жұмысшылар, тұтынушылар және т.б. жақтардың компания қызметін дамытуға теріс әсер ететін әрекеттері. Қарсы әрекеттің себептері келесідей болуы мүмкін: шығарылатын өнімге сұраныс көлемінің белгісіздігі, бәсекелестер әрекетінің салдарынан тауарды өткізумен туындаған қиындықтар, мердігер мен тапсырыс берушінің арасындағы жанжал, жеткізушілердің келісімшартты бұзуы, ұжымдағы еңбек даулары, әділетсіз бәсекелестік және т.б.
Кәсіпкерлік қызмет басқа салаларға қарағанда тәуекел мен белгісіздіктің ықпалына көбірек ұшырайды. Сондықтан кәсіпкерлікте көзделген нәтижеге қол жеткізілетініне толыққанды сенімді болуға болмайды. Шағын және орта кәсіпорындардың ірі кәсіпорындарға қарағанда тәуекелі жоғары болып келеді.
Белгісіздіктің түрлері
Белгісіздік объективті және субъективті сипатта болуы мүмкін. Объективті сипаттағы белгісіздіктің түрлері келесідей: техникалық, экономикалық белгісіздік; әлеуметтік-саяси жағдайдың белгісіздігі; жұмысшылар, жеткізушілер мен тұтынушылармен байланысты белгісіздік; еңбек нарығындағы белгісіздік және т.б.
Субъективті сипаттағы белгісіздік түрлері: қоғамдық ғылымдардың жеткілікті дәрежеде дамымауы, болжау әдістерінің кемшілігі, қажетті ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге уақыт пен ресурстардың болмауы және т.б.
Көбінесе тәуекел мен белгісіздіктің аражігі дұрыс ажыратылмай жатады. Екеуі ұқсас болғанымен, олардың арасында айырмашылық бар. Тәуекелді болжап, оның алдын алуға қатысты шаралар қолдануға болса, белгісіздіктің орын алатынын болжап білу мүмкін емес. Тәуекел жүзеге асқанда әрқашан теріс нәтиже бермейді, кейде тіпті пайда да алып келуі мүмкін.
Тәуекел – бұл ресурстардың бір бөлігінен айырылу, жоспарланған пайда көлеміне жетпеу қаупі немесе қосымша шығындарға ұшырау және керісінше белгісіздік жағдайда күтілмеген пайдаға ие болу.
Тәуекелдің орын алу салдарынан 3 түрлі нәтижеге қол жеткізуге болады:
1. Теріс нәтиже – яғни тәуекел деңгейіне байланысты кәсіпкер табыстан, түсімнен, тіпті кәсіпорынның барлық мүлкінен айырылуы мүмкін.
2. Оң нәтиже – бұл жағдайда кәсіпкер қосымша табысқа ие болуы немесе тәуекел нәтижесінде туындаған жағдай оған тиімді болуы мүмкін.
3. Нөлдік нәтиже – шығын да, пайда да болмайды, тек түсім тәуекелдің әсерінен туындаған шығындарды толық жабады.
Компанияның тәуекел менеджерінің негізгі қызметі орын алатын тәуекелді алдын ала болжау, оны болдырмау үшін қажетті шаралар жүргізу, туындаған кезде оның деңгейін барынша төмендету.
1. Белгісіздік дегеніміз не?
2. Белгісіздік және тәуекел түсінігі дегеніміз не?
3. Белгісіздіктің пайда болу себептеріне нелер жатады?
4. Белгісіздіктің қандай түрлері ажыратылады?
5. Белгісіздік пен тәуекелдің айырмашылығы неде?
2-тарау.
