çok uzak olmayan Middlesex’te yer alan Dawley’de yaşamış, oldukça gösterişli bir beyefendi çiftçi rolünü oynamıştı. Voltaire, Bolingbroke’dan ve dahası Bolingbroke’un Fransız eşinden davet almıştı fakat bunun kısa bir zaman öncesinde Voltaire’in Henriade’ı Bolingbroke’a ithaf edeceğine dair iması boşa çıkmış, Bolingbroke da buna karşılık Fransız şairin “laf kalabalığı”na aldırmadığını ifade etmişti. İngiltere’ye varışının ardından geçen altı ayın ertesinde Voltaire, Alexander Pope’a etkileyici bir mektup yazmıştı. Bu mektubu, sanki Twickenhamlı bu müthiş insanla daha önceden bir tanışıklığı varmış gibi bir üslup kullanarak, yazarın Essay on Criticism ve Rape of the Lock eserleri hakkında yazmış, aynı zamanda yazara dair cömert övgülerde bulunmuştu. İngilizce yazılan bu mektup, hiç şüphe yok ki bir İngiliz tarafından düzeltilmişti.
Voltaire, Pope’un diğer iki arkadaşıyla da hemen hemen aynı yakınlığı kurmuştu. Bir süre için Parsons Green’de Peterborough’nun misafiri olmuş; İngiltere’ye son ziyaretini 1727 yılında gerçekleştiren, Gulliver adlı eseri daha yeni yayımlanmış olan Swift’le burada tanışmıştı. 1727 yılında Swift, Fransa’yı ziyaret etmek istemiş, Voltaire de ona Count de Morville’i tanıtan mektuplar yazmıştı. Gay12 ise ona Dilenci Operası’nı daha sahnelenmeden önce göstermişti. Bir de yazın işlerini bırakmış olan Congreve’in ziyareti ve ona verilen ünlü yanıt var elbette. Congreve, Voltaire’in kendisi hakkında düzdüğü övgülere müdahale ederek kendisini bir yazar olarak değil bir centilmen olarak görmesini istemiş, Voltaire ise eğer Congreve’i bir centilmen olarak görecek olsaydı iltifatlarının hiçbirini dile getirme zahmetine girmeyeceği yanıtını vermişti. Bu anekdot, Voltaire’in İngilizce Mektuplar eserinin sonraki basımlarından çıkarıldı. Voltaire, 1726 yılında Winter adlı eseri yayımlanan, 1727 yılındaysa Yaz adlı eserini Bubb Dodington’a adayan Thomson’ı, sahip olduğu karakterin “sadeliği”ni övmeye yetecek kadar tanıyordu. Önce Night Thoughts’u sonraysa hicivlerini yayımlayan Young’la birlikte, bu hicivlerden birinin adandığı Bubb Dodington’ın Dorsetshire’daki konutunda misafir olarak kalmaktaydılar. Bu ziyarette Young’a atfedilen, oldukça bilindik olmasına karşın doğruluğu epey şüpheli bir nükte kayıtlara geçmişti. Söylendiğinde göre Young, bu nüktede bulunduğunda Kayıp Cennet’teki “Ölüm ve Günah” bölümünü Voltaire’in şiddetli eleştirilerine karşı savunduğu sıcak bir tartışmanın ertesindeydiler: “Çok esprili, haylaz ve incesin… Sen ey Milton! Ne zaman düşünsek Ölüm ve Günah’ı, aklımıza sen gelirsin.”
Buna karşın Young, yıllar sonra Sea-Piece adlı yapıtını çok içten bir dille Voltaire’e adadığında bahsi geçen bu olaya şöyle göndermede bulunmuştu:
“Dorset tepelerinde açıldığında Milton’ın sayfaları, Günah ve Ölüm uyandırdı gazabını.
Uyanan gazabını kim dindirdi narin kafiyelerle? Kim örttü perdeyi kınayan gözlere,
Ve kim açık kıldı sana, güçlüyü çekici kılan geçerli yargıları üreten yasanın farkını?”
Bu nükteyi zarif ya da nazik olarak değerlendirmek çok güçtü, dolayısıyla sinirlenmeye daima yer arayan Voltaire’i “sakinleştirmek” konusunda işe yaramayacaktı.
