olmadığını, onun artıq kiminsə, başqa yad bir adamın hakimiyyəti altında olmasını, özünü və bütünlüklə ona, Mityaya mənsub edilməli olan məhəbbətini kiməsə, başqa bir adama verdiyini hər bir yeni gün daha şiddətlə, daha dəhşətlə sübut etdiyi üçün dünyada hər şey ona lüzumsuz, iztirablı görünürdü.
Gecələr o, demək olar, yatmırdı. Bu aylı gecələrin gözəlliyi misilsiz idi. Süd kimi ağaran bağ dərin sükuta qərq olmuşdu. Nəğmələrin şirinlik və zərifliyinə, onların saflığına, dəqiqliyinə, ahəngdarlığına görə bir-biri ilə yarışan gecə bülbülləri nəşədən halsızlaşaraq ehtiyatla oxuyurdular. Sakit, zərif, tamam solğun ay isə bağın üzərində alçaqda dayanmışdı, həm də mavimtraq buludların xəfif, misilsiz füsunkar titrəyişi onu daim müşayiət edirdi. Mityanın yatdığı otaqda pəncərələrə pərdə salınmamışdı, bağ da, ay da bütün gecə pəncərələrdən görünürdü. Hər dəfə gözünü açaraq aya tamaşa edəndə elə o saat, divanə kimi, fikrən: “Katya!” – deyə səslənirdi. Həm də bu adı elə vəcdlə, elə bir iztirabla çəkirdi ki, özü də dəhşətli heyrətə gəlirdi. Doğrudan da, ay ona Katyanı nəylə xatırlada bilərdi, amma ki xatırlatdı, nəyləsə xatırlatdı, hər şeydən təəccüblüsü isə bu idi ki, nəsə əyani surətdə xatırlatmışdı! Bəzən isə o, sadəcə, heç nə görmürdü: Katyanı arzulaması, Moskvada aralarında baş verən əhvalat onun varlığına elə qüvvətlə hakim kəsilirdi ki, bütün bədəni qızdırmalı kimi tir-tir əsir, özü də Allaha yalvarırdı ki, – heyhat, həmişə də əbəs yerə! – Katyanı özü ilə yanaşı, bax bu yataqda, heç olmasa, yuxuda görsün. Bir dəfə qışda Mitya Katya ilə birlikdə Sobinovla Şalyapinin iştirak etdikləri “Faust”a tamaşa etmək üçün Böyük Teatra getmişdi. Həmin axşam hər şey ayaqlarının altında açılmışdı: adam çox olduğu üçün artıq bürkülü və ətir saçan işıqlı dərin uçurum da, geyinib-kecinmiş, bəzək-düzəkli adamlarla dolu olan lojaların qırmızı məxmərli, zərli mərtəbələri də, bu uçurum üzərindəki nəhəng çilçırağın mirvari kimi parıltısı da, uzaqda, aşağıda, kapelmeysterin yellənən qolları altında süzülən uvertüranın gah dəhşətlə gurlayan, gah da son dərəcə zərif və kədərli sədaları da: “biri var idi, biri yox idi, Fulada rəhmdil bir kral var idi…” – nə üçünsə ona valehedici görünürdü. Bu tamaşadan sonra Mitya aylı gecənin bərk şaxtasında Katyanı Kislovkaya ötürərək Katyagildə xüsusilə çox qaldı, öpüşlərdən xüsusilə yorulmuş, məst olmuşdu. Katyanın gecələr hörüyünə bağladığı ipək lentini özü ilə apardı. İndi, həmin iztirablı may gecələrində Mitya elə bir vəziyyətə düşmüşdü ki, öz yazı masasının siyirməsində saxladığı bu lent haqqında da sarsılmadan düşünə bilmirdi.
Gündüz isə yatırdı, sonra da atlanıb dəmiryol stansiyası ilə poçt olan kəndə yollanırdı. Havalar xoş keçirdi. Yağışlar yağır, tufanlar baş verir və leysan olurdusa da, sonra yenə də bağlarda, zəmilərdə və meşələrdə öz təcili işini fasiləsiz surətdə icra edən qızmar günəş parlayırdı. Bağda ağacların çiçəkləri soluxub tökülürdüsə də, yaşıllıq olduqca sıxlaşır və qalınlaşırdı. Meşələri artıq saysız-hesabsız çiçəklər, hündür ot bürüyürdü; meşənin yaşıl don geymiş dərinliklərində bülbüllərlə ququ quşları ara vermədən oxuyurdu. Tarlalar daha çılpaq deyildi – onları taxılların müxtəlif zəngin cücərtiləri örtmüşdü. Mitya bütün gün vaxtını bu meşələrdə və tarlalarda keçirirdi.
