Hikmət üçün anım tədbiri təşkil etmək günahdır! Onu vətənpətvər, millətçi, məmləkətin birlik, bərabərlik və ucalığı üçün ömrünü vermiş insanlar arasına qatmaq kimsənin ağlına gəlməməliu və bu cür təşəbbüslərə kimsə səy etməməlidir. Nazimin məzarının Türkiyəyə gətirilməsi isə mümkün deyildir. Öncə türk milləti istəməyəcəyi üçün, sonra da qanunun imkan verməyəcəyinə görə.”
Eyni qəzetdə cüssəli görüntüsü ilə “Qoca rəis” deyə xatırlanan Sadəddin Bilgiç “partlama” çıxardır. O Sadəddin Bilgiç ki, Ədalət partiyasının qurucusu və başqanı istefada olan general 27 maydan sonra qısa müddətə Baş Qərərgah rəisi vəzifəsində olan Raqıp Gümüşpalanın (1897-1964) ani ölümü ilə əlaqəli başqanlığa namizədliyi qətiləşərkən, Adnan Menderesin bir zamanlar “bizim bu müdiri” dediyi “Morrisson” ləqəbli gənc Süleyman Dəmirəl hər şeyi bir anda dəyişdirincə, partiyanı əldən vermişdi. Məlumatlı adamların Dəmirəl haqqında ustalıqla yaydıqları “masondur” fikri çox təsirli görünərkən, “qoca rəis” qarşısında artıq heç şansının qalmadığı deyilən Dəmirəl, bu fikirləri söyləməklə çoxluğu öz yanına çəkə bilmişdi:
“Mən mason deyiləm. Bizim evdə hər səhər yeməyi zamanı Quran oxunur.”
Türkiyənin qırx ilinə damğasını vurduğu bəs deyilmiş, imkan tapsa ölkənin qədərini – yaşının bu vaxtına baxmadan – yenidən ələ keçirməkdən çəkinməyəcəyinə hər kəsi inandığı Dəmirəl, həm həqiqətləri gizləyir, həm mason olmadığı yönündə cəmiyyəti ikiyə bölür, həm də masonluqla dindarlıq arasında mümkünsüz bir əlaqə quraraq, bu camenin mənsublarını dinsizliklə suçlamış olurdu. Türk evlərində səhər yeməyi zamanı Quran oxunub-oxunmaması məsələsi isə uzun zaman dartışılacaqdı. Sanıram, bu gün də dartışılsa yeri var.
Nəysə!.. Sənətkarların kommunist də olsa, vətənlərini sevə biləcəyinə inanmayanlar onların türklüyünü itirdiyini də düşünürdülər. Dövlət adamı Sadəddin Bilgiç partiyasının “naşiri-əfkarı” olan “Son həvadis”də manqalda kül belə qoymurdu:
“Onu anmaq ilə Türkiyə birliyinin keçərli hüquq qaydalarını çeynəmək arasında fərq yoxdur… Sənətin insanları birləşdirə bilməsi kimi, sənətkar da hər şeydən öncə, öz vətəninin insanlarını birləşdirir. Nazim Hikmət həqiqətən və qanunla türk deyildir. Yuxarıdakı ölçüyə görə, heç türk sənətkarı da deyildir. Onunku solçuluq deyil, soxulcanlılıqdır.”
İndi də bir sıra zamanlarda “Hər gün” qəzetinin köşə yazarı, bu günün çox tanınmış siyasətçisi və dövlət adamı Yaşar Oxuyanın fikirlərini alaq:
“Vətən xainliyi təsdiq olunmuş satqın kommunist olan Nazim Hikmətin anadan olmasının 75-ci il dönümünün törənlərlə qeyd edilməsi ibrətvericidir. “Nazim Hikmət həftəsi” düzənlənməsi və bu adamın təriflənməsi ilə ilgili olaraq MSP-li daxili işlər və ədalət nazirliklərindən səs çıxmamışdır. İslam adına fitva verməklə ünlü MSP-nin əlindəki bu iki nazirlik əcəba, nə üçün bu həftələri düzənləyənlər haqqında qanun tətbiq etməmişlər və təşkil edilən toplantılara icazə vermişlər? Xainlərin qəhrəman deyə elan edilməsinə təhəmmülü qalmayan xalqımız, çıxıb getməni arzu edir. Bunu beləcə bilsin (Oğuzxan) Əsiltürk!…
Aşağıdakı “incilər” də “Sabah”da yazan Mustafa Yıldırımdan:
“Kommunistlər Hikmətov məlununu “ölkə çapında böyük” gördüklərinə görə onun öz vətəninə xəyanətini haqlımı sayacaqlar? Bizə görə Hikmətov mikroskopla belə tədqiqi mümkün olmayan bir mikro orqanizmdir.”
