а нашымі слязамі”.[211]
Погляды Канстанціна Каліноўскага грунтаваліся на самых радыкальных тэорыях, якія ў гэты час распаўсюджваліся ў Пецярбургу дзякуючы “Полярной звезде”, герцэнаўскаму “Колоколу”, першы нумар якога пабачыў свет летам 1857 года, творам Бакуніна, Чарнышэўскага і Дабралюбава, нелегальным выданням польскай эміграцыі,[212] новым філасофскім трактатам, у тым ліку сацыялістаў-утапістаў, якія не столькі чыталіся, колькі пераказваліся, часам з дадаваннем ідэй, якія ў іх насамрэч адсутнічалі, а таксама чытаннем навін пра працэсы, што адбываліся ў свеце, як аўстра-французска-італьянская вайна 1859 года, дзейнасць Гарыбальдзі і ўдзел на баку італьянцаў добраахвотнікаў з тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай.
Зрабілі ўплыў на Канстанціна Каліноўскага і ідэі польскіх дэмакратаў, у першую чаргу сацыяліста-ўтапіста Станіслава Ворцэля,[213] які выступаў за саюз рэвалюцыйных сіл Польшчы і Расіі і абвяшчаў “Братэрства роду людзкога!”[214] дагматам веры сацыялізму, які будзе грунтавацца на падставе дэмакратызму з яго вытокамі ў хрысціянстве. Дэмакратызм у сваю чаргу мае дзве дэфініцыі: “усяўладства ўсіх” і “дэмакратычная Рэч Паспалітая”[215] для ўсіх народаў.
Узаемаадносіны паміж рознымі часткамі былой Рэчы Паспалітай Каліноўскі разглядаў з пазіцый герцэнаўскай федэрацыі. Гэта было выклікана ў дадзены перыяд не імкненнем адасаблення былога Вялікага Княства Літоўскага ад Польшчы як незалежных складаючых, а звязвалася з неабходнасцю дасягнення поспеху за кошт “сацыяльнага перавароту”[216] ў адным рэгіёне і распаўсюджвання барацьбы на тых пачатках, да якіх шляхта з-за сваёй абмежаванасці не была падрыхтаваная, прычым не толькі на Русь (Украіну) і Карону (Польшчу), але і цэнтральную частку Расійскай Імперыі. І ўсё ж галоўнай мэтай з’яўлялася сацыяльная рэвалюцыя, у выніку якой царызм з яго іерархічнай будовай грамадства будзе знішчаны. Сялянскае паўстанне па прыкладзе Уманскай або Галіцыйскай разні магло стаць першым неабходным крокам да гэтага.
Віктар Каліноўскі аказваў на малодшага брата Канстанціна вялізарны ўплыў, дазволіўшы яму ў юнацкім узросце ўвайсці ў шматлікія абмежаваныя для звычайных студэнтаў таемныя суполкі, а таксама завязаць сувязі, якія мелі вырашальнае значэнне для яго поспехаў пасля вяртання на радзіму і разгортвання дзейнасці Гродзенскай рэвалюцыйнай арганізацыі. Канстанцін Каліноўскі не проста з’яўляўся ўдзельнікам салонных сустрэч, ён быў адным з найактыўнейшых выступоўцаў.
Агульнасць поглядаў на неабходнасць пашырэння сацыяльнай базы будучага паўстання, цікавасць да гісторыі Вялікага Княства Літоўскага, актыўная дзейнасць у арганізацыі Серакоўскага-Дамброўскага ўрэшце прывяла да таго, што аўтарытэт старэйшага брата перайшоў на малодшага, які ўсё актыўней стаў браць на сябе функцыі, якія раней выконваў Віктар і што цяпер не мог рабіць з-за пагаршэння здароўя.
Такім
Герцен, А. К нашим / А. Герцен // Полярная звезда. – Лондон: Вольная русская книгопечатня, 1855. – Книга первая. – С. 227.
Ратч, В.Ф. Сведения о польском мятеже 1863 г. в Северо-Западной России / В.Ф. Ратч. – Вильно, 1867. – Т. 1. – С. 181: “быў ён чысцейшым стварэннем камуністычнай літаратуры цэнтралізацыі з усёю федэратыўнаю лухтою Колокола”.
Станіслаў Ворцэль (1799–1857) – удзельнік лістападаўскага паўстання 1830–1831 гадоў, дэпутат паўстанцкага сейму ад Валыні. Пасля задушэння паўстання эміграваў у Англію, дзе стаў ідэолагам часткі эміграцыі, якая вылучалася левымі поглядамі. У 1835 годзе садзейнічаў аддзяленню ад Польскага дэмакратычнага таварыства двух грамад эмігрантаў у Англіі, якія ўтварылі першае польскае рэвалюцыйна-дэмакратычнае таварыства “Люд польскі”. У 1840 годзе выйшаў са складу арганізацыі і разам з І. Лелявелем стварыў арганізацыю “Аб’яднанне”, якое пасля кракаўскага паўстання ў 1846 годзе ўвайшло ў склад Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1847 годзе Ворцэль быў абраны ў склад кіруючага кола аб’яднання (“Цэнтралізацыя”. Блізкі сябар італьянскага палітыка Джузэпэ Мадзіні і рускага рэвалюцыянера А. Герцэна, якому дапамагаў у стварэнні Першай вольнай рускай тыпаграфіі).
Co przed nami? – Paryż, 1850. – S. 21.
Там жа, s. 23.
Przyborowski, W. Dzieje 1863 roku. Т. 3. / W. Przyborowski. – Kraków: W.L. Anczyc, –1902. – S. 4.
