qurmağa başladım. Birinci iki il əkib-becərdiyim dolanışığıma güclə çatırdı. Üçüncü il qonşumla birgə sahənin bir hissəsində tütün əkdim və yaxşı pul qazandım.
Amma mənim gördüyüm işlər xəyalı ilə yaşadığım arzularıma zidd idi. Öz-özümə düşünürdüm ki, mən bu işlərlə İngiltərədə də qalıb məşğul ola bilərdim. Öz dostlarımın, tanışlarımın arasında yaşayardım. Məni xilas etmiş dostuma Londonda olan pulum barədə danışdım. O isə mənə həmin pulun yarısına mal aldırmağımı tövsiyə etdi. Özü isə həmin malları Londondan Braziliyaya gətirəcəyinə söz verdi. Londondakı tacir dostuma məktub yazıb pulumun yüz funtuna mal almağı və kapitana çatdırmağı xahiş etdim.
Kapitanın gətirdiyi malları satıb böyük qazanc əldə etdim.
Fırtına
Mən Braziliyada dörd il yaşadım. İşlərim çox yaxşı gedirdi. Yerli dili öyrənmişdim. Plantasiya qonşularımla, habelə San-Salvadordan olan tacirlərlə ünsiyyət qurmuşdum. Onlarla görüşəndə Qvineya sahillərinə etdiyim səfərlərdən, orada xırdavat, bəzək şeylərinin necə yaxşı satıldığından, hətta Braziliyada işlətmək üçün ucuz qiymətə qul almağın da asan olduğundan söhbətlər edirdim. Mənim bu söhbətlərimdən sonra tacirlərdən üç nəfər bir gün mənim yanıma gəldi. Bildirdilər ki, Braziliya plantasiyalarında işçi qüvvəsinə böyük ehtiyac var. Buna görə də Qvineya sahillərindən qul gətirmək üçün gəmi göndərmək istəyirlər. Mənim bu işi öz öhdəmə götürməyimi istəyirdilər. Əvəzində isə mən heç bir yolpulu xərcləməyəcəm, gətirdiyimiz zənci qulları isə aramızda bərabər böləcəyik.
Əslində, mənim kimi uğurlu plantasiya sahibi üçün bu təklifi qəbul etmək ağılsızlıq idi. Lakin öz bədbəxtliyimə imza atmaq, görünür, mənim alnıma yazılıbmış.
1659-cu il sentyabrın 1-də yenidən dənizə çıxdım. Mən düz səkkiz il bundan əvvəl – o uğursuz gündə ata-anamdan xəbərsiz evdən getmişdim.
Əvvəlcə işlərimiz yaxşı gedirdi. On iki gün yol getdikdən sonra ekvator xəttini keçdik. Elə bu zaman gözlənilmədən bərk külək qalxdı. Biz artıq gəmini idarə edə bilmirdik. Külək bizi istədiyi səmtə aparırdı. Bu dəhşətli küləklə bərabər, tropik qızdırma da bizi əldən salmışdı. Matroslardan biri qızdırmadan öldü, ikisini isə göyərtədən dalğalar yuyub apardı. On ikinci gün fırtına sakitləşməyə başladı. Kapitan bildirdi ki, gəmi zədələnib, su keçirir. O, Braziliya sahillərinə qayıtmağımızı məsləhət görürdü. Mən isə bu fikirlə razılaşmadım. Xəritədə Amerika sahillərinə nəzər salaraq Barbados adalarına tərəf getməyi qərara aldıq. İstiqaməti dəyişib şimal-qərb tərəfə getməyə başladıq. Lakin az keçməmiş ikinci fırtınaya düşdük. Dalğalar bizi qərbə tərəf aparırdı. Artıq bizim salamat geriyə qayıtmaq ümidimiz yox idi. Birdən kimsə "Torpaq!" deyə qışqırdı. Harada olduğumuzu bilmək üçün kayutdan çıxmaq istəyəndə dalğalar qüvvətlə göyərtəyə hücum çəkdi. Biz yenidən kayutlarda gizlənməyə məcbur olduq.
Gəmi saya oturmuşdu. Lakin dalğalar elə böyük idi ki, hər an gəmini qumdan çıxarıb suya qərq edə bilərdi. Biz canımızı qurtarmaq haqqında düşünürdük. Gəmidə yalnız bircə qayığımız var idi. Onu çətinliklə suya endirdik. Gəmidə olan on bir nəfərin hamısı qayığa doluşdu. Biz edama aparılan adamlar kimi ümidsizliklə avar çəkirdik. Külək və dalğalar bizi qovur, biz isə Allahın mərhəmətinə sığınaraq avarlara güc verirdik. Mənim hesablamalarıma görə, gəmidən təxminən dörd mil aralanmışdıq. Birdən dağ böyüklükdə bir dalğa arxa tərəfdən qayığımızın üstünə gəldi. Bir an içində qayıq çevrildi, biz "İlahi!" çığırmağa macal tapmamış suyun dibinə getdik.
