çıxdı: danışmaq, yaxud yubanmaq təhlükəli idi. Yoxsa Marfa asanlıqla fikrini dəyişə bilərdi.
GÜNƏŞ, QOCA VƏ QIZ
Qızmar günəşin meydan suladığı günlər idi. Torpaq da, ağaclar da od tutub yanırdı.
Quru otlar ayaq altında xışıldayırdı. Bircə axşamlar sərin düşürdü. Bax elə həmin axşamlarda iti axan Katun çayının sahilinə bir qoca çıxır, həmişə eyni yerdə – kökləri suya batmış ağacın qalın budaqlarından birində oturur və günəşin qürubunu seyr edirdi. Göydən dağların arxasına doğru enən günəş iri və qırmızı idi. Qoca heç qımıldanmırdı. Dizlərinin üstünə qoyduğu əlləri günəşdən qaralmış, qupquru və qırış içində idi. Dərin qırışlar üzünü də bürüyüb, gözləri nəm və donuqdur. Nazik boynu, balaca başı və çal saçları var. Göy rəngdə çit köynəyinin altından kürəyinin sümüyü çıxır.
Günlərin birində, qoca elə beləcə oturanda arxadan bir səs eşitdi:
– Babacan, salam!
Qoca başı ilə salam verdi.
Əlində yastı, balaca bir çamadan tutmuş qız yanında əyləşdi.
– Dincəlirsiniz?
Qoca yenə başını tərpətdi. Dedi:
– Dincəlirəm.
Qızın üzünə baxmadı.
– Olar, sizin üzünüzü köçürüm? – qız soruşdu.
– Necə yəni köçürəsən? – qoca anlamadı.
– Sizi çəkim.
Qoca bir müddət sükuta daldı, vərdişinə xilaf çıxmayıb günəşi seyr etdi, kirpikləri tökülmüş qırmızımtıl göz qapaqlarını qırpdı.
– Mən indi qəşəng deyiləm, – dedi.
– Niyə ki? – Qız azacıq özünü itirdi. – Heç də yox, babacan, siz qəşəngsiniz.
– Üstəlik də naxoşam.
Qız qocaya uzun-uzadı tamaşa elədi. Sonra ovcu ilə onun günəşdən qaralmış quru əlini sığallayıb dedi:
– Babacan, siz çox qəşəngsiniz. Düz sözümdür.
Qoca xəfif gülümsündü:
– Daha sənsən də, çək.
Qız öz çamadanını açdı.
Qoca ağzını ovucu ilə tutub öskürdü:
– Yəqin, şəhərlisən, hə? – soruşdu.
– Hə, şəhərliyəm.
– Yəqin, buna görə pul verirlər, hə?
– Baxır da. Qəşəng çəkəndə verirlər.
– Çalışmaq lazımdır.
– Çalışıram.
Susdular.
Qoca elə hey günəşə tamaşa edirdi.
Qız qocanın üzünə yandan baxıb çəkirdi.
– Babacan, buralısız?
– Hə, buralıyam.
– Elə burada doğulmusuz?
– Burada, burada.
– İndi neçə yaşınız var?
– Yaşımı deyirsən? Səksən.
– Oho!
– Hə, yaman çoxdur, – qoca razılaşdı və yenə xəfif gülümsündü. – Bəs sənin?
– İyirmi beş.
Ortaya yenə sükut çökdü.
– Yaman günəşdir! – qoca pəsdən səsləndi.
– Necədir ki? – qız anlamadı.
– İridir.
– A-a… Hə. Ümumiyyətlə, bura çox qəşəngdir.
– Hələ bir suya bax, gör günəşin şəfəqlərinə necə boyanıb… Hələ o biri sahildəkinə…
– Hə, hə.
– Elə bil qan qatmısan.
– Hə. – Qız o biri sahilə baxdı. – Hə.
Günəş Altayın zirvələrinə toxunub aramla mavi ənginliyə qovuşdu. O, dərinə getdikcə dağlar daha aydın mənzərə alırdı. Onlar sanki yaxınlaşırdı. Çayla dağların arasında qalan dərəni bürüyən qırmızımtıl toran da yavaşca sönükməyə başladı. İşıq öz yerini dağlardan ayrılıb yaxınlaşan dalğın kölgəyə verdi. Sonra günəş bütünlüklə Buburxan sıra dağlarının iti uclarının arxasında gizləndi və parlaq kürən yelpiyi yaşımtıl səmanı anındaca ağuşuna aldı. Bu mənzərə də uzun müddət sürmədi – şölələr sakitcə söndü.
– Günəş getdi, – qoca ah çəkdi.
Qız kağız vərəqlərini yeşiyə qoydu.
Bir müddət sakitcə oturub çayın şırıltısına qulaq kəsildilər.
Dərəni indi də duman başına aldı.
Yaxınlıqdakı meşədə hansısa gecə quşu ürkək-ürkək hayladı. Sahilin o biri tayından onun səsinə səs verdilər.
– Qəşəngdir, – qoca pəsdən dilləndi.
Qızsa tezliklə çoxlu hazır şəkillərlə sevimli şəhərinə qayıdacağını düşünürdü. Aralarında bu qocanın da şəkli olacaq. Dostu, istedadlı, həqiqi rəssamsa növbəti dəfə cinlənəcək: “Yenə qırışlar!.. Nə olsun ki? Sibirdə sərt iqlimin at oynatması və orada adamların çox işləməsi hər kəsə məlumdur. Guya indi sən nəsə kəşf eləmisən? Hə?..”
Qız istedad dağarcığı olmadığını bilirdi. Amma axı o bu qocanın necə çətin bir həyat yolu keçməsi barədə fikirləşir. Hələ bir əllərinə bax… Yenə qırışlar! “İşləmək, işləmək, işləmək lazımdır…”
– Babacan, sabah bura gələcəksiniz? – qız qocadan soruşdu.
– Gələcəm, – qoca cavab verdi.
Qız