Voltaire İngiltere’ye vardığında Sör Isaac Newton ölüm döşeğindeydi, tarih 20 Mart 1727’yi gösterdiğindeyse hayatını kaybetti. Fakat Voltaire, Newton’ın güzel ve yetenekli yeğeni Bayan Conduitt’e, yani Swift’in hayran olduğu Catherine Barton’a ulaşıp onunla tanışmış ve kadından elma ve yerçekimi hikâyesini öğrenmişti. Bu hikâyeyi ilk kez yazılı olarak aktaran da Voltaire olmuştur. Voltaire, bir Newton fanatiği ve yorumcusu olan metafiziksel teolog Samuel Clarke’la felsefe ve teoloji hakkında sohbetler gerçekleştirmiş, tartışmalar yürütmüştü. Bir şekilde yaşlı Marlborough Düşesi’ne ulaşarak Kraliçe Anne’in, kardeşi Yaşlı Talip’in tahtın varisi olması konusunda çok istekli olduğunu fakat onun bir Protestan olmasını da şart tuttuğuna dair söylentilerin gerçek olduğunu onaylatmıştı. Lort Chesterfield’la yemek yemiş, Pope’un Lort Fanny olarak aktardığı John Hervey ve eşi “güzel Molly Lepel”la yakınlaşarak bu hanımefendiye hiç de fena olmayan iki âşıkane dörtlük yazmıştı. Voltaire’in övgüleri II. George’un metresi Leydi Sandon tarafından memnuniyetle karşılanmış, II. George’un eşi Kraliçe Caroline’ın gözüne girmesini sağlamıştı.
Newcastle Dükü’yle ilgili bilgiler edinmiş olmasının tam olarak ne işine yaradığı ya da Sör Robert Walpole’la birden fazla görüşme gerçekleştirip gerçekleştirmediği açık değildir. Her ikisi de edebiyata destek sağlayan kimseler değildi. Fakat şu açıktır ki İngiltere’ye daha önce ayak basmış hiçbir yabancı ziyaretçi, bu denli çok sayıda seçkin İngilizle hoşbeş edebilme ve hatta birçoğuyla yakınlık kurabilme şansına erişememiştir.
Geçen tüm bu süre içinde, İngiltere’ye gerçekleştirmiş olduğu ziyaretin öncelikli amacı unutulmamıştı. Anlaşıldığı kadarıyla Henriade’ın abonelik karşılığı basımını hızlandırmak ve yönetmek için 1727 yılının sonlarında Wandsworth’ten Londra’ya taşınmıştı. Aynı yılın Aralık ayında “Maiden Lane, White Peruke”tan Swift’e yazmış olduğu bir mektupta ondan İrlanda’daki nüfuzunu kullanarak şiiri için her biri bir gineden abone temin etmesini, bunun yanı sıra Voltaire tarafından basımı henüz gerçekleştirilmiş Henriade’ın müjdeleyicisi ve tanıtımı olma özelliğini taşıyan bir bölümünü başrahibe iletmesini istemişti. Bu bölümde IV. Henri’nin kariyerinin bir özeti mahiyetinde Fransa’nın iç savaşlarına değinilmiş, bununla birlikte Homeros’tan Milton’a dek tüm ulusların destan yazan şairlerine yer verilmişti ki bunların bazılarını şimdi dahi okumak büyük bir haz vermektedir. Şiirin bahsi geçen bu iki kısmı da İngilizce yazılmış, işinin ehli biri tarafından düzenlenmişti. La Ligue’i İngilizce basımı için değiştiren ve genişleten Voltaire eserin ismini Henriade olarak değiştirmişti. Bilinenin aksine, Sully Dükü’nün şanlı atasının şiirin isminden çıkarılmasının nedeni Dük’ün Rohan-Chabot olayının ardından sergilediği tutum değildi.
İlk kıtada yapılan değişiklikle kahramanın Kraliçe Elizabeth’e gerçekleştirdiği ziyarette ona eşlik eden kişi artık Sully değil, Duplessis-Mornay olmuştu. Voltaire’in, ona ev sahipliği yapan İngilizlere bir övgü mahiyetinde gerçekleştirdiği bu değişiklik sonucunda La Ligue’in İngiltere’de gördüğü ilgi Henriade’la birlikte gözle görülür bir şekilde artmıştı. Buna karşın sekizinci kıtada Sully’nin, Ivry muharebesinde Henri’nin yoldaşı olarak yer aldığına dair bahis yerini muhafaza etmişti. Nesir halinde yer alan notlardan biriyle de bu kahramanın ve kariyerinin hakkı teslim edilmişti. Takvimler Mart 1728’i gösterdiğinde Henriade’ın dört yaprak boyutunda, çizimlerle bezenmiş abone baskısı yayımlandı. Şiirin 354 abonesi arasında Kral, Kraliçe (aynı yılın haziran ayında II. George, I. George’un yerine geçecekti) ve çok sayıda asilzadeyle üst tabaka mensupları yer almaktaydı. Eser, kraliyet eşrafı içinde Hannover Hanedanı’nın tek mensubu, genç yaşına rağmen zekâ yaratımlarına saygı ve ilgi duyan Kraliçe Caroline’a ithaf edilmişti. Voltaire, incelikle kaleme aldığı İngilizce ithafında “Sör Isaac Newton’ın gelişinden önce Avrupa’nın en büyük filozofu olan Descartes’ımız,” diyordu, “Felsefenin İlkeleri eserini şanlı Prenses Palatine Elizabeth’e adamış fakat bunu hanımefendinin
John Gay. İngiliz şair ve oyun yazarı. (e.n.)
