var. Yaxşı silahlanmış, binokllu keşikçilər qüllədə oturub ətrafı nəzarətdə saxlayırlar. Əsas darvaza da buradadır. Müxtəlif yüklərin daşınması üçün nəzərdə tutulan nisbətən kiçik darvazalar isə həyətin cənub tərəfində yerləşir. Onların sayı beşdir. İş həftəsi boyunca Şauşenkdə həyat qaynayır: xidmətçilər ora-bura gedib-gəlirlər, yük maşınları darvazaların qabağında siqnal verir. Ərazimizdə bütün həbsxanaya, ustəgəl Kitteri hospitalı və Eliot sığınacağına da xidmət göstərən böyük camaşırxana var. Burada bir iri qaraj da yerləşir. Qarajda mexanik vəzifəsini icra edən məhbuslar işləyirlər, həbsxananın və gözətçilərin maşınlarını, həmçinin dövlət təşkilatlarına və bələdiyyəyə məxsus avtomobilləri təmir edirlər… Əlbəttə ki, kollegiya üzvləri də bizim xidmətlərdən istifadə etmək imkanından vaz keçmirlər.
Həyətin qərb tərəfi daş divardır, divarın barmaqlıqları olan kiçik pəncərələri var. Beşinci bölmə bu divarın arxasındadır. Müdiriyyət və müalicə məntəqəsi şərq tərəfdə yerləşir. Şauşenk digər həbsxanalar kimi heç vaxt ağzına qədər dolu olmayıb, 1948-ci ildə isə kameraların, olsa-olsa, üçdə ikisi tutulmuşdu. Ancaq gəzinti həyətində hər vaxt futbol, yaxud beysbol oynayan, sadəcə veyillənən, söhbət edən səksən-yüz adam görə bilərsən. Bazar günləri həyətdə xüsusilə qələbəlik olur. Əgər qüllədəki qoçaqlar olmasaydı və qadınların yoxluğu gözə dəyməsəydi, bizim həyət həftəsonu şəhər əhalisinin gəzintiyə çıxdığı bulvarı xatırladardı.
Endi ilk dəfə mənə məhz bazar günü yaxınlaşdı. Elmor Armitaj adlı yaxşı bir oğlan var idi, tez-tez mənə müraciət edirdi. Onunla söhbətimizi yenicə yekunlaşdırmışdıq ki, Endi yanima gəldi. Əlbəttə, mən onun kim olduğunu bilirdim. O artıq həbsxanada “ədabaz və soyuqqanlı tip” kimi tanınmışdı. Qulağıma ortalıqda gəzən belə bir söz də dəymişdi: “Endi əmindir ki, onun nəcisi adi adamların poxundan yaxşı ilənir”. Deyirdilər ki, burada onu yaxşı heç nə gözləmir. Bunu iddia edənlərdən biri də Boqs Daymond idi. Başınız bədəninizə ağırlıq eləmirsə, bu oğlanın qabağına çıxmasanız yaxşıdır. Endi haqqında artıq xeyli şayiə gəzirdi, amma mən insan haqqında özüm fikir formalaşdırana qədər belə dedi-qodulara fikir vermirəm.
‒ Günortanız xeyir, ‒ o dedi, ‒ mən Endi Düfresnəm.
Endi əlini mənə uzatdı, mən onu sıxdım. O özünü ünsiyyətcil adam kimi qələmə vermək üçün vaxt itirənə oxşamırdı. Həqiqətən də, biz o dəqiqə mətləbə keçdik.
‒ Sizin bəzi şeylər tapa biləcəyinizi eşitmişəm.
“Bəzi şeylərin” mənim kimi təvazökar adamın imkanları daxilində olduğu ilə razılaşdım.
‒ Siz bunu necə edirsiniz? ‒ Endi birbaşa soruşdu.
‒ Olur ki, başqalarının axtardıqları şeylər özləri mənim əlimə gəlir. Bunu izah etmək çətindir. Bəlkə də, iş mənim irlandiyalı olmağımdadır.
O, azca gülümsündü:
‒ İstəyirəm ki, mənim üçün geoloji çəkic tapasınız.
‒ O nə olan şeydir və nəyinizə lazımdır?
Endi təəccübləndi, qaşlarını çatdı:
‒ Məgər sizin biznesinizdə sifarişçidən aldığı malı necə və harada işlədəcəyi barədə arayış tələb olunur?
