gülümsədi.
– O, təbiətən qaradinməz adamdır.
– Həftədə üç-dörd dollara dolanan adam belə də olmalıdır. Gündüzlər işlə, gecələr oxu, əylənmə, gəzməyə çıxma… Bilirsiniz, mənim ona yazığım gəlir. O, cavan olub, başa düşməyib ki, həmin otuz minə görə bütün həyatını özündən oğurlayıb.
– Heç nəyə baxmayaraq, o, böyük adamdır. Həyat sübut edir ki, inadkar və iradəli adamlar öz tay-tuşlarından çox yüksəklərə qalxa bilirlər.
Qızın dedikləri onun həyat və gözəllik anlayışına uyğun gəlmirdi. Martin düşünürdü ki, mister Betler bu məhrumiyyət və məşəqqətlərə qadına məhəbbət naminə dözsəydi, yenə onu anlamaq olardı.
9
Martin dəniz səfərindən qayıdıb səbirsizliklə Kaliforniyaya çatmaq istəyirdi. O, səkkiz ay əvvəl bütün pulunu xərcləyib Solomon adalarında basdırılmış xəzinəni axtarmağa gedən gəmiyə işə girmişdi. Uzun və əbəs axtarışlardan sonra təşəbbüs baş tutmadı. Avstraliyada gəminin heyətilə haqq-hesabı çürütdülər, Martin isə San-Fransiskoya gedən gəmiyə işə girdi. Bu səkkiz ayda o, nəinki lazımınca pul qazanmış, hətta öz məşğələlərinə də vaxt tapmışdı.
O, indi matrosların danışığındakı səhvləri sezir, ürəyində onlara düzəliş verirdi. Qrammatikanı bitirəndən sonra lüğətə keçdi. Gündə iyirmi söz öyrənməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu.
Martin norveçli kapitanda təsadüfən Şekspirin külliyyatını gördü. Təbii ki, kapitan bu kitabları bir dəfə də olsun vərəqləməmişdi. Martin isə kapitanın alt paltarlarını yumağa razılıq verib, bu kitablardan istifadə etməyə icazə aldı. O, xoşuna gələn ayrı-ayrı parçaları asanlıqla yadında saxlayırdı.
Martin geri qayıdanda Rufa Sakit okeanın əzəmətini təsvir edəcəyini düşünürdü. Bu fikir onun qəlbində yaradıcılıq arzusu doğurdu: əsər yazacaq. O, Şekspir kimi şeir də, nəsr də, roman, oçerk, pyes də yazacaq. Bu yol birbaşa Rufun qəlbinə gedir. Axı ədiblər dünyanın nəhəngləridir. İldə otuz min dollar gəliri olan mister Betler hara, bu nəhənglər hara!
Bu fikir Martinin bütün varlığına hakim kəsildi. Yazmaq! Hər şeydən əvvəl dəfinə axtaranların sərgüzəştlərini təsvir edəcək. Rufa heç nə deməyəcək, hekayəni San-Fransiskoda çıxan jurnallardan birinə göndərəcək. Qız onun adını mətbuat səhifələrində görəndə həm sevinəcək, həm də heyrətlənəcək. O daha adi matros kimi dənizlərdə üzməyəcək, böyük əsərlər yazacaq, şöhrətlənəcək, adı dillərdə əzbər olacaq. Bütün bunları da Rufa görə, onun məhəbbətini qazanmaq xatirinə edəcək.
Martin Okləndə cibi pulla dolu qayıdıb, yenə Bernard Higginbotamın evindəki otağa çəkildi və işə başladı. Martin fasiləsiz şəkildə işləyib, üç günə oçerkini bitirdi. Sonra asan oxunsun deyə, iri hərflərlə üzünü köçürdü. Arada yazmağa yeni başlayan müəlliflər üçün qaydalara rast gəlib öyrəndi ki, ən yaxşı jurnallarda kiçik bir sütuna görə on dollar verirlər. Martin əlyazmanın hər sütununu on dollara vurdu – yüz dollar eləyirdi. O düşündü ki, bu, matrosluqdan qat-qat faydalı işdir. Üç günə yüz dollar! Bu qədər pul qazanmaq üçün o gərək üç ay dənizləri sərasər dolaşaydı.
