toplumu düşündü. En son kertede böyle bir toplumun oluşmasında o dahil herkesin payı vardı. Daha geçen yıl polis teşkilatındaki teknolojik gelişmeyi düşündü; buna rağmen, işlenen suçlar hep bir adım öndeydi. Yeni soruşturma metotlarını, bilgisayarları, bunlar sayesinde suçluların belki de birkaç saat içinde yakalanabileceğini düşünürken bu muhteşem teknolojik imkânların az önce yanından ayrıldığı kadına ne kadar az teselli verebileceğini getirdi aklına. Ya da kendisini ne kadar teselli edebilirdi ki? Taşlarla kırmızı çitin arasındaki çalılıklarda yatan küçük bedenin etrafına toplanmış, ciddi suratlı adamlara ne diyebilirdi bu teknoloji? 2
Evet, bilimsel ve teknolojik ilerlemeler nedeniyle artık bir cinayet zanlısının fotoğrafını bulmak için Martin Beck ve ekibi gibi haftalarca beklememize gerek yok. Artık attığımız bir mesaja anında cevap verilmemesine bile tahammülümüzün olmadığı bir hızda yaşıyoruz. Ama insanlar arasındaki eşitsizliğin, yoksulluğun, kadın cinayetlerinin, çocuk istismarının, çocuk cinayetlerinin, göçmen karşıtlığının, iş cinayetlerinin elli beş yıl önceye göre daha da arttığı, daha normalleştirildiği yıllarda ve nesnellikteyiz. Gündelik hayatlarımızda şiddet, suç oldukça yakınımızda ama bu suçların gerçek nedenleri ve çözümleri üzerine çok azımız düşünüyoruz. Wahlöö ve Sjöwall elli beş yıl önce, imajı “refah toplumu” olan İsveç’te, insanlara toplumdaki eşitsizliği, suçun toplumsal nedenlerini anlatmak, bunların konuşulmasını sağlamak için yola çıktı. Herkesin rahatça okuyabileceği bir biçim üzerine çalıştılar. Büyük bir disiplinle ve sorumlulukla yazdılar. Kısaca Wahlöö ve Sjöwall, ne için yazdılarsa, şu anda aynı nedenlerle daha fazla okunmayı hak ediyorlar. Dilimizde ve her dilde… Daha fazla ve birer polisiye romandan fazlası olduklarını bilerek okunmalılar.
1
13 Kasım akşamı, Stockholm’de sağanak yağıyordu. Martin Beck ve Kollberg, Kollberg’in Skärmarbrink metro istasyonuna yakın, güney banliyölerindeki dairesinde satranç başında oturuyordu. Son birkaç gündür özel bir olay yaşanmadığından ikisi de mesaide değildi.
Martin Beck satrançta kötüydü ama yine de oynardı. Kollberg’in iki aylık bir kızı vardı. Bu bahsettiğimiz akşamda Kollberg bebeğine bakmak zorunda kalmıştı, öte yandan Martin Beck kesinlikle lazım olmadığı sürece eve gitmeye hiç mi hiç meraklı değildi. Hava berbattı. Sicim gibi inen yağmur perde perde çatılardan akıyor, camları dövüyor ve sokaklarda in cin top oynuyordu; görülen tek tük insanların da belli ki böylesi bir gecede dışarıda olmak için acil işleri vardı.
