təhlil etmək və saraydan kənara yaymaq ölüm qorxusu altında qadağan edilir!
Bir azdan sonra Tomu çox zəngin döşənmiş bir otağa gətirib qapını bağladılar. Tomla gələnlər onu dövrəyə aldılar. Qarşıda, otağın o başında taxtın üstündə kök, enlisifət, sərt baxışlı bir kişi uzanmışdı. Onun saçı-saqqalı tamam ağ idi. Bir ayağı cuna ilə sarınmış və balış üstünə qoyulmuşdu. Bu zəhmli kişi kral VIII Henri idi.
O danışmağa başladı və üzündə birdən-birə mehribanlıq ifadəsi göründü.
– Hə, necəsən, milord Eduard? Sənə nə olub, mənim şahzadəm? Kral atanı bu cür şit zarafatla ələ salmaq haradan ağlına gəlib?
Tom "kral atanı" sözlərini eşitcək dizi üstə yıxıldı. Əllərini yuxarı qaldırıb dedi:
– Sən kralsanmış! Mən məhv oldum!
Kralı elə bil ildırım vurdu. Dərin bir ümidsizliklə dilləndi:
– Heyhat, mən düşünürdüm ki, danışılan sözlər həqiqət deyil, qorxuram ki, yanılmış olam.
O, dərindən ah çəkdi və həlim bir səslə dedi:
– Atana yaxın gəl, bala, sən xəstəsən?
Tom ayağa qalxıb titrəyə-titrəyə İngiltərə kralına yaxınlaşdı. Kral onun başını köksünə sıxdı və incə-incə sığalladı.
– Məgər sən öz qoca atanı tanımırsan, mənim balam? – dedi. – Mənim bu qoca qəlbimi parçalama, söylə ki, məni tanıyırsan.
– Bəli, sən mənim böyük hökmdarım kralsan.
– Doğrudur, doğrudur… Sakit ol, əsmə, burada heç kəs səni incitməz.
– Səndən xahiş edirəm, mənə inan, mənim böyük hökmdarım. Doğru deyirəm: mən anadan dilənçi doğulmuşam. Məni buraya bir təsadüf gətirib. Mənim ölməli vaxtım deyil…
– Ölməkmi? Bu barədə danışma, əziz şahzadəm, sakit ol! Sən ölməyəcəksən.
Tom ayağa qalxdı, onu müşayiət edənlərə üzünü tutub dedi:
– Eşitdinizmi? Mən ölməyəcəyəm, bunu kral özü dedi.
Hamı qüssə ilə başını aşağı saldı. Tom krala tərəf dönərək qorxa-qorxa soruşdu:
– İndi gedə bilərəmmi?
– Əlbəttə, istəsən, gedə bilərsən. Ancaq niyə tələsirsən? Hara getmək istəyirsən?
Tom gözlərini aşağı dikib mülayim səslə dedi:
– Öz yoxsul daxmamıza, anamın, bacılarımın yanına getmək istəyirəm. Mərhəmətli hökmdar, icazə ver, gedim.
Kralın siması get-gedə artan mənəvi iztirab və həyəcan ifadə edirdi. O, Toma latınca sual verdi. Tom ölüm-zülüm latın cümləsi ilə ona cavab verdi. Kral sevinib yanındakılara dedi:
– Təhsilinə görə daha yaxşı cavab verə bilərdi, ancaq bu cavab göstərir ki, onun şüuru yalnız zədələnmiş, tamamilə xarab olmamışdır. Hamınız diqqət edin. Onu yenə imtahan edək.
Kral bu dəfə fransızca sual verdi. Tom bir qədər susdu, sonra utana-utana dedi:
– İcazənizlə ərz edim ki, ser, mən bu dillə tanış deyiləm.
Məyus olmuş kral otaqdakı adamlara nəzər saldı. Mehriban üzü bir an içində dəhşətli ifadə aldı.
– Hamınız qulaq asın! Mənim oğlum dəli olmuşdur, ancaq bu sərsəmlik müvəqqətidir. Bu dəlilik qapalı həyatın nəticəsidir. Rədd olsun kitablar, rədd olsun müəllimlər. Onu açıq havada oyunlarla əyləndirin. Bu onu sağaldar. Dəli olsa da, o mənim oğlumdur, İngiltərə taxt-tacının vəliəhdidir. Hər kəs onun xəstəliyi haqqında danışsa, dar ağacından asılacaq. Bu gün o, kral rütbəsində təsdiq edilməlidir. Milord Hertford, əmr edirəm, tezliklə işə başlayasınız.
Sonra üzünü Toma çevirdi, üzündəki qəzəb ifadəsi yavaş-yavaş yumşaldı.
– Öp məni, şahzadəm! – dedi. – Bax belə! Nədən qorxursan? Mən ki sənin atanam. Səni sevirəm.
Tom qəmgin halda kralın yataq otağından çıxdı. Dəhlizdə pıçıltı səsləri eşidilirdi: "Şahzadə, şahzadə gəlir!"
Tom təlimat alır
Tomu qəbul salonuna gətirdilər. Bir azdan lord Sent-Con gəldi. Otaqda Tomdan başqa yalnız qraf Hertford və Sent-Con qaldılar. Lord Sent-Con kralın əmrini Toma çatdırdı:
– Əlahəzrət kral əmr edir ki, dövlət maraqlarını nəzərə alaraq cənab şahzadə mümkün qədər xəstəliyini gizlətsin. Siz şahzadə olduğunuzu heç kimin qarşısında danmamalısınız. Şahzadə özünün aşağı təbəqədən olduğu barədə heç kimə bir söz deməməlidir. Tanış adamlarla görüşəndə onların simasını yada salmağa çalışmalıdır, bu, mümkün olmadıqda yaddaşsızlıq əlaməti göstərmədən sakit dayanmalıdır. Rəsmi qəbul zamanı çətinliyə düşərkən lord Hertfordla, ya da şahzadənin sadiq nökəri olan mənimlə məsləhətləşməlidir. Allah özü mərhəmət edib sizə şəfa versin və ömrünüzü uzun etsin.
Lord Sent-Con baş əyib kənara çəkildi. Tom itaətlə cavab verdi:
– Kralın arzusu yerinə yetiriləcəkdir.
Bu zaman ledi Yelizaveta ilə ledi Cen Qreyin gəldi-yini xəbər verdilər. Lord Hertford cəld qapıya tərəf getdi. Qızlar onun yanından keçəndə lord yavaşca dedi:
– Ledilər, sizdən xahiş edirəm, özünüzü elə göstərin ki, guya onun qəribəliyini hiss etmirsiniz. Yaddaşının pozulduğuna təəccüb etməyin.
Lakin bütün xəbərdarlıqlara baxmayaraq, qızlarla Tom arasındakı söhbət bəzən çətinliyə düşürdü. Tomun müvəqqəti olaraq dərsi atacağını bildikdə Cen Qrey dedi:
– Ah, heyif. Ancaq eybi yoxdur, sən hələ çoxlu kitab oxuyub alim olacaqsan, atan qədər əcnəbi dillər öyrənəcəksən.
Bu yerdə Tom özünü unudub dedi:
– Mənim atammı? O öz ana dilində pis danışır, o ki ola əcnəbi dillər…
Tom birdən sözünü kəsib başını qaldırdı və lord Sent-Conun nəzərlərinə rast gəldi. Rəngi qızardı, yavaşcadan dedi:
– Xəstəliyim yenə mənə əziyyət verir. Mən əlahəzrətin şəninə toxunacaq sözlər demək istəmirdim.
Şahzadə
