вчилар ҳукмига ҳавола этмоқда. Ўзбек романчилигининг асосчиси Абдулла Қодирий ўз вақтида: “Мозийга кайтиб иш кўрмоқ хайрлидир”, дея лутф этганида, ниҳоятда ҳақ эдилар.
Ёзувчи Ҳусанбой Каримовнинг янги асари яқин кунларимиз – ўтган асрнинг 90 – йиллари атрофида – Ўзбекистон давлати ўз мустақиллиги арафасида ва ундан кейинги илк йиллар тарихи ҳақида сўзлар экан, асарни ўқиган ёши улуғ китобхонларнинг ёдига ўша кунлар тушса, ажаб эмас. Чунки, романда тилга олинган кўплаб воқеалар, ҳодисалар ва ҳатто, тасвирланган инсонлар хақида китобхон ўқиганида ўша кунларни эсламай иложи йўқ. Ҳатто, китобдаги баъзи бир воқеаларни олдин эшитгандек ёки кўргандек бўлиши, асардаги қаҳрамонларни кимларгадир ўхшатиши ҳам мумкин. Ўтган XX асрнинг сўнгги йилларида юртимизда рўй берган воқеа-ҳодисалар тўғрисида бадиий ёки илмий асар ёзилар экан, реал воқеликлар асосига қурилган, юртимизнинг истиқлолга эришган илк йилларида мамлакатдаги воқеалар тўғрисида вақти келиб қайсидир олим илмий мақола ёки рисола битаётганида, ушбу асарга бемалол таяниши мумкин бўлади.
Албатта, асарда бадиийлик бор, каҳрамонларнинг характерлари мумкин қадар очиб берилган. Айниқса, бош қаҳрамон миллий хавфсизлик хизматининг ёш ходими Раҳмоналининг тимсолида Ватанга садоқат, халқига ҳурмат, эътиқодни кўрамиз. Юрти, эли учун тош келса кемириб, сув келса симириб, бўрига айланган ёвуз ниятли кишилар ичида ўзини бўридек тутиши ва пировардида нияти пок, кўнгли тоза бўлганлиги учун ҳам ғалаба нашидасини суриши бугунги ёшларимизни ватанпарварлик руҳида тарбиялашда муҳим аҳамият касб этади. Бўта, Талаб исмли юртфурушлар, Бобурхон, Ҳуснигул Ҳасанова, Зиё Маҳмуд ва бошқа салбий қаҳрамонлар орқали эса 90-йиллардаги Наманган, Марғилон шаҳарларини, ўша йиллари юз берганга ўхшаш турли воқеалар гувоҳи бўламиз.
Роман воқеалари шундай изчиллик билан қурилганки, асарнинг ҳар бир варағини, сатрини ўқиётганингизда кўз олдингиздан ўтаётган воқеалар, ҳодисалар худди кинофильмни кўраётгандек тасаввур уйғотади.
Юртимиз тинчлиги, халқимиз осойишталиги учун мустақилликнинг илк йилларидан бошлаб ҳуқуқ-тартибот ходимлари зиммасига жуда катта масъулият юкланган ва улар ушбу вазифаларини шараф билан адо этмоқдалар. Шу боисдан ҳам мустақиллик йилларида сизу биз тинчомон, хотиржам ишга, ўқишга бормокдамиз, тадбиркорлик, ишбилармонлик билан шуғулланмоқдамиз, тўкис ҳаёт кечирмоқдамиз. Бундай тинчликни қадрига етишимиз, уни асраб-авайлашимиз керак. Мана шу маъномазмун асар моҳиятига сингдириб юборилган.
Ҳеч шубҳа йўқки, бу асар минг-минглаб адабиёт ихлосмандларининг кўнгил мулкига айланиб қолади.
БЎРИЛАР ИЗИДАН
… Бўрилар галалашиб чопаяпти. Ҳаммаёқни ачимсиқ тер ҳиди тутиб кетган. Чўзинчоқ, ўткир тишли жағлари орасидан бир қарич тиллари осилиб тушган бўрилар даврасида ўзи ҳам бор. Аммо унинг ўзи ҳам бўрилар кабими ё одамми – англолмайди. Бир вақт, шундоқ ёнгинасида тўдабоши – она бўри, унга совуқ йилтираган кўзларини ўқдек қадади…
Раҳмонали чўчиб кўзларини очди. Пешонасини муздек тер қоплабди. Терларини кафти билан артди. Ним қоронғу хонага аланглади. Ёнверида кўрпаларга ўраниб, ухлаб ётган одамларга кўзи тушгач, қаерда ётганлигини англади. «Тавба, тушимга бўриям кирадими-я? Ҳеч қутулолмадим-да, шу тушдан. Ҳар сафар бўрилар…» Одатича, хаёлига келган ўйларни ичида такрорлашга ўрганган Раҳмонали қаддини кўтарди. Хона ичи бадбўй ҳидга тўлиб кетган эди, димоғига гуп этиб урилди. Кўнгли беҳузур бўлди. Хона ним қоронғу, пастак, гуваладан тикланган уйнинг бир бурчагидаги эшик тепасидаги тор туйнукдан ташқаридаги тун ёруғлигининг оппоқ нурлари гўёки кумушранг соч толаларидек тарам-тарам бўлиб осилиб, ергача тушаётганга ўхшайди. Ё Аллоҳ, деди-ю, даст ўрнидан турди. Сўнгги вақтларда мутта сил баданига ёпишқоқ бир шилимшиқлик илашгандек ижирғаниб юрадиган бўлиб қолган Раҳмонали ўзи сезмаган ҳолда, ўша ёруғлиқ томонга юрди. Пешонасини иссиқ кафтлари билан яна бир бор артиб, оёқ яланг, оқ иштонда, ярим белигача яланғоч ҳолда, беўхшов тахтали эшикка рўбарў бўди. Аммо туйнукдан эшилиб-буралиб, ажиб жилваланиб тушаётган кумушранг нурларга икки кафтини тутди. Гўёки юзларини нурлар ила ювмоқчи бўлди. Нурли толалар кафтларига сингиб кетди… Дам ўтмай, бутун гавдасини даричадан тушаётган тўлин ойнинг шуълаларига ғарқ қилди…
Раҳмонали ушбу хатти-ҳаракати билан шуълаларга чўмилаётган руҳга ўхшаб кетди. Ва, у нурлар оғушида ажиб бир лаззатланишни туйди. Макон ва замонни, энг муҳими, вақтни тамомила унутиб, кўзларини юмганча, ҳеч нарсани ўйламай, ёруғлик нурлари бадан-баданларига сингаётганини ҳис этгиси келди. Аммо, ушбу ҳистуйғулари ташқаридан кираётган совуқ оқим таъсирида зим ғойиб бўлди. Совуқдан этлари жунжика бошлади. Юзларини ёруғликка тутди. Жилла бўлса ҳам юзларини нурлар ила ювмоқчи бўлди. У афғон диёрининг тоғлар бағридаги энг олис гўшасида оёқ-қўллари кишансиз бўлса-да, ўзи истаган томонларга боролмайдиган манқуртлар орасида эканлигини бирдамга унутмоқчи… Ногоҳ, хаёллари тўзғиб, қаердалиги ёдига тушдию кайфияти бузилди.
Ҳа, манқурт ким, нима эканлигини жуда яхши билади. Бир замонлар