Suya qərq olarkən məni bürümüş qorxu və təlaşı təsəvvürə gətirmək mümkün deyil. Üzməyi yaxşı bacarsam da, mən özümü ələ alıb suyun üzərinə çıxa bilmirdim, az qalırdı boğulum. Bu an dəhşətli dalğa məni ağuşuna alıb sahilə doğru xeyli apardı və qumun üstünə atdı. Çoxlu su udduğumdan bir müddət yarımcan hala düşmüşdüm. İkinci dalğa gələnə kimi yerimdəcə sərilib qaldım. Sonra bir az nəfəs alıb özümə gəldim, ayağa qalxıb sahilə tərəf yüyürməyə başladım. Amma arxadan gələn dalğalardan canımı qurtara bilmirdim. Nəfəsimi saxlayıb dalğaların belində sahilə üzməyə çalışırdım. Dalğalar məni yenə bir neçə dəfə haqladı və sahilə doğru xeyli apardı. Axırıncı dalğa isə məni elə bir qüvvə ilə qayaya çırpdı ki, az qaldım huşumu itirim. Ancaq tez özümü ələ alıb qayadan bərk yapışdım və növbəti dalğanın gəlib keçməsini gözlədim. Sonra qalxıb irəli qaçdım və dalğaların çata bilmədiyi bir yerdə göy otun üstünə sərildim.
Mən arxası üstə uzanıb göylərə baxaraq həyatımı xilas etdiyi üçün Tanrıya təşəkkür etdim. Sonra ayağa durub sahilə göz gəzdirdim. Sevincim birdən-birə yox oldu. Bütün yoldaşlarım məhv olmuşdu. Uzaqda saya oturmuş gəmimiz görünürdü. Mənim xilas olmağım bir möcüzə idi. Əynimdə quru bir şey yox idi. Nə yeməyə bir tikə çörək, nə də içməyə bir qurtum su var idi. Yanımda heç bir silahım da yox idi. Gecə düşəndə vəhşi heyvanların qorxusundan ürəyim tir-tir əsməyə başladı.
Şirin su tapmaq ümidi ilə bir qədər içərilərə doğru getdim. Xoşbəxtlikdən bir çeşmə tapıb suyundan doyunca içdim. Qayıdıb bir şam ağacının başına çıxdım. Orada yerimi rahatladım, tez də yuxuya getdim.
Adada yeni bir həyat
Mən yuxudan ayılanda artıq hava işıqlaşmışdı. Külək yatmış, dəniz sakitləşmişdi. Məni təəccübləndirən isə o idi ki, dalğalar gəmini qumdan çıxarıb sahilə xeyli yaxın gətirmişdi. İndi o, dünən dalğaların məni çırpdığı qayalığın yaxınlığında yırğalanırdı. Mən gəmiyə gedib ərzaq və lazım olan şeyləri götürmək qərarına gəldim.
Ağacdan düşüb ətrafı bir də gözdən keçirdim. İki millik məsafədə qayığımızı gördüm. Mən qayığa tərəf getmək istədim. Amma sahilin içərilərinə doğru uzanan körfəz yolumu kəsmişdi. Gəmiyə gedib çıxmaq mənim üçün daha vacib idi.
Günortadan sonra dəniz sakitləşmiş, sular çəkilmişdi. Məni dərin bir kədər bürüdü. Əgər biz gəmidə qalıb fırtınanın keçməsini gözləsəydik, hamımız salamat qalardıq. Özümü çox yalqız hiss etdim, hönkür-hönkür ağladım.
Necə olursa-olsun gəmiyə çıxmalı idim. Paltarımı soyunub üzə-üzə gəmiyə yaxınlaşdım. Çox çətinliklə gəminin böyründən sallanmış kəndirdən yapışıb yuxarı qalxdım. Gəmi deşilmişdi, özü də saya elə oturmuşdu ki, arxa tərəfi yuxarı qalxmış, burnu isə aşağı enmişdi. Ərzaq ehtiyatı arxada olduğundan islanmamışdı. Mən ciblərimi qurudulmuş çörəklə doldurub gəmini gəzə-gəzə yeməyə başladım.
Lazım olan şeyləri sahilə daşımaq üçün mənə qayıq lazım idi. Ehtiyac insanın ixtiraçılıq qabiliyyətlərini də artırır. Gəmidəki dor tirlərindən və taxtalardan möhkəm bir sal düzəltdim. Sonra mənə lazım