Bax onda mən adamların Endini nə üçün ədabaz adlandırdıqlarını anladım. Belə suallar verənə məhz bu cür ad qoyarlar. Ancaq mənə elə gəldi ki, onun sözlərində bir balaca istehza da var. Vəziyyəti izah etdim:
‒ Bilirsinizmi, əgər siz diş fırçası istəsəniz, mən məqsədinizi bilmədən də birtəhər keçinərəm. Sadəcə, qiyməti deyərəm. Çünki diş fırçası, belə demək mümkünsə, ölüm alətləri sırasına daxil deyil.
‒ Sizin ölüm alətlərinə münasibətiniz bu dərəcədə mənfidir?
‒ Bəli.
Köhnə, cındırı çıxmış beysbol topu üstümüzə gəldi. Endi topu havadaca tutdu və haradan gəlmişdisə, ora qaytardı. Onun əl hərəkətləri olduqca dəqiq, cəld və zərif idi. Şəxsən Frenk Melzon belə hərəkət edə bilsəydi, bundan qürur duyardı. Hərə bir tərəfdə öz işini görürdü, amma çoxlarının bir gözünün bizdə olduğuna fikir verirdim. Bəlkə, hətta qüllədəki qoçaqlar da maraqla bizi izləyirdilər. Hər həbsxanada məhbuslar arasında böyük nüfuza malik bir neçə adam olur. Kiçik həbsxanalarda dörd-beş, iri həbsxanalarda iyirmi-otuz belə nüfuzlu şəxs tapmaq mümkündür. Şauşenkdə onlardan biri mən idim və rəyimdən çox şey asılı idi. Endi haqqında söyləyəcəklərim onun sonrakı taleyində mühüm rol oynayacaqdı. O özü də bunu bilirdi, amma mənə yaltaqlanmırdı. Buna görə ona hörmət etməyə başlayırdım.
‒ Yaxşı, bu çəkicin nə olduğunu və onu niyə istədiyimi sizə danışacağam. Geoloji çəkic təxminən bu boydadır. ‒ Endi əllərini araladı və mən onun əllərinə necə qulluq etdiyinə, dırnaqlarını səliqə ilə kəsdiyinə, təmizlədiyinə fikir verdim. ‒ Bir az külüngü xatırladır, bir ağzı iti, o birisi yastıdır. Mən daşları xoşladığımdan sizə belə bir sifariş verirəm.
‒ Daşları… ‒ mən təkrar etdim.
Endi mənə baxıb gülümsədi:
‒ Bir bura gəlin.
Mən dəvəti qəbul etdim. Biz uşaq kimi çöməlib oturduq.
Endi yerdən bir ovuc torpaq götürüb ovuclarının arasında ovxalamağa başladı. Onun yaxşı qulluq görmüş əllərindən toz buludu qalxdı. Ovuclarında bir neçə xırda daş qaldı. Bəziləri parıldayır, digərləri insanda heç bir maraq oyatmırdı. Daşların arasında xırda kvars parçası da var idi. Endi onu yaxşıca təmizləməyincə adi daş kimi görünürdü. Təmizləyəndən sonra isə şüşə kimi par-par yanırdı.
Endi daşı mənə atdı. Mən onu tutdum.
‒ Əlbəttə ki, kvarsdır, ‒ dedim.
Endi başı ilə təsdiqlədi.
‒ Bunlara da baxın. Mika. Şist. Qranit. Burada əhəngdaşı yataqları olub. Əgər fikir vermisinizsə, bizim bu gözəl həyətimiz təpənin döşündə salınıb. Buna görə də burada müxtəlif daşlar tapmaq mümkündür. ‒ O, əllərini çırpıb təmizlədi. ‒ Mən daşların böyük həvəskarıyam. Daha doğrusu… idim, bura düşənə qədər, o biri həyatımda. Amma imkan daxilində burada da sevimli işimlə məşğul olmaq istəyirəm.
‒ Gəzinti həyətinə bazar günü ekspedisiyası?
Əlbəttə, bu, olduqca axmaq söz idi. Amma bir parça kvars qəribə şəkildə qəlbimi kövrəltdi. Səbəbini izah da edə bilmirəm. Əvvəllər burada belə işlərlə məşğul olmaq