Martin əlyazmasını iri bir zərfə qoyub “San-Fransisko icmalçısı”nın redaktoruna göndərdi. Elə bilirdi ki, redaksiyaya göndərilən yazılar dərhal nəşr edilir. Buna görə də oçerki cümə günü göndərdiyindən, bazar günü çıxacağını gözləyirdi. Başına artıq yeni fikir gəlmişdi: oğlan uşaqları üçün macəra səpkisində povest yazıb “Gəncliyin yol yoldaşı” həftəliyinə göndərsin.
Bir dəfə Martin balina ovlayan gəmidə Arktikaya səfər etmişdi; səfər müddəti üç il nəzərdə tutulsa da, gəmi fəlakətə uğradığından altı aya başa çatmışdı. Təxəyyülü güclü idi, yalnız gördüyü şeylərdən yazmağa üstünlük verirdi. Cümə ertəsi min sözdən ibarət birinci hissəni artıq yazıb qurtarmışdı.
Bazar günü səhər tezdən qəzet alıb bir neçə dəfə diqqətlə nəzərdən keçirdi, sonra büküb yerinə qoydu. Yaxşı ki, yazıçılığı barədə heç kimə deməmişdi. Fikirləşdi ki, yəqin, göndərilən yazıları elə də tez çap etmirlər.
Səhər yeməyindən sonra yenə povestlə məşğul oldu. Şər qarışana qədər yazır, sonra kitabxanaya gedir, kitabxana bağlanana qədər həftəlik və aylıq jurnalların arasında eşələnirdi ki, görsün necə şeirlər, hekayələr, povestlər naşirlərin xoşuna gəlir. Hər gün üç mindən çox söz yazırdı.
Cümə günü axşam povestini yazıb bitirdi. Povestdə iyirmi bir min söz vardı. Demək, dörd yüz iyirmi dollar alacağı vardı. Ömründə əlinə bu qədər pul birdən gəlməmişdi. Hətta bu qədər pulu nəyə və necə xərcləməyi də bilmirdi; geyim-kecimə, qəzet və jurnallara abunə yazılmağa xərcləyəcəyinə qərar verdi. Artıq qalan pula da Hertrudaya xidmətçi tutar, Meriyenə velosiped alar.
Martin qalın əlyazmanı “Gəncliyin yol yoldaşı” redaksiyasına yollayıb, ertəsi gün Rufgilə getdi.
Əvvəldən zəng etdiyi üçün onu Ruf özü qarşıladı. Onun yeni kostyumu Rufun gözündən qaçmadı. Bu dəfə şalvarı əyninə yaxşı oturmuşdu. Bu, Martinin sifarişlə tikdirdiyi ilk kostyum idi. O bu geyimdə daha zərif və boy-buxunlu görünürdü. Bundan başqa, oğlanın əlində kepka əvəzinə yumşaq bir şlyapa vardı.
Rufu daha çox Martinin danışığındakı dəyişiklik sevindirdi. O həm çox sərbəst, həm də dürüst danışırdı. Daha özünü Rufun yanında yad adam kimi hiss etmir, ancaq yenə də çox ehtiyatla tərpənirdi.
Martin qazanmaq və oxumağı davam etdirmək üçün yazmaq planından danışdı. Lakin Ruf buna şübhə ilə yanaşıb onu məyus etdi.
– Bilirsinizimi, ədəbiyyat da sənətdir, – Ruf dedi, – gərək əvvəlcə üç il, bəlkə də, beş il oxuyub-öyrənəsən.
– Yaxşı, nə məsləhət görürsünüz? Amma bir şeyi də nəzərə alın ki, yaza biləcəyimi, həqiqətən, duyuram, – Martin inamla dedi.
– Yazıçı olub-olmayacağınızın dəxli yoxdur, lakin mütləq oxumalısınız. Ona görə əvvəlcə məktəbə getməlisiniz. Onda yazıçılığı da davam etdirə bilərsiniz.
– İstər-istəməz davam etdirməli olacağam.
– Axı nə üçün? – qız narazı halda dedi. Martinin inad etməsi onun xoşuna gəlmədi.
– Çünki bunsuz mümkün olmayacaq. Axı mən yeməliyəm, kitab almalıyam, geyinməliyəm.
– Həmişə bunu unuduram, – qız gülə-gülə dedi, – ancaq sizdə yaxşı cəhətlər çoxdur, mən istərdim ki, bunlar daha da yaxşı olsun.
Ruf
