бы вяроўкаю. Ох, даў бы, даў бы! А сам у карчму, да й пагуляў бы. А цяпер хоць ты, пане, трэсні, гаруючы, працуючы. Ох, Адаме, Адаме!
Сцэна 4-я
Чорт, Селянін, Жыд
Чорт. За што ты так моцна наракаеш на Адама?
Селянін. Няўжо ж ты, пане, не ведаеш, што з яго ўсё на нас ліха ўзышло?
Чорт. Якое ліха?
Селянін. Вот і цяпер мазоліцца трэба, аддыхнуць некалі. Мала што кроўю не пацею, аж пакуль не пакуль хлеба кавалак зараблю. Зямля ўжо неўраджайная стала. Дужа многа наклапоцішся і нагаруешся, пакуль не ўродзіць. Усё нам напроціў ідзець. Усё на няшчасце. Не спадзявацца дабра. Нішто так не ўдаецца, як мы хочам. Чы пазнаў ты, вашэць, цяпер нашу бяду? А як жа нам на яго не наракаць і не плакаць? Хэ-хэ-хэ. (Плача.) Ох, Адам, Адам! Каб цябе ніколі больш не ўспамінаў!
Чорт. Але хіба ў тым Адам вінаваты, што ты яго так часта і з дакорам успамінаеш?
Селянін. Эге! Калі ты, вашэць, не ведаеш і не спытваў яшчэ таго прабаваць, так і не пытайся.
Чорт. Але, а, а, а…
Селянін. Ідзі проч, кажу! (Замахваецца.) Каб ты скрозь землі пайшоў!
Чорт. Але, а, а, а…
Селянін. Ага, ту на цябе! Усё толькі кажаш: а, а… А каб ты сам пайшоў да папрацаваў так, як мы, не бойся, і цябе б ліха ўзяло б.
Чорт. Але, пане Дзёмка, не будзь жа такім строгім.
Селянін. Адкуль ты, вашэць, ведаеш а маім іменю?
Чорт. Для мяне няма нічога тайнага, і таму я ведаю, што такое праца. Я толькі пытаюся, чаму ты на Адама наракаеш?
Селянін. Скажы ж ты, вашэць, мне, за што ты так чорны, як чорт?
Чорт. Я крыху, праўда, працаваў, але, аднак, аж счарнеў.
Селянін. Не пазнаў я, што ты казаў. Для чаго, для чаго?
Чорт. Таму, што не так рабіў, як мне належала.
Селянін. Да што да таго належыць? Я і часта так не раблю, як мне паны кажуць, аднак я не чорны.
Чорт. Ты часта быў чорным, толькі не бачыў сябе.
Селянін. Што ты кажаш, я сябе не відзеў? Ілжэш, ілжэш? Вот я табе кажу, што ты ілжэш.
Чорт. Ты і зараз чорны, паглядзіся. (Паказвае люстэрка.)
Селянін. Прападзі ты! На што мне гэтае зеркала? Я сягоння, ідучы касіць, у чыстым ручаю, калі піць захацелася, глядзеўся, аднак не чорны.
Чорт. Не так, як належыць, глядзеў на сябе.
Селянін. А як жа там у чорта?
Чорт. Вось так, вось так. (Скачучы каля яго, зноў паказвае яму люстэрка.)
Селянін. Не хачу, не хачу!
Чорт. Трэба ўсебакова сябе пазнаць.
Селянін. Як жа там належыць сябе пазнаць? Скажы ты мне.
Чорт. Недастаткова глядзець на сябе знешнім зрокам, трэба яшчэ і ўнутраным.
Селянін. Мой дабрадзею! Скажы ты, вашэць, мнё, чы душа маець вочы? Я ведаю, што маю душу і цела, і ў галаве ёсць дзве вочы; так у душы мусіць быць болей, бо мне казалі папы, што