Hər səhər eyvanda, yaxud da həyətin ortasında bikar dayanıb kovxanın, ya da işçinin poçtdan qayıtmasını əbəs yerə gözləməkdən həddən artıq xəcalət çəkməyə başlamışdı. Bir də ki kovxanın və işçinin boş şey üçün səkkiz verst yol getməyə həmişə vaxtı olmurdu. Ona görə də poçta özü getməyə başlamışdı. Lakin o özü də daim evə Orlovda nəşr edilən bir qəzet nömrəsi, yaxud da Anyadan, Kostyadan gələn məktubla qayıdırdı. Onun iztirabları artıq son həddə çatmağa başlamışdı. Yollandığı tarlalarda meşələrin gözəlliyi, səadət bəxş edən mənzərəsi onu elə sarsıdırdı ki, sinəsinin harasındasa hətta cismani ağrı duymağa başlamışdı.
Bir dəfə ikindiçağı, poçtdan qayıdanda qonşunun köhnə parkdakı boş malikanəsindən keçirdi; park onu əhatə edən tozağacı meşəsi ilə birləşirdi. Mujiklər bu malikanənin əsas xiyabanına bayram prospekti deyirdilər. Mitya həmin xiyabanla gedirdi. Xiyaban iki cərgə nəhəng qara küknarlardan əmələ gəlmişdi. Başdan-başa qalın, sarı, sürüşkən iynəyarpaqla örtülmüş olan çox gözəl, qaranlıq enli xiyaban onun koridorunun lap qurtaracağındakı köhnə evə qədər uzanırdı. Sol tərəfdə parkın və meşənin arxasına enən günəşin qırmızı, quru və sakit şüaları bu koridorun alt tərəfinə gövdələrin arasından çəpəki işıq saçır, onun qızılaçalan iynəyarpaq döşənəyinə parlaq ziya səpələyirdi. Həm də ətrafda valehedici dərin sükut hökm sürürdü, – parkın bir başından o biri başınadək yalnız bülbüllər cəh-cəh vururdu, – hər tərəfdən evi dövrələyən küknar və jasmin kollarının qoxusu yayılmışdı, həm də Mitya bütün bunlarda kiminsə elə böyük, çoxdankı yad səadətini hiss etdi, qəflətən, çox böyük, köhnəlmiş eyvanda, jasmin kollarının arasında Katyanı öz gənc arvadı surətində elə dəhşətli, aydın şəkildə təsəvvürünə gətirdi ki, bütün sifətinin kağız kimi ağarmasını özü də duyaraq qətiyyətlə, bütün xiyabanı ağzına alan uca səslə dedi:
− Bir həftədən sonra məktub gəlməsə, özümü güllə ilə vuracağam!
Ertəsi gün yuxudan çox gec oyandı. Nahardan sonra eyvanda oturmuşdu, dizlərinin üstündə kitab var idi, səhifələrə baxa-baxa, aciz halda fikirləşirdi: “Poçta yollanım, yoxsa yox?”
Qızmar gün idi, ağ kəpənəklər isti otların üzərində, şüşə kimi parlayan gərməşov üzərində bir-birinin arxasınca cüt-cüt uçurdu. Mitya kəpənəkləri müşahidə edə-edə yenə öz-özündən soruşurdu:
− Yollanım, yoxsa bu biabırçı səfərlərin arasını birdəfəlik kəsim?
Dağın ətəyi ilə atlı kovxa darvazanın ağzında göründü. Ayğır belində əyləşən kovxa eyvana baxıb atı düz oraya sürdü. Yaxınlaşaraq atın başını çəkib dedi:
− Sabahınız xeyir! Hey kitab oxuyursunuz?
Gülümsəyib ətrafına nəzər saldı. Yavaşdan soruşdu:
− Ananız yatır?
Mitya cavab verdi:
− Mən bilən, yatır. Necə məgər?
Kovxa bir az susub birdən ciddiləşərək dedi:
− Nə demək olar, ağazadə, kitab yaxşı şeydir, amma hər şeyin vaxtını bilmək lazımdır. Siz niyə rahib kimi yaşayırsınız? Məgər arvad, qızlar azdırmı?
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен
