üçün Xəzərin hamar, tərtəmiz, inci qumlu sahilinə endilər. Axırıncı evə çatanda Qazi bəy atını saxladı. Atı Salehin yedəyinə verib sahilə düşməsini işarə etdi. Onu saxlayan xoş səslə oxunan bir nəğmə idi. Hasarın o biri üzündə üzünü görmədiyi bir qız nəğməni çırtmaq vura-vura oxuyurdu.
Araxçının yan qoyub,
Yan qoyub, bu yan qoyub.
Qapıdan keçən oğlan
Ürəyimə qan qoyub.
Şahzadə yaxınlaşıb daşların arasındakı deşikdən içəri baxdı. İlahi, insan əli nəyə qadirdir! Bu susuz, qumsal aləmin ortasındakı bu balaca həyət behiştin bir guşəsi idi. Həyətin tən ortasında bağara ilə işləyən bir quyu, quyunun ətrafında qızıl qumlar üstünə sərilmiş gömgöy meynələr, birmərtəbəli yastı-yapalaq evin səkisi boyu qızılgül və başqa çiçək kolları, qarşıda hasar uzunu alçaq əncir ağacları görünürdü. İplərə qağayı kimi ağappaq paltar yuyulub sərilmişdi. Quyunun yanında isə o – oxuyan həmin qız dayanmışdı. Qızın xınalı əlləri, xınalı ayaqları Şirvanın qayalarında, yosunlu daşlarında pərvaz edən kəkliklərin ayağı kimi al rəngdə idi. Bir cüt hörüyünü əl-ayağına dolaşmasın deyə belində tumanının lifəsinə sancmışdı. Əynində sadə çit köynək vardı, köynəyinin dəyirmi yaxasında mərcan qızarırdı.
Şahzadə hasar boyu yeriyib qapını axtarmağa başladı. Taxta qapı açıq idi. Qapı ağzında dayanıb qıza baxmağa başladı. Qəribə bir hiss qızı diksindirdi. Başını qaldırıb qapıya tərəf baxdı və oğlanı gördü. Qız, əlbəttə, şahzadəni tanımırdı. Amma geyimindən ali məqamlı bir adam olduğunu başa düşdü. Yəqin, zəvvardır, babasını axtarır, ev tutmaq, dincəlmək istəyirdi. Qız belə şeylərə alışmış şıxlar ailəsindən olduğundan özünü itirmədi, kəndli qızlarına xas olan bir cürətlə qonağın qarşısına çıxdı, xoşgəldin elədi. Cavanın nə istədiyini gözlədi. Cavan isə… gözəllik qarşısında özünü, bütün ətraf aləmi unutmuşdu.
Sükutu qız pozdu:
– Nə istəyirdin, qardaş?
– Bu kimin evidir? – şahzadə maraqlandı.
– Babam Şıx Kəbləlinin. İndi pirdə zəvvar gözləyir.
– Siz zəvvar saxlayırsınız?
– Əlbəttə. Bütün kəndimiz kimi, hamı şıxlar kimi.
– Onda bizim üçün çay tədarükü gör. İki nəfərik. Yoldaşım dənizə tərəf düşdü. İndi gələr.
– Onda mən də babama xəbər eləyim…
Oğlan sahilə enəndə arxadan səs eşitdi. Qız hasarın üstünə dırmanıb qonşu evdən kimi isə səsləyirdi:
– Xeyransa xala, ay Xeyransa xala!
– Nədir, Bibixanım?
– Xeyransa xala, Ağadayını göndər pirə. Babama desin ki, qonağımız gəlib.
«Demək, adı Bibixanımdır, – şahzadə düşündü. – Yox, sənin adın Sultanım xanım olacaq. Sən mənim sultanım olacaqsan. Yoxsa bu gen dünya mənə dar gələr».
Şahzadə sahilə endi. Nədim Saleh atları yan-çidar edib buraxmış, özü də dənizin dumduru suyunda əl-üzünü, ayaqlarını yuyub oturmuşdu.
– Dur bir hazırlaş, – şahzadə gülərüzlə dedi. – Mən də əl-ayağımı yuyum, qonaq gedəcəyik.
– Hə, bu başqa məsələ…
– Ancaq unutma: biz zəvvarıq!
