vir die klein Katerina?” vra Katrientjie, sommer net oor sy wil voel Ouma Vrystaat is baie lief vir haar.
“Baie lief was hy vir haar, daarom het hy my vir haar gestuur toe die transportwa van die Vrystaat af Transvaal toe gekom het,” sê die Oupahorlosie.
“Hoekom het hulle jou nie in ’n kis gepak met baie strooi en met die trein gestuur nie, Oupatjie? Ouma Vrystaat het jou so hiernatoe gestuur, sê Ma altyd, in ’n kis met baie strooi.”
“Maar, Katrientjie, in die ou, ou, óú dae was Ma nog nie daar nie en jy was nog nie daar nie en die treine was nog nie daar nie. Die ossewaens moes al die goed heen en weer ry.”
“Wie was almal op die transportwa van die Vrystaat af?” vra Katrientjie.
“Ouma Vrystaat se pa en Ouma Vrystaat se ouboet Pietman en Tabo, die touleiertjie, en ou Aron, sy pa. Dit het ek nie geweet toe hulle my oplaai nie, want toe het ek stilgestaan en my ure was weer leeg. Maar die eerste aand toe hulle stilstaan by ’n uitspanning, het Ouma Vrystaat se pa en ou Aron my regop gelig in die watent en my opgewen, want Ouma se pa wou sien of ek nog kan loop. As ou-ou-Oupa dit moes gesien het, sou hy seker baie kwaad gewees het, want hy het my self mooi ingepak. Maar Ouma Vrystaat se pa was altyd nuuskierig en hy wou sommer die eerste aand al sien of ek nog kan loop.”
Toe bly Oupahorlosie weer stil en Katrientjie is so bang hy sal nie verder vertel nie dat sy glad nie wil roer nie, ook nie eers om haar knie wat jeuk te krap nie. Maar net toe die knie so jeuk dat sy regtig nie meer kan wag om te krap nie, gee Oupahorlosie ’n krakie en hy vertel weer:
“Dit was al sterk skemer oor die veld en oor die doringbome. Langs die wawiel het ’n lekker vuurtjie gebrand waar ou Aron besig was om water te kook. Toe hoor ek Pietman vertel saggies vir ou Aron dat die goue pond wat ou-ou-Oupa hom present gegee het, uit sy hempsak in die water geval het toe hy die ketel gaan volmaak het, en nou kan hy dit glad nie tussen die gras in die water kry nie. En as sy pa dit tog moet hoor!”
“Het ou Aron hom toe gaan help soek?” vra Katrientjie. Sy hou haar asem op van bang oor daardie goue pond wat weg is.
“Ou Aron het stilletjies gaan soek en Tabo het gaan soek toe Pietman en sy pa sit en eet, maar hulle kon dit glad nie kry nie. Toe Pietman en sy pa die aand onder die
