тора шул дөньяда яшәүләре…
Кояш бүген башка көннәрдәгедән бер генә минутка артыграк җылыттымы, әллә булачак тамчы үзе язны зарыгып, түземсезләнеп көтә идеме, менә ул, суга әверелеп, түбә буйлап тәгәрәп тә китте. Аның артыннан тагын берничәсе иярде.
Тик алар әле кыюсыз-басынкы, хәлсез иде, түбә озын, җитмәсә, салкын җиле дә каршы иде. Шулай итеп, беренче тамчылар түбә читеннән очып та китә алмадылар, бер-берсенә ябышып, шунда кечкенә сөңге булып катып калдылар.
Шундук сөңгегә: «Бу ниткән мәгънәсезлек!» – дип сукранып, ачы җил бәрелде, сукрануы сәер сызгыру булып яңгырады. Ләкин сөңге бирешмәде, түбәгә ныграк ябышты гына сыман.
Бүтәннәрнең дә аны: «И-и-и, мәнсез, кая болай кабаландың, гыйнварда тамчы тамамыни, менә тор инде кыш буе бер мәгънәсезгә асылынып», – дип әрләүләре бар.
Ә мин алай хөкем йөртмим. Әйе анысы, гомер озын, кыен булыр бу тынгысыз тамчыларга – язга чаклы бик озак-ерак бит әле. Шулай да ул мәгънәсез, файдасыз гомер булмас. Күпме җан иясе аны күреп, язны, аның аерылгысыз билгесе – кояшта җемелдәп шыбырдашкан тамчыларны хәтергә төшерерләр, сүрелгән өметләрен яңартып, үстереп җибәрерләр.
Әнә бит гыйнварның иң кыска көнендә, кояшның иң санаулы кадерле минутларында да бу тере бөреләр саф бәллүр булып өметле җемелди…
Каен урманы. Авылдан ук башлана – ак кар дәрьясында авыл белән урман бер чоңгыл кебек. Шулай да урман эченә керә барган саен, аклык көчәя бугай. Серлелек тә. Тик кешеләр язмышы белән каеннар язмышы арасында чик, киртә генә күренми.
Урман, болай караганда, күп каен инде ул. Ә күңел күзе белән карый калсаң…
Әнә бер каен. Ялгыз каен. Чибәр. Тыйнак. Эчке бер мөлаемлык белән үзенә тартып тора. Кемнедер көтә кебек. Тирә-юньдә бүтән ялгызаклар да бар. Һәркайсы үзенчә. Бар битарафы, йомыкые. Бар горуры, моңсуы. Ялгыз халәт – үзе бер дөнья. Ялгызлык тынгысызлый, хыялландыра, шомландыра.
Ә болары янәшә ике каен. Пар каен. Сыенышканнар. Бәхетлеләр. Тигез тормыш – кызыклы, серле дөнья. Көнләштерә, ымсындыра, өметләндерә.
Болары исә өчәү. Берсе, кәүсәсен читкәрәк иеп, тегеләрдән бераз авышкан. Болар – бөтен бер сер төене, чәбәләнгән бер дөнья. Сискәндерә, кызыксындыра, уйландыра.
Монда да тормыш: төрледән-төрле язмышлар. Монда да сер дөньясы: шәрран ярып ачылып тормыйлар, капчык төбен селкемиләр. Монда да күңел күзе кирәк…
«Урман – башкорт туны» дисәләр дә, әче җил, көчле буранда анда да салкын, шыксыз икән. Агачларның үзәгенә үтеп бәйләнгән әрсез җил сине дә читләтеп үтми, киемне йолкып, карын сара.
Шулай да агач арасына, эчкәрәк керә барган саен, шыксызлык кими төшкән кебек тоела. Юк, җилнең усаллыгы һич басылырга уйламый, ә күңел басынкылыгы нигәдер кимегәннән-кими. Каян килә күңелгә мондый илһам, дәрт, ә сулышка шундый иркенлек, тәнгә җиңеллек? Нидән бу?
Ис! Истән икән бит, истән! Нарат исе, чәер исе