Onlar həyətə yaxınlaşanda Şıx Kəbləli qapının önündə dayanıb intizarla gözləyirdi. Görünür, çoxdan zəvvarı olmamışdı. Kişi cavanları, əsl dindar zəvvara oxşamasalar da, səmimi qarşıladı.
– Ziyarətiniz qəbul olsun, ağalar! Bibi mətləbinizi versin!
– Allah ağzınızdan eşitsin.
Həyətdəki tut ağacının altına palaz döşənmiş, süfrə salınmışdı. Süfrəyə çaydan, doşab, əncir riçalı, tut qurusu, pendir, yağ, təndir çörəyi qoyulmuşdu. Bunların hamısında təmizlik və səliqə-sahman var idi.
Baba Şıx Kəbləli çaydandan fincanlara çay süzüncə Bibixanım tavada bişirdiyi qayğanağı ortaya gətirdi.
Qız az sonra onların hərəsinə üzündə qızılı yağ üzən bir kasa yaşılımtıl dolma suyu və nimçədə bir düzüm dolma gətirdi. Şahzadə ömründə belə ləzzətli dolma yeməmişdi.
1501-ci ilin baharında şeyx oğlunun Arazdan bu yana keçməyinin xəbəri çıxdı. Deyirdilər ki, şeyx oğlu babası Şeyx Cüneydlə atası Şeyx Heydərin qanını Şirvanşah Fərrux Yasar ibn İbrahim Xəlilullahdan almaq üçün gəlir. Bunu eşidən Fərrux Yasar: «Əgər buralara gəlib çıxsa, o da atası kimi öz payını alacaq», – dedi. Gah Mahmudabad, gah da Şirvanın Gülüstan, Fit tərəflərində döyüşlərin gücləndiyi sorağını alan Fərrux Yasar Gülüstanda müdafiəyə çəkilmiş qoşununa köməyə getdi. Bakı qalasının müdafiəsini oğlu Qazi bəyə həvalə etdi. Hələ də şeyx oğlunun qüvvəsindən bixəbər idi. Az müddətdə qələbə çalıb qayıdacağına inanırdı.
Şeyx oğlunun kimliyini, bu xəbərlərin nə qədər doğru, nə qədər yalan olduğunu bilmək üçün bir neçə il əvvələ qayıtmaq lazımdır.
Zənbil içində keçən gün
Lahican bağları körpə İsmayılın çox xoşuna gəlmişdi. Burada bir qədər dinclik tapmışdı. Yeddi yaşı olmasına baxmayaraq yaşlı insan ömrünün dözə biləcəyi bəlalara dözmüşdü. Odur ki yaşıdlarına nisbətən çox böyümüşdü. İndi Lahicanda, Gilan hakimi Mirzəlinin sarayında özünü sərbəst hiss etməyə başlamışdı. Bu sərbəstliyin özü də nisbi idi. Hər dəfə saray ətrafında naməlum adam görünən kimi onu gizlədirdilər. Xırdaca ürəyi döyünə-döyünə pənahgahlara gedir, nə zaman çölə çıxarılacağını gözləyə-gözləyə orada oturur, heç bir zaman ayrılmadığı kitablarını oxuyurdu. Bayıra çıxarılan kimi balaca qılıncını, nizəsini, ox və kamanını işə salır, Mirzəli hakimin və başqa xanzadələrin oğulları ilə birlikdə hərbi təlim keçirdi. Bu təlimlər onun üçün yeddi yaşlı uşağın oyunlarını əvəz edirdi.
Bütün «oyunlar» onun xoşuna gəlsə də, çəkdiyi keşməkeşlərin acılarını unutdura bilmirdi. Atası Şeyx Heydər Dağıstanda – Şirvan sərhədlərində öldürüləndən sonra Ərdəbil sufiləri xeyli zəifləmişdi və buna görə də Uzun Həsənin oğlu Sultan Yaqub Ərdəbili asanlıqla ələ keçirə bilmişdi. İsmayıl atasını xatırlamırdı. Amma anası Marta – Aləmşah bəyim yadında idi. İstəxr qalasında həbsdə qaldıqlarını lap yaxşı xatırlayırdı.