Strandvägen’deki Amerikan konsolosluğu ve ona çıkan yan sokaklar boyunca 412 polis memuru, bu sayının iki katı kadar göstericiyle mücadele ediyordu. Polisin göz yaşartıcı bombaları, tabancaları, kamçıları, copları, arabaları, motosikletleri, telsizleri, megafonları, köpekleri ve histerik atları da beraberindeydi. Göstericilerse ellerinde bir mektup ve karton dövizler taşıyordu ki kartonları, bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun altında hamura dönmeye yüz tutmuştu. Homojen bir grup denemezdi çünkü kalabalığın içinde her türden insan bulunabilirdi; kot pantolonlu ve ekose kabanlı on üç yaşındaki öğrenci kızlardan tutun da ciddi suratlı siyasi üniversite öğrencilerine, ortalığı karıştırıp kışkırtanlardan profesyonel baş belalarına ve mavi ipek şemsiyeli, başında ressam şapkası, seksen beş yaşındaki en az bir sanatçıya kadar herkes oradaydı. Güçlü bir ortak amaç etrafında toplanmış, yağmura ve karşılarına çıkan her şeye göğüs germeye hazırdılar. Polis ise teşkilatın elitlerinden seçmece kesinlikle değildi. Şehirdeki birçok müsait bölgeden toplanmışlardı ama bir doktor tanıdığı olan ya da paçayı sıyırmayı iyi bilen her polis memuru bu tatsız görevden kaçınmayı başarmıştı. Geriye kalanlarsa ne yaptıklarını bilen, bundan zevk alanlardı, hani fazla kendini beğenmiş olan, bu işten kurtulmaya çalışmayacak kadar genç ve çömez olanlardı; ayrıca zaten ne yaptıkları ya da ne için yaptıkları hakkında en ufak bir fikirleri yoktu. Atlar şaha kalkmış, dizginlerini ısırıyordu ve polisler tabancalarına el atmış, coplarıyla milleti itip kakıyordu. Küçük bir kız elinde şu unutulmaz dövizi taşıyordu: GÖREV BAŞINA! SEVİŞMEYE DEVAM EDİN VE DAHA ÇOK POLİS YAPIN! Seksen iki kiloluk on üç polis kızın üstüne atladı, elindeki kartonu paramparça ettiler ve kızı ekip otosuna sürüklediler, kolunu arkadan büküp göğsünü yokladılar. Kız daha bugün on üçüne basmıştı ve hiç göğsü yoktu.
Toplamda elli kişi gözaltına alındı. Çoğu kanlar içindeydi. Bazıları ünlü simalardı, gazetelere mektup yazıp radyo ve televizyonda serzenişlerini dile getirebilirlerdi. Mahallenin karakolunda onları gören nöbetçi emniyet amirleri içleri titreyerek krize girdi, özürler dileyip kırılıp dökülerek ve gülümseyerek onlara kapıyı gösterdi. Tutuklanan diğerleriyse kaçınılmaz şekilde ifade verdikleri esnada, bu kadar hoş muamele görmedi. Atın üstündeki bir polis boş bir şişeyle başından vurulmuştu ve o şişeyi birisi fırlatmış olmalıydı.
Operasyon, askeri okulda eğitim görmüş, yüksek rütbeli bir polis memuru tarafından yürütülüyordu. Adam nizam sağlamada uzman görülüyordu ve başardığı mutlak kaosa büyük bir tatminle baktı.
Skärmarbrink’teki dairesinde Kollberg satranç takımını topladı, ahşap kutusuna koyup tak diye kilidini kapattı. Karısı akşam kursundan dönmüş, doğruca yatağa geçmişti.
Kollberg dümdüz bir tavırla, “Satranç oynamayı hiçbir zaman öğrenemeyeceksin,” dedi.
“Özel yetenek gerek diyorlar,” diye cevap verdi Martin Beck ağır ağır. “Satranç kafası deniyor galiba buna.”
Kollberg konuyu değiştirdi.
“Bahse girerim bu akşam Strandvägen’de millet sokağa dökülmüştür,” dedi.
“Muhtemelen. Mesele nedir?”
“Büyükelçiye elden bir mektup vereceklerdi,” dedi Kollberg. “Mektup ya, postayla gönderseler olmuyor mu?”
“O zaman bu kadar yaygara kopmazdı.”
“Ama yine de o kadar salakça ki insan utanır.”
“Evet,” diyerek ona katıldı Martin Beck.
Şapkasını takmış, paltosunu giymiş, yola çıkmak üzereydi. Kollberg de hemen ayaklandı.
“Ben de seninle geleyim,” dedi.
“Ne için?”
“Ah, biraz yürüyüş yapacağım.”
“Bu havada mı?”
“Yağmuru severim,” dedi Kollberg, koyu mavi poplin paltosunu sırtına attı.
“Benim üşütmüş olmam yetmiyor mu?” dedi Martin Beck.
Martin Beck ve Kollberg polisti. Cinayet masası ekibindeydiler. O an için yapacakları özel bir işleri yoktu ve vicdanları gayet rahat bir şekilde, kendilerini özgür hissediyorlardı.
Şehir merkezinde, sokaklarda tek polis bile göremezdiniz. Merkez istasyonunun dışında duran yaşlı kadın, bir polisin yanına gelip selam vermesini, gülümseyerek karşıdan karşıya geçmesine yardım etmesini
Balkondaki Adam, Per Wahlöö ve Maj Sjöwall, çev. Bige Turan Zourbakis, Ayrıksı Kitap.