“Milli qazete”də Səlahəddin Eşin yazdıqları isə həddindən artıq “elmi” olduğundan anlaşılması bir az mümkünsüz:
“Ölmüş, getmiş birinə bizim köpək və ya iradəsiz donuz deməmiz, yazı əxlaqımıza zidd olduğundan çoxları kimi bu yolu tutmamaq üçün çarə axtarırıq.”Mendel qanunları”nda xarakterlərin nəsillər boyu davam etdiyi isbat edilir. Yəni bir ağ siçanla bir qara siçanın birləşməsindən…”
Beləcə, Nazimin 75 illiyinə türk mətbuatından bir neçə “incini” misal çəkdik. “Bu sətirləri yazıb da bu gün həyatda olanlar, əcaba indi nə düşünürlər?..” deyə soruşmaq istəyir insan. Özüm özümdən bir şey də soruşuram. Nazimlə ölümündən illər sonra belə müdhiş kinlə uğraşanlardan neçə adam qaldı yaddaşlarda? Hamısı unudulub getdi və ya gedəcək. Amma Nazim yaşayır və görünən bu ki, daha çox sevilərək yaşamağa davam edir. Bir çox sənətçilər, dünyagörüşlərinə görə sağlığında sevilməsə də, sayılmasa da, hətta bir çox təhdid və təqiblərə düçar olsa da, əsərləri ilə yaşayır. Ona ağır ittihamlar irəli sürənlər isə tamam unudulur.
Öz həmyerliləri 75 illiyində ona belə ağır ittihamlar səsləndirirkən, əcaba, xaricilər nə düşünürdü? Onlara da bir üz tutaq:
1977-ci il yanvar ayının ilk günləri, Parisdə yaşayan türk rəssamı və Nazimin yaxın dostu Abidin Dino Simone Siqnoret ile İv Montan ikilisini yay evlərindən telefon açaraq şairin 75-ci ildönümü ilə bağlı düşüncələrini soruşub. Bu vacib mövzuda danışmaq üçün Dinonu Parisdəki evinə dəvət edir və hər ikisi əvvəldən yazıb imzaladıqları bu sətirləri ona ona oxuyurlar:
“Sevgili Nazim!
Ölmədiyinə görə daha neçə belə illərə çıxasan! Madam ki, yaşıyırsan, ildönümünü təbrik edirik! Ozanlar ölməz! Səni tanıyanlar üçün də sən ölmədin. Bizim kimi səninlə yalnız bir neçə saat keçirənlər üçün də sən ölmədin, yaşayırsan!
Yaşayırsan, çünki gözəl, igid və xoş insandın.”
Bu sətirləri oxuyarkən Signoretin səsində bir sevgi və həsrət, insani münasibətlərdəki yaxınlığın duyğusal anlardakı böyüklüyü vardı. İv Montan isə həmişəki kimi şən səslə “gözəlmi, yaxşımı?” deyə soruşdu.
Fransanın bu iki ünlü və böyük sənətçisi Nazimlə ilk və son dəfə o zamanki Çexoslovakiyanın paytaxtı Praqada əcnəbi sənətçilərin yığışdığı Alkron mehmanxanasında görüşmüşdülər. 1957, yaxud 58-ci illər imiş. İlk söz alan böyük aktrisa Signoret satış rekordu vuran kitabında Nazimə də geniş yer ayırmışdı. Ondan “Gözəl və yapışıqlı bir adamdı. Ölkəsinin və yerləşdiyi qurşağın böyük inqilabçı ozanıydı…” deyə bəhs etmiş, sonra da “Onu anarkən nədənsə həmişə “Z” gəlir ağlıma demişdi. “Z” elencede – “Zi” – yəni yaşayaır deməkdir. Nazim də bizim üçün “zi”, yəni “ölümsüzdür.”
Və bir xatirəsini də yazır Simone Siğnoret:”Hər kəsin duymasını istədiyi bir də şikayəti vardı Nazimin. Sanıram “İvan İvanoviç” pyesinin başına gələnlərlə əlaqəli idi.
Söz sırası özünə
