ұстай алатын, жұмыс жиналысын өткізетін, ұжымды тыныштандыратын адам болуы керек. Бизнес бір орнында тоқтап тұрмауы үшін басқа фирманың контрагенттерімен жаңа келісімшарттар жасап, жұмысын жалғастыруы керек.
Ең қауіпті және кең таралған қызметтің бірі – мемлекеттік сатып алу шартын орындау болып табылады. Бұл жағдайда бюджет қаражатын жымқыру жайлы сөз қозғап отырмыз. Сондықтан сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы тез және кәсіпкердің қатысуынсыз жүргізіледі.
Мемлекетпен, ұлттық компаниямен жасалған келісімшарт бюджеттік ақшалай қаражатты төлеуді көздейтіндіктен, сотқа дейінгі тергеп-тексеру тапсырыс берушінің өтініші болмаған жағдайда да жүргізіледі, мысалы, қылмыс белгілерін анықтау туралы баянат негізінде орын алуы мүмкін. Осылайша, бір жағынан, бюджет қаражатын қорғау өте маңызды, өйткені әлеуметтік төлемдер солардың есебінен жүзеге асырылады. Бірақ екінші жағынан, бюджет қаражатына қатысты іс бойынша азғантай күдік тудыратын айқын айыптау жақтылық меншіктің барлық нысандарын бірдей қорғауды белгілейтін Қазақстан Республикасының Конституциясына қайшы келеді.
Тәжірибемде менің клиентім, құрылыс компаниясының директоры, бюджет қаржысын жымқырды деп айыпталған жағдай болды. Істің мән-жайын түсінбестен тергеуші тергеу барысында қарт адамды түрмеге жапты және жымқыру туралы істі сотқа жіберді. Істің мәні былай болған: құрылыс компаниясы бірнеше құрылыс келісімшарттарын алған. Біреуі директордың өзі салған аурухананың құрылысына, екіншісі тазарту қондырғыларының құрылысына қатысты болды, оған клиенттімнің ешқандай қатысы жоқ, өйткені оны қаржы директоры екі шетелдік инженермен бірге жасаған. Сотта ондаған куәгерлер, компания қызметкерлері клиенттің тазарту құрылыстарымен айналыспағанын растады. Оның үстіне ақша қаражатын ішкі жағдайға бөлуге жетекшілік еткен қаржы директоры болған, ал менің клиентім тек жалақы алып отырған. Сондай-ақ сотта орындалған жұмыс актілеріне қол қойған тапсырыс беруші әкімдік өкілдерінен жауап алынды. Олар клиентімді танымайтынын, оны ешқашан көрмегенін және барлық істерді қаржы директорымен шешкенін хабарлады. Жалпы алғанда, сот директордың әрекетін қаржы жымқырудан қызметтік міндеттерін жауапсыз орындау санатына жатқызып, бас бостандығынан айырумен байланысты емес жаза тағайындады. Бұл әділ де заңды үкім болды, өйткені директор шын мәнінде орындалған жұмыс актілеріне ол жерге бармастан, орындалуын тексерместен, іс сотта қаралғанға дейін қайтыс болған, қаржы директорына сеніп қол қойған. Осылайша, клиентім компанияның тапсырыс беруші алдындағы міндет- темелерінің дұрыс орындалуын тексеруге міндетті басшы ретінде өз міндетін орындамаған.
Жалпы кәсіпкердің мемлекеттік сатып алуға байланысты қарым-қатынасы орыс рулеткасына ұқсайды. Қашан келіп тиетіні белгісіз. Бұл бір жылдан кейін немесе үш жылдан кейін болуы мүмкін.
Тәжірибемде қылмыстық іс қозғалғанға дейін үш мыңнан
