көннәрне хәтерләп, мөгаллим болай дип сөйли торган була:
– Мин Мусага дәресләрдә утырырга рөхсәт иттем. Ул вакытта бер мөгаллим дүрт сыйныфны бергә укыта иде. Барлык балалар да бер бүлмәдә утырдылар. Беренчеләр – беренче рәттә, икенчеләр – икенчедә, башкалар да шулай. 6 яшьлек малай гаҗәп дәрәҗәдә сәләтле булып чыкты. Бер ай да үтмәде, ул инде бик яхшы итеп укырга өйрәнде, икенче сыйныфларга бирелгән сорауларга да җавап бирә башлады. Ул үзенең уйлары белән зурраклар арасында кебек иде. «Ярый, алайса, Муса, син икенче рәткә утыр», – дидем мин аңа. Ул моңа бик горурланды. Дәресләрдә тагын да игътибарлырак һәм активрак була барды. Җыр дәресләрендә башлап җырлады, бик күп халык көйләрен белә иде. Мин аның уңышларына шатландым. Муса бер ел эчендә дүрт сыйныфны бетерде дияргә була.
Әмма тиздән укучы белән укытучыга аерылышырга туры килә: Мусалар гаиләсе 1913 елда, яшәү шартлары җиңеләймәсме дип, Ырымбур шәһәренә күчеп китә. Җәлилгә ул чагында 7 яшь була.
Мостафада эшләгәндә, Габдулла мөгаллим шушы авылда туып үскән Галимә Ногман кызы Рәмиева (1896 елгы) белән таныша. Бу нәселдән күп укымышлы кешеләр, хуҗалык җитәкчеләре чыккан. Нәсел җебе Сәгыйть Рәмиевләргә, Дәрдемәндләргә барып тоташа. 1914 елда алар өйләнешә һәм яшь гаилә Габдулланың туган авылы Тукайга күчеп китә. Анда алар икесе дә балалар укыта, Габдулла мәктәп мөдире дә була.
Бер-бер артлы еллар уза. Усмановлар Ырымбур ягында мәгариф өлкәсендә иң уңышлы эшләүче мөгаллимнәр булып таныла.
1917 елгы Октябрь революциясеннән соң һәр авылда яңа типтагы мәктәп ачу бурычы куела. Башлангыч мәктәпләрне ачып бетергәннән соң, икенче баскыч, ягъни җидееллык мәктәпләр оештыра башлыйлар.
Бу эшләрдә Габдулла Усманов һәрчак алдан йөри. Өяз мәгариф бүлеге аны төрле урыннарга укыту эшен җайга салырга җибәрә. Бераз вакыт ул Токчуран волосте мәктәпләрендә укыта, андагы авылларда яңа мәгариф учаклары оештыруда катнаша.
Бу яклардагы иң абруйлы педагог буларак, 20 нче елларда ул өяз укытучылар съездлары делегаты итеп сайлана. Ырымбур губернасы укытучылары съезды делегаты да була. Съездларда мәгариф проблемалары, үзенең алдынгы эш тәҗрибәсе турында сөйли.
1932–1933 елларда Усмановлар янә Мостафа авылында укыта, Габдулла мәктәп мөдире дә була. Муса Җәлил белән ул чиксез горурлана. Чөнки аның укучысы инде зур шагыйрь булып танылып килә. Мостафа мәктәбе укучылары авылдашларының шигырьләрен концертларда сөйлиләр, Муса язган пьесаларны файдаланып, спектакльләр куялар. Габдулла татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә аның әсәрләрен еш файдалана.
1934 елда Усмановлар гаиләсе Башкортстанга, Чакмагыш районына күчеп килә. Күченергә дип тәкъдим ясаучы, үгетләүче Габдулла аганың энесе Камил була.
Камил Габдрахман улы Усманов 1902 елда Шарлык районы Тукай авылында туган. 1926 елдан ВКП(б) әгъзасы. Ырымбурда өч айлык курслар тәмамлый (1920). Волость Советы башкарма комитетында эшләр башкаручы һәм рәис, балалар йортында тәрбияче, уку йорты мөдире булып эшли. Кызыл Армия сафларында хезмәт итә (1921–1930).
&n
