padşahı olsa da yenə,Bu gənclər möhtacdır qoca fikrinə.
Gənc budaqlarıyla oynarsa qabaq,
Başını ucaldar bir köhnə budaq.
Bilikdə birinci olsa cavanlar,
Qocalar fikrinə ehtiyacı var, –
deyir.
Göründüyü kimi, şair həyatın davamı, gələcəyin rəhni kimi sevdiyi gəncliyə həmişə həssaslıqla yanaşmış, bu problemi vacib həyati ideallar səviyyəsinə yüksəldərək nəsillərin mətin, ağıllı və nəcib yetişməsi üçün lazım bildiyi bütün məsələləri əhatə etməyə çalışmışdır. Mövzunun ətraflı şərhi gəncliyə məhəbbət, gənc nəslə inam kimi ənənəvi cizgilər Nizami əsərlərinə yeni bir əhvali-ruhiyyə gətirmiş, şairin poemalarındakı nikbin ruhu və həyatsevərliyi bir daha artırmışdır. Nizaminin gəncliklə bağlı əsərlərində əksini tapan belə görüşlər bu gün də müasir səslənərək gələcək nəsli ataların keçdiyi şərəfli həyat yolunu öyrənməyə, onu ləyaqətlə davam etdirməyə ruhlandırır.
LİRİKA
QƏZƏLLƏR
Sən gəncliyin qədrini bil
Sən gəncliyin qədrini bil, bir an kimi keçib gedər.
Qərib karvan yolçusunu şəhər bir də haçan görər?
Dünya görmüş qocaların beli neçin əyilmişdir?
Bəlkə, itmiş gəncliyini yerdə arar axşam-səhər?
Nağdımız da, nisyəmiz də vur-tut bircə ömrümüzdür,
Ömrün-günün mənasından xəbərdar ol, ey bixəbər!
Bir halda ki, gedərisən, ayıq saxla könlünü sən!
Əsrik kimi, sərxoş kimi gün keçirmə əbəs, hədər.
Heyif, bada vermədəsən öz nazənin ömrünü sən.
Bir ömür ki, sən istəsən, əbədiyyət ola bilər!
Qızıl verib almamısan, nə biləsən can qədrini?
Oğru çalıb-çapdığının qiymətini bilər məgər?
Şad keçirsən ömrünü sən, nə itirər ələm, kədər?
Dərd əlində ölüb getsən, şadlıq evi nə itirər?
Əgər səndə ürək varsa, Nizami, eşqə ver ömrü,
Bir ərğənun səsi dinlə, götür bir ərğəvan sağər.
Cavanlıq var ikən əldə
Cavanlıq var ikən əldə, gərək qədrin bilə insan,
Əmin olma, gələr bir də bu mülkü tərk edən karvan.
Bükülmüş qəddinə bir bax qocalmış şəxsin, həsrətlə
Cavanlıq günlərin, daim gəzər torpaqda sərgərdan.
Nə dövlət varsa dünyadə, sənə ancaq ömürdür, bil,
Onun mənasını dərk et, çalış boş keçməsin bir an!
Geri dönməz keçən bir gün, ayıq ol daima sən də,
Rəva olmaz ki, məstlər tək keçə qəflətdə bu dövran.
Neçün sən hərzə işlərdə verirsən ömrünü bada,
Xeyirli işlərə sərf et, həyatı eylə cavidan!
Pul ilə almadın canı, biləsən qiymətin, qədrin
Ki, oğru da qədir bilməz, oğurlarsa malı asan.
Əgər sən şadiman olsan, qəmə heç bir zərər gəlməz,
Və ya qəmdən ölüb getsən, toxunmaz şadlığa nöqsan.
Nizami, səndə ruh varsa, danış eşqü-məhəbbətdən,
Gözəl bir musiqi dinlə, şərab versin sənə canan.
Sən hələ bax növcavansan
Sən hələ bax növcavansan, mən dəyişdim çox yaman,
Sən gözəlləşdin, mənimsə gəncliyimdən yox nişan.
Sən kimi bir novbaharla sanma təğyir eyləməz,
Bağü bağçam, hər nə var soldurdu bir badi-xəzan.
Sən Xəlilsən, mən odam, qarşında neçin sönməyim?
Mən ölüm, sən arzuntək ömr elə hər bir zaman.
Sən şikəst sandın məni, düzdür, şikəstəm, bəndəyəm,
Sən bilən qəlbdir bu qəlb, sən gördüyün candır bu can.
Sən bizi fərmanla yox, insafla dindir, sevgilim,
Lütfünə, insafına yalnız özünsən hökmran.
Qulluğunda qul kimi durmuş Nizami, rəhm elə,
Hər iki dünyadə könlüm səndən olsun kamiran1.
Gəncliyimi sənə verdim
Gəncliyimi sənə verdim, bu möhlətdən şirinsənmiş.
Nə cür ölüm qarşında mən, bu fürsətdən şirinsənmiş.
Gözlərimdə yaş olsan da, işıq alır ürək səndən,
Can möhnətim, bunu bil ki, sən işrətdən şirinsənmiş.
Hardan tapım incə sözü, nə cür verim qiymətini?
Sən daddığım, dadmadığım hər nemətdən şirinsənmiş.
Savaşın da, barışın da yağ-bal dadır damağımda,
Mehrin qədər qəhrin də xoş… hər cəhətdən şirinsənmiş.
Nizaminin həyat dürrü sənin bir vəslinə qurban,
Hər nə versəm, ucuz olar, hər qiymətdən şirinsənmiş.
QƏSIDƏLƏR
Əyildi bel bu çəməndə qocalıqdan
Əyildi bel bu çəməndə qocalıqdan nə təhər,
Bu gün həyat budağından deyin, görüm nə bəhər?
Nə kölgə var ağacımda, nə turş bir meyvə,
Tökübdü meyvəsini yelləriylə hadisələr.
Bu əyri qədli fələklər qazır məzar mənə,
Bəyazı saçlarımın eylər əcəl haqda xəbər.
Həmişə
Kamiran (kamran) – kam alan, arzusuna çatan, xoşbəxt
